این بحران را جدی بگیرید!

تابستان گرم پیش روی ایران است. فعالیت پدیده مونسون هند در ایران امسال قوی‌تر و طولانی‌تر است که نتیجه آن به تأخیر افتادن بارندگی‌ها تا اواخر پاییز است. در این فاصله، بارش‌ در مناطق جنوبی بلوچستان، کرمان، هرمزگان و تا حدودی بوشهر نیز بسیار ناچیز است و به گفته کارشناسان، تنها راه برون‌رفت از خشکسالی پیش‌رو، مدیریت صحیح منابع آب در بخش شرب، کشاورزی و صنعت است.

 خشکسالی‌ پیاپی در فلات ایران که در کمربند بیابانی و نیمه‌بیابانی با بارش‌هایی کمتر از حدنرمال جهان قرار دارد، رخداد عجیبی نیست. اما تغییرات اقلیمی بر آن دامن زده و حتی به اعتقاد برخی کارشناسان، بارندگی‌های دو سال اخیر نیز از میزان احتمال خشکیدگی سرزمین که فراتر از خشکسالی‌های فراگیر است، کم نمی‌کند.

غیر از عرض‌های شمالی، دوره خشک در تمام نقاط کشور شروع شده و استان‌های فارس، یزد، کهگیلویه و بویراحمد باید به‌گونه‌ای از منابع آبی پشت سدها و آب‌های زیرزمینی استفاده کنند که تا شروع باران در اواخر آبان آینده با بی‌آبی مواجه نشوند.

احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی می‌گوید: دیگر دست‌مان برای آنکه بخواهیم هر طور دل‌مان می‌خواهد آب مصرف کنیم باز نیست.

امسال توزیع بارش در کل کشور خوب بود. استان‌های سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و کرمان که بیشترین تأثیر را از خشکسالی داشتند، باران بیشتری نصیب‌شان شد. ولی در استان‌های غرب و جنوب غربی مانند کرمانشاه، کردستان، ایلام، چهارمحال‌وبختیاری و خوزستان، بارندگی‌ها در حد نرمال و کمتر از نرمال بود. در چهارمحال‌وبختیاری، سرچشمه زاینده‌رود، بارندگی ۱۲درصد کمتر از حد نرمال بود و این شرایط در حالی ادامه دارد که غرب و جنوب غرب ایران دارای تراکم جمعیتی بالاست و قطب کشاورزی و باغداری کشور است که چشم‌انداز پیش‌رو نیز بارش‌ چندانی برایشان پیش‌بینی نکرده است.

در پایتخت نیز بارندگی‌ها توزیع یکسان نداشته و میانگین بارش در استان تهران اگرچه با ۴۰درصد افزایش مواجه شد، اما مدل‌های عددی ۳تا ۵‌ماه آینده برای استان تهران، خشکسالی پیش‌بینی کرده است. احد وظیفه، مدیر مرکز ملی خشکسالی کشور می‌گوید: بارندگی در تهران و قم، مرکزی و قزوین، ملغمه‌ای از خوب تا نرمال بود. ولی تفسیر میزان بارندگی برای تهران به‌دلیل تراکم جمعیتی بالا و مکان و نوع بارش، لزوما خوب نیست. بارندگی در دشت‌های اطراف تهران مانند ورامین، ایوانکی و گرمسار نیز بیش از حد نرمال بود. ولی در لواسانات و ارتفاعات البرز مرکزی چندان با حدنرمال تفاوت نداشت.

او می‌گوید: آب باران برای شرب، کشاورزی، تولید برق و محیط‌زیست استفاده می‌شود که اگر بخواهیم از منابع آبی دیگر استفاده کنیم، با کمبود آب در سایر منابع مواجه می‌شویم. در نتیجه برای تامین آب ممکن است به سفره‌های آب زیرزمینی فشار وارد شود که نتیجه آن فرونشست دشت‌هاست.

لزوم جبران فشار به آبخوان‌ها

آب تهران از ارتفاعات البرز مرکزی، رودخانه‌های طالقان، کرج و جاجرود تامین می‌شود. امسال ۳۴۳میلی‌متر در این مناطق باران بارید که نسبت به حد نرمال بارش در تهران ۱۰۷میلی‌متر بیشتر بود. اما به گفته احد وظیفه، نکته مهم محل بارش‌هاست. برای آب شرب تهران فقط می‌توان از منابع کوهستانی مانند سد کرج، لتیان، لار و طالقان استفاده کرد. بارش‌های جنوب تهران هم قابل شرب نیست. امسال بارش باران در عرض‌های شمالی تهران ۱۰درصد و در دشت‌های جنوبی ۴۵درصد بیشتر از نرمال بود که باید از این آب برای ترمیم خشکسالی‌های ممتد در آبخوان‌های دشت‌های جنوب تهران استفاده کرد.

وظیفه می‌گوید: نا‌هنجاری بارش که به‌عنوان ترسالی از آن یادشده است در تهران یکسان نیست. در نتیجه نباید فکر کنیم هر اندازه بخواهیم می‌توانیم از آب برای شست‌وشو در ایام کرونا استفاده کنیم.

همین شرایط برای بیشتر نقاط کشور نیز صادق است. نیمی از سال خشک و بی‌باران است و میزان تبخیر آب در کل کشور بالاست. تا چند‌ماه آینده هم خبری از بارش خوب باران نیست. رئیس مرکز ملی خشکسالی اما امیدوار است که سال آبی پیش‌رو پر باران باشد. ولی معتقد است تا آن زمان کنترل خشکسالی به میزان و نحوه مدیریت آب در کشور بستگی دارد. به گفته او، آمار ۱۲سال اخیر، نشان می‌دهد فقط ۲سال منتهی به امسال، بارش نرمال و بیش از حد نرمال بود که اگر مدیریت منابع آب از سوی نهادهای دولتی و مردم حتی در ترسالی درست انجام نشود، با پدیده فروچاله و تفدیدگی زمین و ضعف خاک در جذب آب باران مواجه می‌شویم. آنطور که رئیس مرکز ملی خشکسالی خبر داده است امسال اثر پدیده مونسون هند بر ایران بیشتر است. این پدیده باعث می‌شود ابرها کمتر روی ایران گسترده شوند و با قوی‌تر شدن فعالیت این پدیده در کشور، تابستان گرم‌تری پیش روی ایران است.