بازار سهام در انحصار چه کسانی است؟

بازار سرمایه در دو سال اخیر با استقبال بی‌سابقه‌ای از سوی سرمایه‌گذاران مواجه شده و با رکود بازارهای موازی، سرمایه‌های بیشتری را به خود جذب کرده است. ارزش معاملات بازار نیز رشد زیادی داشته و به بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان در روز رسیده است. هم‌چنین تعداد خریداران عرضه‌های اولیه در بورس به سه میلیون نفر رسیده است. این در حالی است که رشد زیرساخت کارگزاران کندتر از آن بوده که بتواند به نیازهای بازار سرمایه پاسخ دهد.

با رشد ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و فعالیت در بورس، اقدامات تسهیل‌کننده خرید و فروش سهم و ارائه خدمات به سهام‌داران از سوی نهادهای مرتبط، ضروری است. در این راستا توسعه زیرساخت‌های کارگزاری‌ها و رفع مشکلات هسته معاملات، یکی از مواردی است که باید به آن توجه شود.

درحال‌حاضر، ۱۰۸ کارگزاری در کشور وجود دارد که مجوز آخرین کارگزاری در سال ۱۳۸۴، صادر شده است. بحث صدور مجوز برای شرکت‌های کارگزاری، یکی از موضوعاتی است که همواره مورد توجه بوده است. متولیان بازار سرمایه در ۱۵ سال اخیر، با دلایل مختلف از اعطای مجوز کارگزاری خودداری کرده‌اند که این منجر به ایجاد انحصار شده و دارندگان مجوز از این انحصار منتفع شده‌اند.

می‌توان دلایل بسیاری را برای تصمیم سیاست‌گذاران درخصوص عدم صدور مجوز، مطرح کرد. اما باید این نکته را مورد توجه قرار داد که، فضای بازار سرمایه در دو سال اخیر، تغییرات بسیاری کرده است. زیرساخت‌های بورس و شرکت‌های کارگزاری، پاسخگوی نیازهای حال حاضر و حجم بالای ثبت سفارشات سرمایه‌گذاران نیست و این امر، موانع زیادی را ایجاد خواهدکرد. بسیاری از سرمایه‌گذاران از نحوه و میزان ارائه خدمات کارگزاری‌ها، گلایه کرده‌اند و طبیعی است که تعداد کم کارگزاری‌های فعال، نمی‌توانند حجم بالای نیازهای مشتریان را برطرف کنند.

باوجود اینکه ۱۰۸ کارگزاری در کشور وجود دارد، بسیاری از آنها فعالیتی ندارند و دارندگان مجوز شرکت‌های کارگزاری، به این نهادها تنها به عنوان یک دارایی که با گذشت زمان ارزش آن رو به افزایش است، نگاه می‌کنند و خدماتی عرضه نمی‌کنند. این امر، موجب مراجعه تعداد زیاد سرمایه‌گذاران به سایر کارگزاری‌های فعال محدود شده است. بنابراین حجم سفارشات در کارگزاری‌های فعال بالا رفته و زیرساخت‌های این نهادها پاسخگوی حجم بالای سفارشات نیست.

این کارگزاری‌ها، که تعداد آنها کمتر از ۱۰ مورد است، با استقبال و مراجعه بسیار زیاد مردم مواجه شده‌اند، اما گزارش‌های زیادی از مشکلات فنی در سایت و دشوارشدن خرید و فروش سهام، توسط اشخاص مطرح شده است. در واقع به نظر می‌رسد زیرساخت‌های موجود برای بازار سرمایه کنونی، طراحی نشده و اقداماتی قابل توجهی برای رفع موانع و مشکلات موجود صورت نگرفته است.

اعطای مجوز تاسیس شرکت کارگزاری بر اساس دستورالعمل صدور مجوز تاسیس و فعالیت کارگزاری در بورس با اعلان فراخوان انجام می‌گیرد و سازمان بورس و اوراق بهادار باید متناسب با افزایش سرمایه‌گذاران و گسترش بازار، سیاست‌ها و راهکارهای لازم را در این خصوص به کار گیرد. اما عدم اعطای مجوز برای تاسیس کارگزاری، این امر را نقض می‌کند. این در حالی است که میرصانعی، دبیر کل کانون کارگزاران بورس، مرداد ماه سال گذشته در مصاحبه‌ای با پایگاه خبری بازار سرمایه ایران، به عدم وجود انحصار در زمینه کارگزاری‌ها اشاره کرد و تعداد کارگزاری‌ها را بیش از نیاز بازار دانست.

با توجه به شرایط انحصاری کارگزاری‌ها، الزامی برای ارائه خدمات بیشتر، رفع مشکلات زیرساخت‌ها، کاهش هزینه برای سرمایه‌گذاران و... ایجاد نمی‌شود و شرایط نامطلوب موجود تغییر نخواهدکرد، درحالی که، اگر مجوز برای کارگزاری‌ها صادر شود، می‌توانند با ارائه خدمات موثر و رفع نیاز مردم در چارچوب مقررات، از وقوع مشکلات احتمالی جلوگیری کنند. میزان کارمزدهای دریافتی ماهانه توسط کارگزاری‌‌ها نیز که بر روی سایت رسمی کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار بارگذاری می‌شد، درحال‌حاضر قابل مشاهده نیست.

 بدیهی است، به هر میزان که سازمان بورس و اوراق بهادار بر عدم صدور مجوز جدید برای شرکت‌های کارگزاری پافشاری کند، به همان میزان، تبعات منفی زیادی را برای سرمایه‌گذاران، کارگزاران فعال، فعالان بازار سرمایه و... در پی خواهد داشت.