وقتی بورس دروغ می‌گوید

همه ما می‌دانیم که اوضاع اقتصاد خوب نیست. در بحران اقتصادی ناشی از کرونا تقریبا همه اقتصادهای جهان از رکود رنج می‌برند اما شاخص‌های بازارهای بورس صعودی است. دلیل حال خوب بازارهای بورس جهان چیست؟ برای یافتن پاسخ با گسترش‌نیوز همراه باشید.

خیز متناقض بازارهای مالی

شاخص‌های مهم اقتصادی بر کاهش صادرات، افزایش نرخ بیکاری و نرخ کلی فقر دلالت دارد. طبق آمار معتبر ارائه‌شده توسط موسسه مدیریت پروژه امریکا (PMI) حجم اقتصاد در ایالات‌متحده ۴۷ درصد کوچکتر شده است.

تقریبا هیچ کشوری از آسیب‌های اقتصادی در امان نمانده است. اقتصاد آلمان‌، آسیب کمتری دیده است اما نرخ رشد اقتصادی این کشور هم حدود ۲ درصد کاهش یافته است. در چین بسیاری از موسسات مهم مالی در معرض خطر جدی قرار دارند و اگر حمایت و مداخله دولتی‌ها نبود ورشکست می‌شدند. بریتانیا هم با وجود تلاش بسیاری که به عمل آورد نتوانست از رکود بگریزد.

بازارهای سرمایه به سرعت در برابر شرایط اقتصادی واکنش نشان می‌دهند اما اگر شاخص‌های مهم اقتصادی، نگران‌کننده است چرا بازارهای بورس جهان روند صعودی خود را ادامه می‌دهند؟ پاسخ ساده است: بورس‌ دیگر آینه تمام‌نمای اقتصاد نیست. برای پی بردن به این واقعیت کافی است به معیارهایی که معمولا برای ارزش‌گذاری یا پیش‌بینی آینده بورس‌ استفاده می‌شود نگاهی بیندازید.

به عنوان مثال شاخص رشد درآمدها را در نظر بگیرید. این معیار، زمانی قابل‌اعتماد بود و تحلیل‌گران بازار سرمایه به وفور به آن استناد می‌کردند: طبق گزارشی که اخیرا موسسه FACTSET درباره EPS (درآمد هر سهم) مربوط به ۵۰۰ شرکت بزرگ منتشر کرده است پیش‌بینی می‌شد که شاهد ۱.۴ کاهش باشیم. این در حالی است که درآمد سهام همه غول‌های فناوری اطلاعات افزایش یافته است. شاخص هزینه – درآمد (PE) هم به سرنوشت مشابهی دچار شده است. تقاضا برای سهام شرکت‌هایی مثل AMD و SQUERE بالاست اما سهامشان همچنان ارزان است.

تلاش برای حفظ سرمایه‌گذران

جرمی پل، رئیس بانک مرکزی امریکا اخیرا اعلام کرده است که دولت این کشور روزانه میلیون‌ها دلار به بازارهای مالی تزریق می‌شود تا بحران اقتصادی ناشی از رکوود کرونایی مهار شود. البته او اصرار دارد که این کار نوعی تسهیل کمی و مصنوعی بازار نیست اما در واقع هست و فدرال رزرو با این مداخله آشکار صرفا می‌خواهد تعادل از دست رفته را به اقتصاد بازگرداند. او به عنوان رئیس بانک مرکزی جهان نمی‌خواهد سرمایه‌گذاران را از وقوع بحران اقتصادی که ممکن است رخ دهد بترساند. بانک مرکزی بزرگترین قدرت اقتصادی جهان فعلا که توانسته بازار را فریب دهد اما این صرفا یک ترفند کوتاه مدت است و به محض آنکه مسکن حمایتی، قطع شود بازار فرو خواهد ریخت.

خرید سهام شرکت‌ها توسط خود آنها

تسهیل کمی (همان خرید دارایی در مقیاس بزرگ) باعث می‌شود بنگاه‌های بزرگ به خصوص آنهایی که دولتی هستند بتوانند درآمدهای خود را بیشتر از میزان واقعی جلوه دهند و به همین راحتی ارزش سهامشان افزایش یابد. فروش سهم در بازار آزاد توسط خود آن شرکت، قبلا غیرقانونی بود اما اکنون دوباره شایع شده و حباب‌های بزرگی در تاریخ بورس‌های جهان ایجاد کرده است. شرکت‌های بورسی که درآمد منفی دارند به برکت این ابزار، اقدام به اخذ تسهیلات می‌کنند و بخشی از سهام شرکت خود را می‌خرند و ضرردهی خود در شرایط رکود را پنهان کنند.

این تمام ماجرا نیست. شرکت‌هایی که اقدام به دستکاری بازار می‌کنند یک شریک جرم بزرگ دارند: الگوریتم‌های غیرواقعی که صرفا بر آتش خوش‌بینی‌ها می‌دمند و خوراک رسانه‌ای لذیذی به حساب می‌آیند. این شگرد تازگی ندارد و همه ما قبلا دیدیم که الگوریتم‌های رایانه‌ای چطور آن همه حباب در بورس داوجونز خلق کردند. تحلیل‌های رسانه‌ای خوش‌بینانه ممکن است در کوتاه مدت صحیح باشد اما قطعا در بلندمدت فاصله زیادی با واقعیت دارند.

یکی از عوامل اصلی (در واقع عامل اصلی) ایجاد حباب در بازارهای سرمایه و بورس، دولت‌ها و سیاستگذاران هستند. این موضوع به ویژه زمانی که رئیس‌جمهوری می‌خواهد نرخ سود بانکی را به کمترین میزان ممکن برسد به اوج می‌رسد. بیشتر بانک‌های مرکزی حتی زمانی که وضعیت بورس نگران‌کننده می‌شود دست از سیاست کاهش حداکثری نرخ سود بانکی برنمی‌دارند. کاهش مستمر و زیاده از حد نرخ سود باعث می‌شود تقریبا همه بتوانند تسهیلات بانکی دریافت کنند و با تکیه بر آن بخش زیادی از سهام شرکت‌های خود را خریداری کنند.

در مجموع می‌توان گفت که تقریبا تمام اقتصادهای بزرگ و متوسط جهان در شرایط مشابهی قرار دارند: به جای رشد اقتصادی واقعی، شاهد اصرار دولت‌ها بر حفظ جریان نقدینگی از طرق ناسالم هستیم. بسیاری از سیاستگذاران قبلا مخالف مخالف این روش تنطیمی مصنوعی و خطرناک بودند اما اکنون آنها هم همراه شده‌اند. به زودی تاوان رشد اقتصادی دروغینی که ایجاد کرده‌ایم را پرداخت خواهیم کرد. باید منتظر ماند حباب عظیمی که در بازارهای سرمایه و املاک ایجاد شده است چه زمانی می‌ترکد.