ماجرای خروج فولاد از بورس چیست؟

حسن روحانی رئیس‌جمهوری هفته گذشته دستور داد تا وزارت راه و شهرسازی، فولاد و مصالح ساختمانی از جمله قیر را که در بورس عرضه می‌شود برای اجرای پروژه‌های عمرانی خارج از بورس دریافت کنند تا قیمت تمام شده مسکن کنترل شود.

این دستور روحانی که توسط وزیر راه و شهرسازی روز چهار شنبه در رسانه‌ها اعلام شد انتقادات زیادی را از سوی کارشناسان در پی داشت زیرا به نظر می‌رسد عملا روحانی به عنوان عالیترین مقام اجرایی کشور نیز اعتقادی به کشف قیمت و کنترل عرضه و تقاضا در بورس ندارد.

در ماه‌های اخیر شاهد نوسانات قیمت در بازار فولاد، سیمان و دیگر مصالح ساختمانی بودیم به طوریکه تنها در یک قلم نرخ فولاد با افزایش ۳۰۰ درصدی مواجه بوده است همچنین نرخ سیمان نیز رشد ۱۰۰ درصدی را به خود دیدY جالب اینجا است که هر دوی این کالاها تماما در داخل کشور تولید می‌شود و نیاز به مواد اولیه وارداتی ندارد.

اما با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد علت افزایش قیمت مصالح ساختمانی به محاسبه قیمت نهایی بر اساس نرخ ارز است و از سوی دیگر سازندگان مدعی هستند که تولید‌کنندگان بزرگ فولاد و مصالح برای تشنه نگه داشتن بازار، کالاها را احتکار می‌کنند تا با قیمت بالاتری بفروشند.

فرشید پورحاجت دبیر کانون انبوه سازان کشور با بیان این که سازندگان مسکن امنیت شغلی خود را از دست داده‌اند طی گفت‌وگویی اخیرا گفته است بازار مصالح ساختمانی به خصوص در شش ماه گذشته گرفتار سوداگری و دلالی شده و این مسئله آسیب جدی به صنعت ساختمان و متعاقباً بازار مسکن وارد کرده است.

وی با بیان این ادعا که بعضی تولید‌کنندگان فولاد و مصالح ساختمانی، کالاها را در انبارها احتکار کرده‌اند تصریح می‌کند: بورس قرار بود قیمت کالاها را شفاف کند اما امروز به ابزاری برای رشد قیمت‌ها تبدیل شده؛ آن هم در شرایطی که تقاضای واقعی کاهش یافته است.

دبیر کانون انبوه‌سازان با بیان اینکه پروانه‌های ساختمانی نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد کاهش یافته است اظهار می‌کند: در شرایطی که ساخت‌وساز متاثر از نوسانات بازار مسکن و شرایط کرونا با افت همراه شده چه دلیلی دارد قیمت مصالح ساختمانی که تمام آن تولید داخل است رشد کند؟ تولید‌کنندگان مصالح، هزینه‌های آب و برق و دستمزد و مالیات را به ریال می‌پردازند اما قیمت محصول را بر اساس دلار تعیین می‌کنند.

بهین یاب سایتی غیر شفاف برای شفاف سازی

همین چند وقت پیش بود که تولیدکنندگان پلاستیک از کمبود و یا گرانی مواد اولیه پتروشیمی گلایه داشتند و می‌گفتند سامانه بهین یاب که قرار بود باری از روی دوش تولیدکننده واقعی بردارد امروز موجب شده است تا صنایع تکمیلی محصولات شیمیایی با مشکل مواجه شوند.

این مسئله موجب شد تا وزارت صمت به ماجرا ورود کند تا با رصد دقیق شرایط بازار دست دلالان و تولیدکنندگان کاغذی را از بازار مواد شیمیایی کوتاه کند.

مسئله اینجا است که سامانه بهین یاب قرار بود تا تولیدکننده واقعی را شناسایی کرده تا تقاضای واقعی برای محصولات عرضه شده در بورس کالا مشخص شود اما این سامانه موجب شده است تا تولیدکنندگان غیر واقعی یا به اصطلاح کاغذی نیز اقدام به ثبت تقاضا کرده و با این کار بازار سیاهی از محصولات را ایجاد کنند زیرا با توجه به اینکه میزان عرضه محصولات در بورس مشخص است اما همواره با رشد تقاضا مواجه هستیم که در نهایت این موضوع به افزایش قیمت محصولات منجر خواهد شد.

جالب اینجا است که مسئولان دولتی به جای اینکه به دنبال اصلاح سامانه بهین یاب باشند همواره بر ساز جدایی از بورس می‌دمند و هر از گاهی این مسئله را مطرح می‌کنند که مثلا فلان محصول برای اینکه قیمتش کنترل شود از بورس خارج شود یک روز نوبت محصولات پتروشیمی است و روز دیگر نوبت به سیمان و امروز نوبت به فولاد رسیده است.

این نخستین بار نیست که دستور رئیس‌جمهوری برای خروج فولاد از بورس به وزارت صنعت داده می‌شود. اوایل مردادماه و در زمان سرپرستی مدرس خیابانی در وزارت صنعت نیز روحانی چنین دستوری را داده بود که سرپرست اسبق وزارت صمت زیر بار اجرای آن نرفت به نظر می‌رسد اینبار نیز وزارت صمت زیر بار این دستور غیر منطقی نخواهد رفت.

مهدی صادقی نیارکی، معاون امور صنایع وزارت صنعت اخیرا در گفت‌وگویی اظهارکرده است: معاونت امور صنایع وزارت صنعت با بررسی آمارهای میزان خرید بنگاه‌ها و میزان تولید آنها که در سامانه بهین یاب به ثبت رسیده است، سهمیه واحدها را بررسی کرده و حتی فراتر از آن به بررسی ۶۳ واحد صنعتی که ۷۰ درصد خرید فولاد مبارکه را داشته‌اند، پرداخته است.

وی افزود: در این رابطه ما به دستاوردهای خوبی رسیده‌ایم و حالا که این دستاوردها را برای ساماندهی بازار فولاد داریم، اینکه مطرح می‌شود فولاد از بورس خارج شود، برای ما محل تعجب است، چرا که فولاد به بورس رفت تا شرکت‌های تولیدکننده فولاد از مزایای آن استفاده کنند. البته کالایی هم که در بورس کالا عرضه می‌شود، قیمت‌گذاری نمی‌شود و به قیمت‌های جهانی فروخته می‌شود.

وی تصریح کرد: نمی‌شود با عرضه کم به بورس رفت، با یک تقاضای خیلی زیاد مواجه شد و کالا را در آنجا به قیمت جهانی فروخت و به اصطلاح کشف قیمت کرد. در عین حال خارج از بورس، تولیدکننده به هر قیمتی که خواست کالایش را بفروشد. ما در حال ساماندهی این موضوع هستیم.

خرید فروش خارج از بورس یعنی خرید و فروش غیر شفاف

محسن ارزنده یکی از کارشناسان اقتصادی در همین رابطه می‌گوید در شرایطی که بورس به منظور کشف قیمت و خرید و فروش محصولات در یک سامانه شفاف عمل می‌کند دولت و برخی از تصمیم سازان به دنبال دور زدن آن هستند زیرا معتقدند با چانه زنی می‌توانند تخفیف بگیرند و محصول خود را خریداری کنند.

وی با اشاره به این موضوع که وزارت صنعت نباید اجازه چنین کاری را صادر کند گفت: در خصوص محصولات شیمیایی نیز این موضوع مطرح شد اما با درایتی که صورت گرفت عملا دست دلالان از بازار کوتاه شد و محصولات شیمیایی توانست با قیمت منطقی در بورس عرضه شود و خریداران و متقاضیان واقعی نیز بدون مشکل توانستند هر میزان که مواد اولیه مورد نیاز داشتند خریداری کنند.

ارزنده با تاکید براینکه جالب است شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده به دنبال این هستند تا مواد اولیه خود را خارج از بورس تهیه کنند اما در نهایت محصول تولید شده را در بورس عرضه کنند گفت: این روزها موضوع عرضه خودرو و مسکن در بورس مطرح می‌شود در صورتیکه همین تولیدکنندگان به دنبال دور زدن بورس و خرید مواد اولیه خود خارج از بورس هستند که باید گفت اگر بورس بد است چرا به دنبال عرضه محصولات خود در بورس هستید و اگر خوب است چرا می‌خواهید مواد اولیه خود را خارج از بورس خریداری کنید.

وی با تاکید براینکه طرح خروج فولاد با هر محصول دیگری از بورس کالا از پایه مشکل دارد ادامه داد: معاملات در بورس کاملا شفاف انجام می‌شود و اگر مسئله‌ای وجود دارد مربوط به ماهیت بورس نیست بلکه حواشی که برای عرضه و تقاضای واقعی ایجاد شده است موجب شده تا متقاضیان واقعی نتوانند کالای مورد نیاز خود را از بورس خریداری کنند و به دنبال دلالان برای خرید مواد اولیه باشند.

ارزنده با تاکید براینکه سامانه بهمین یاب عملا سامانه‌ای است تا بتوان تقاضای واقعی را شناسایی کرد اما نبود نظارت بر این سامانه موجب شده تا متقاضیان غیر واقعی نیز در این سامانه ورود پیدا کنند و تقاضای غیر واقعی را بالا برده‌اند هرچند که باید در قسمت عرضه نیز نظارت صورت گیرد تا عرضه‌ها کمتر از میزان اعلامی از سوی تولید‌کنندگان نباشد.

وی خاطرنشان کرد: پایش هفتگی و ماهانه سامانه بهین یاب برای مسئولان وزارت صمت آسان است اما مشخص نیست چرا آنها تاکنون اقدام به پایش این سامانه نکرده‌اند که ضررش را بخش واقعی تولید باید ببیند.