عرضه خودرو در بورس کالا، خوب یا بد؟

اوایل دولت دوازدهم، آمریکایی‌ها با بدعهدی تمام، تعهدات برجامی خود را زیر پا گذاشتند و با روی کار آمدن ترامپ به‌طور رسمی و یکجانبه از برجام خارج شدند. در چنین شرایطی با بالا گرفتن شدت تحریم‌ها و کارشکنی‌های شرکت‌های خودروساز خارجی و عدم همکاری با صنایع داخلی کشور، میزان تولیدات خودروسازان داخلی به‌خصوص دو غول خودروسازی، به دلیل کمبود قطعات و برخی مسائل دیگر به شدت با کاهش مواجه شد؛ به طوری که طبق آمارهای رسمی تولید ۱ میلیون و ۷۰۰ هزارتایی خودرو که در دولت اول روحانی صورت می‌گرفت در روزهای پایانی دولت وی با کاهشی چشم‌گیر ۱ میلیونی به حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار خودرو در سال رسید. وضعیتی که مشخصاً نمی‌توانست متوسط تقاضای سالانه کشور، که حدود ۱ میلیون خودرو است را تأمین کند.

با یک نگاه کارشناسی ساده مبرهن است که وقتی میزان تقاضای یک کالا فراتر از میزان عرضه آن باشد و در این میان به هر دلیلی اجازه افزایش قیمت کالا از سوی نهاد قیمت گذار صادر نشود، راهکاری جز قرعه‌کشی برای نهاد متولی عرضه کالا باقی نمی‌ماند. ماجرای خودرو هم از این قاعده مستثنا نبود و در سال‌های اخیر اگر شانس با فرد متقاضی خودرو، یار بود و نام وی در قرعه‌کشی درمی‌آمد می‌توانست صاحب خودرو شود، در غیر این صورت احتمالاً مجبور به رجوع به بازار آزاد و پرداخت مبلغی بود که از قیمت پایه کارخانه، بسیار بیشتر بود.

پس از جلسات متعددی که سازمان بورس با خودروسازان و وزارت صمت برگزار کرد بالاخره ایده‌ای جدید تحت عنوان عرضه خودرو در بورس کالا متولد شد. سرانجام عرضه خودروهای کارا، فیدیلیتی و دیگنیتی در تاریخ ۱۸ خرداد سال جاری شروع شد، هرچند که به دستور معاون صنایع حمل و نقل وزیر صمت، این عرضه به طور موقت متوقف شد و تصمیم نهایی آن به شورای عالی بورس واگذار شد، اما در نهایت پس از کش‌وقوس‌های فراوان در ۲۱ تیر امسال عرضه خودرو در بورس کالا به طور رسمی، به تصویب شورای عالی بورس رسید. البته این امر هم مخالفان و هم موافقان بسیاری دارد. در همین راستا ما در صمت با یکی از کارشناسان بازار سرمایه گفتگو داشتیم.

۷۵۰۰ میلیارد تومان سود مصرف‌کننده و تولیدکننده

مهدی دلبری دیگر کارشناس بازارسرمایه در مورد عرضه خودرو در بورس کالا و مزایای آن اشاره کرد و افزود: صنعت خودرو حدود ۲.۷ درصد از ارزش بازار بورس و فرابورس را تشکیل می‌دهد که در این میان این صنعت به عنوان صنعت یازدهم در بازار سرمایه محسوب می‌شود.

وی اظهار داشت: سابقه قیمت‌گذاری در صنعت خودرو نشان از آن دارد که این صنعت در پنج سال مالی گذشته حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان زیان و حدود ۷۳ هزار میلیارد تومان زیان انباشته داشته است.

دلبری با تأکید بر اینکه این مسئله نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری‌ها در این صنعت طی پنج سال گذشته به سمت ضرر و زیان سهامداران شرکت‌ها بوده است، گفت: چنین اتفاقی باعث عدم تعریف طرح توسعه، ثبات اشتغال این صنعت در یک سطح، خروج سهامداران از این صنعت شده است که همین امر زمینه‌ساز از بین رفتن قدرت چانه‌زنی در برابر مشتریان خواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: قیمت‌گذاری محصولات و کالاها در بستر رقابتی، سیاستی است که به درستی در بورس کالا و در چند ماه اخیر در دستور کار قرار گرفت که عملاً همین امر باعث سوق پیدا کردن خریداران واقعی و مصرف‌کنندگان نهایی به سمت استفاده از مکانیزم بورس کالا شد.

وی به تأخیر ورود صنعت خودرو در بورس کالا اشاره کرد و افزود: صنایعی مانند فلزات اساسی، پتروشیمی، سیمان و دیگر صنایع در گذشته در رینگ‌های مختلف بورس کالا حضور پیدا کردند و از منافع این سازوکار بازار و فضای رقابتی و شفاف بورس بهره‌مند شدند.

دلبری معتقد است؛ در همین مدت کوتاه که تیراژ پایینی از محصولات خودروسازها به رینگ بورس کالا ورود کرده معادل هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان منافع بین مشتریان، سهامداران و دولت توزیع شد.

این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: تا قبل از ورود صنعت خودرو به بورس کالا بخش کوچکی از منافع این صنعت به جیب سهامدار ورود می‌کرد و اختلاف قیمتی که در گذشته وجود داشت باعث ورود منافع به جیب دلالان و سوداگران شد.

وی با بیان اینکه مشتریان بر اساس نوع محصول توانستند کالای موردنظر خود را به صورت ارزان‌تر از بازار غیررسمی در بورس کالا خرید کنند، گفت: مکانیزم بورس کالا کمک کرد تا خودرو به‌موقع در اختیار مشتریان قرار بگیرد و تضامنی که بورس کالا و سازمان بورس دریافت کرد، خودروسازان را مجبور کرد تا در زمان مقرر خودرو را تحویل مشتریان دهند.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه دولت جزو دسته سومی است که از ورود خودرو به بورس کالا نفع برده است، افزود: پرداخت مالیات از سوی شرکت‌هایی که وارد مدار سود شدند می‌تواند کمک‌کننده به وضعیت بودجه دولت باشد.

وی تاکید کرد: اگر تیراژ بالاتری از خودرو وارد بورس کالا شود سود به دست آمده بیشتر خواهد شد و منفعت بیشتری را در اختیار خودروساز، مصرف‌کننده، دولت و سهامداران قرار خواهد داد.

دلبری با تاکید بر اینکه نگاه بازار همیشه به آینده بوده است، گفت: اگر این مسیر به همین صورت طی شود و دست دلالان از این بازار بزرگ قطع خواهد شد و می‌توان امیدوار به تعریف سازی طرح توسعه‌ای صنعت خودرو، پیاده‌سازی فنّاوری خارج کشور در صنعت خودرو و ارتقای کیفیت در این صنعت باشیم.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه روند تولید و فروش صنعت خودرو نشان از آن دارد که این صنعت در آذر ماه بزرگ‌ترین صنعت از لحاظ فروش بوده است، گفت: به صورت سنتی صنعت فلزات اساسی و پتروشیمی جزو صنایعی بودند که از لحاظ مبلغ فروش به عنوان صنایع بزرگ بازار شناخته شده بودند.

وی ادامه داد: اگر بر اساس ارقام سال گذشته که این صنعت حدود ۱۷۵ هزار میلیارد تومان فروش داشته یک سود حداقل ۲۰ درصدی را لحاظ کنیم انتظار بازار این است که حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومان سود نصیب سهامداران شود.

دلبری در پایان با تأکید بر اینکه در این میان رسانه‌ها نقش مهمی دارند که اعداد و ارقام واقعی را به مردم، دولت، مجلس منتقل کنند، گفت: همیشه رانت‌خواران و دلالان در سیاست‌گذاری‌ها دخیل بودند اکنون هم در این میان در حال انجام اقداماتی هستند تا مسیر عرضه خودرو از بورس کالا تغییر کند.