چرا فرآیند صادرات در ایران طولانی است؟

اگر ایران دارای مزیت طبیعی تولید کالا باشد اما از میزان تولید کافی برخوردار نباشد نمی‌تواند بازار صادراتی را به خود اختصاص دهد. از طرفی نیز اگر ایران دارای مزیت طبیعی و میزان کافی تولید کالا باشد اما فاکتور های تجاری سازی به درستی انجام نشود صادرات آسیب خواهد دید. بر این اساس هماهنگی لازم بین کشور مبدا و مقصد برای صادرات کالا از اهمیت بالایی برخوردار است.

از طرفی نیز در کالاهایی همچون دارو، لبنیات و گل که ایران از لحاظ صادراتی در آن ها شاخص است به علت تاریخ مصرف کوتاه اگر در گیر و دار ترخیص کالا برای صادرات قرار بگیرد فاجعه ای بزرگ رخ خواهد داد. همچنین طی روزهای اخیر به علت آتش سوزی گسترده در گمرک اسلام قلعه افغانستان در نزدیکی شهرستان تایباد بسیاری از تجار ایرانی در سردرگمی قرار گرفته اند و نمی توانند کالایی برای صادرات به کشور افغانستان داشته باشند.

طبق آمار و ارقام به دست آمده برای صادرات یک کالا از ایران به خارج از کشور به طور متوسط ۱۰۱ ساعت معادل ۵ روز کاری به طول می انجامد تا از صف گمرکات ترخیص شود. این در حالی است که متوسط زمانی صادرات کالا در تمام کشورهای مجاور از جمله افغانستان، پاکستان، عراق، بحرین و غیره از این میزان کمتر است.

 چون شاخص تجارت فرامرزی یکی از ۱۰ شاخص محیط کسب و کار به شمار می آید رتبه ایران در گزارش کسب و کار بانک جهانی از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ میلادی به شرح زیر است:

ایران در سال ۲۰۱۱ در رتبه ۱۲۹ در سال ۲۰۱۲ در رتبه ۱۴۴ در سال ۲۰۱۳ در رتبه ۱۴۵ در سال ۲۰۱۴ در رتبه ۱۵۲ در سال ۲۰۱۵ در رتبه ۱۳۰ در سال ۲۰۱۶ در رتبه ۱۱۸ در سال ۲۰۱۷ در رتبه ۱۲۰ در سال ۲۰۱۸ در رتبه ۱۲۴ در سال ۲۰۱۹ در رتبه ۱۲۸ و در سال ۲۰۲۰ در رتبه ۱۲۷ جهانی قرار داشت.

 اگر به طور متوسط هزینه هر یک روز معطلی کالا در گمرکات ایران را به میزان یک درصد افزایش قیمت کالا در نظر بگیریم به طور متوسط صادرات کالا از ایران ۵ درصد گران تر به دست مصرف کننده می رسد. به عنوان مثال یک کالای ۱۰۰ دلاری پس از معطلی در گمرکات ایران به قیمت ۱۰۵ دلار به دست مصرف کننده خارجی می‌رسد. گفتنی است این قیمت جدای از عوارض گمرکی، حمل و نقل و هزینه‌های دیگر صادرات است.به طور کلی برای یک صادرات ۴۰ میلیارد دلاری تنها دو میلیارد دلار ارزآوری می‌شود.

به عنوان مثال حجم صادراتی کشور چین حدود ۲۶۰۰ میلیارد دلار است که مقدار زمان معطلی صادرکننده کالا حدود ۲۰ ساعت است. اما مهمترین دلایل طولانی شدن فرآیند صادرات از مبدا کشور متصل نبودن سامانه های تجاری، لزوم صدور مجوزهای مختلف برای صادرات کالا، تعدد سازمانهای مجوز دهنده، تعداد و پیگیری رویه های گمرکی،رسوب کالا در گمرکات کشور و نبود زیرساخت لازم است.