تاثیر بیکاری زنان بر اقتصاد کشور / چرا آمار افزایشی شد؟

بیش از نیمی از جمعیت در سن کار ایران، غیرفعال هستند. داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در بین زنان در پاییز ۱۴۰۰ نسبت به پاییز گذشته یک درصد کاهش داشته است. یعنی ۲۴۱ هزار و ۹۳۱ نفر از زنان از بازار کار خارج شدند.

اگرچه نرخ بیکاری در پاییز سال جاری نسبت به پاییز سال گذشته ۵/. درصد کاهش داشته اما واقعیت این است که تعدا زیادی از بازار کار خارج شدند اما جز نرخ بیکاری حساب نشده‌اند. از این میان می‌توان به خانه‌نشین شدن بسیاری از زنان اشاره کرد. اما چرا زنان از بازار کار خارج می‌شوند و خروج آنها چه تاثیری بر اقتصاد کشور دارد؟

چرا زنان از بازار کار خارج می‌شوند؟

فاطمه عزیزخانی، پژوهشگر اقتصادی می‌گوید: «یکی از چالش‌های اصلی بازار کار ما نرخ بیکاری زنان، جوانان و قشر تحصیلکرده است. فارغ از اینکه در کل کشور نرخ بیکاری زنان نسبت به مردان بالا‌تر است، عدم تقاضای کار منطقه‌ای هم داریم. به این معنا که در بین استان‌های مختلف، از سوی زنان عدم تقاضای کار وجود دارد و در برخی استان‌ها اختلاف بالا دارند.»

او می‌گوید: «تا قبل از کرونا نرخ اشتغال زنان افزایش داشت. از پاییز ۱۳۹۳ تا زمستان ۱۳۹۸ زنان در افزایش نرخ اشتغال سهم عمده‌ای داشتند. اما بعد از کرونا نه تنها در ایران که در سطح دنیا اشتغال زنان کاهش داشت.»

اما چرا زنان از بازار کار خارج می‌شوند؟ این پژوهشگر اقتصادی می‌گوید: «شرایط درباره زنان نسبت به مردان متفاوت‌تر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد انگیزه زنانی که غیرفعال شدند، به مسئولیت شخصی آنها برمی‌گردد. زنان ما هم مسئولیت خانواده را دارند و هم کار می‌کنند. به همین دلیل فارغ از شوک‌های کلان که باعث افزایش جمعیت غیرفعال شده، مسئولیت شخصی زنان نیز موجب افزایش جمعیت غیرفعال آنها بوده است.»

تاثیر بیکاری زنان روی اقتصاد کشور

خارج شدن زنان چه تاثیری روی اقتصاد کشور دارد؟ عزیزخانی در این مورد می‌گوید: «بستگی دارد که زنان در چه مشاغلی باشند. حدود ۶۵ درصد از اشتغالزایی در کشور، بنگاه‌های خرد هستند و حدود ۷۰ درصد از شاغلان این بنگاه‌های خرد را زنان شکل می‌دهند. زنان حدود ۵۰ درصد جمعیت در سن کار کشور را دارند و از نظر مهارت و تخصص پابه‌پای مردان پیش می‌روند. حالا با خارج شدن زنان از بازار کار، در واقع ۵۰ درصد از نیروی انسانی را از دست می‌دهیم. خارج شدن آنها از بازار کار در ایجاد ارزش افزوده، سطح درآمد خانواده‌ها، رشد اقتصادی کشور و… تاثیر منفی دارد.»

او در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان زنانی که از بازار کار خارج شدند را برگرداند، می‌گوید: «باید کار را در کنار مسئولیت شخصی زنان تسهیل کرد. به گونه‌ای که راغب شوند به محیط کار برگردند. مثلا هر سیستم اداری یا بخش خصوصی تضمین کند که در کنار محل کار مهدکودک باشد. اینها ابزاری برای حمایت از اشتغال زنان است.»

چرا نرخ بیکاری کاهشی است؟

اما چرا با کاهش اشتغال زنان نرخ بیکاری افزایش نداشت؟ او می‌گوید این موضوع بستگی به ساختار اشتغال کشور دارد. در مقایسه با کشورهای دیگر، در امریکا حدود ۹۶ درصد از شاغلان آنها افراد مزد حقوق‌بگیر هستند. افرادی که بر اثر شوک کرونا شغل خود را از دست دادند، مشمول بیمه می‌شوند و از بیمه بیکاری استفاده می‌کنند. بنابراین نرخ بیکاری این کشور بالا می‌رود.

عزیزخانی با اشاره به اینکه در ایران این موضوع برعکس شد، ادامه می‌دهد: «در ایران شوک کرونا وجود داشت، اشتغال از بین رفت اما نرخ بیکاری هم کاهش داشت! علت اصلی این است که حدود ۳۷ درصد از شاغلان ایران، کارکن مستقل هستند. یعنی به صورت اختیاری شغلی راه انداختند؛ بنابراین بیمه نیستند و کیفیت شغل آنها پایین است. این افراد آسیب‌پذیرترین شاغلان هستند. از سوی دیگر حدود ۶۰ درصد از اشتغال در ایران، اشتغال غیررسمی است.»

او در ادامه می‌گوید: «وقتی این افراد شغل خود را از دست دهند، به جمعیت غیرفعال اضافه می‌شوند. بنابراین دیگر جز افراد بیکار حساب نمی‌شوند در نتیجه هم نرخ بیکاری کاهشی است و هم نرخ مشارکت کاهش پیدا می‌کند و این تناقض وجود دارد.»