چرا آلودگی هوای تهران تمامی ندارد؟ / صفر تا صد ماجرا را اینجا بخوانید

آلودگی هوای تهران، مدت زمان زیادی است که مهمان ناخوانده تهران است و گویا قصد ندارد به همین زودی بار و بندیل خود را ببندد و از تهران خارج شود. بسیاری از بیماری‌های مرتبط با ریه، ناشی از قرار گرفتن در آلودگی هوای تهران است و همچنین به چرخه محیط‌زیست آسیب‌های بسیاری را وارد کرده است. گویا هزینه‌های بسیاری برای برطرف کردن کردن آلودگی هوای پایتخت صورت گرفته است اما آنطور که باید کارساز نبوده است. کودکان و همچنین سالمندان بیشتر در معرض خطر آلودگی هوا قرار دارند و اگر رعایت نکنند و در این محیط قرار بگیرند، این امکان برایشان وجود دارد تا درگیر بیماری‌های بسیاری شوند.

در سال۱۴۰۰ در ۲۷شهر با جمعیت تقریبا ۳۵میلیون نفر، ۲۱ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا ثبت شده و این رقم در مقایسه با سال ۹۹ رشد ۷۰ درصدی دارد. هزینه‌ این مرگ‌ها هم ۸.۲ میلیارد دلار اعلام می‌شود که عددی معادل ۲۲۷ هزار میلیارد تومان است. ۱۳درصد آن هم(۲۶هزار میلیارد تومان) به وزارت بهداشت تحمیل شده؛ وزارتخانه‌ای که کمترین نقش را در رفع معضل آلودگی‌ هوا و اجرای قانون هوای پاک دارد اما سالانه خسارت‌های زیادی را برای درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی‌های هوا متحمل می‌شود.

بیماری های ناشی از آلودگی هوا

این در حالی است که براساس نتایج مطالعات اعلام شده از سوی ۳۵۰محقق علوم پزشکی کشور که اوایل امسال منتشر شد، طی ۳دهه اخیر(۱۳۹۸ - ۱۳۶۹) مرگ‌های ناشی از بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا تنها در استان تهران ۱۱۰درصد افزایش داشته است. آسیبی که البته تنها به مرگ ختم نمی‌شود و منجر به بروز عوارض و بیماری‌هایی است که در کوتاه‌مدت یا بلندمدت، مردم و متولیان حوزه سلامت را با مشکلات متعددی مواجه کرده است. عوارضی که در کوتاه‌مدت با سردرد، تهوع، خارش چشم، گرفتگی صدا، سکته‌های قلبی و مغزی، زایمان زودرس و... همراه است یا به آسیب‌های جدی‌تر ازجمله بروز انواع سرطان‌ها، نارسایی قلب و کلیه، ابتلا به دیابت، زوال عقل، آلزایمز و حتی پارکینسون می‌رسد. در تقسیم‌بندی‌ها هم آلودگی‌های احتراق‌محور(ذرات معلق ۲.۵میکرون) ناشی از تردد وسایل نقلیه فرسوده یا آلایندگی صنایع بیشترین آسیب را به مردم وارد می‌کند، چراکه این ذرات به‌دلیل حجم کم به راحتی وارد خون می‌شوند و از عوامل اصلی مرگ و بروز سرطان‌ها هستند.

اما در آلودگی ناشی از گردوغبار و ریزگردها(ذرات معلق کمتر از ۱۰میکرون) که دستگاه تنفسی نسبت به ذرات با ابعاد بزرگ‌تر مقاوم‌تر هستند، تنگی نفس و تشدید آسم وجود دارد که بار مراجعه به مراکز درمانی را افزایش می‌دهد. براساس اعلام وزارت بهداشت، سال گذشته شهرهای تهران، مشهد، اهواز، اصفهان و کرج کمتر از ۱۰روز هوای خوب داشتند و بیشترین تعداد روزهای هوای خطرناک هم مربوط به شهر زابل ثبت شده است. این در حالی است که تنها آمار مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا به‌صورت سالانه از سوی وزارت بهداشت منتشر می‌شود.

 اما کارشناسان معتقدند که افزایش بیماری‌های متاثر از آلودگی هوا چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم هم بسیار جدی است و می‌تواند منجر به بروز بحران در حوزه سلامت شود. نکته قابل تامل هم اینجاست که امسال آلودگی هوا در نیمه اول سال نسبت به سال‌های قبل بدتر و تعداد روز‌های آلوده هوا بیشتر بوده است. تهران در مجموع ۲۱۶روز از ابتدای سال تا پایان مهر، تنها ۲روز هوای پاک و ۱۱۹روز هوای قابل‌قبول داشته است. این مدت در اصفهان با ۹۰روز آلودگی طی شده و مشهدی‌ها هم نیمی از مهر را با هوای ناسالم سپری کردند.

چندی پیش مدیر کل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با اشاره به وضعیت آلودگی هوا در پنج سال گذشته گفته بود که تهران از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ از مجموع ۱۸۲۶ روز، تنها ۳۶ روز هوای پاک را تجربه کرده و۴۱ روز نیز هوای پایتخت شرایط کاملا ناسالم را پشت سر گذاشته است.

شینا انصاری همچنین با اشاره به اهمیت و نقش بازدارندگی و اثرگذار قانون هوای پاک در صورت اجرای کامل از سوی تمام دستگاه‌های اجرایی گفته بود که این قانون مشتمل بر ۳۴ ماده و ۳۹ تبصره، در سال ۹۶ به تصویب رسیده و ۶ ماده از این قانون به طور مستقیم یا غیر مستقیم به وظایف شهرداری‌ها اشاره دارد.

در سال ۱۴۰۰ حداقل ۶ هزار نفر در تهران بر اثر مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند. صرف نظر از خسارت‌های بهداشتی و جانی مربوط به آلودگی هوا، اگر سایر خسارت‌های مربوط به این پدیده، نظیر آسیب‌های صنعت گردشگری، خسارات مربوط به زیرساخت‌های شهری و عمرانی، زیان مربوط به اختلال در پروازها، تعطیلی کسب و کارها، ادارات و مراکز آموزشی بر اثر تشدید آلودگی هوا و پدیده ریزگردها، خسارات ناشی از گرد و غبار بر تنوع زیستی و همچنین زیان‌های روحی، روانی و اجتماعی ناشی از تشدید آلودگی هوا را محاسبه کنیم، نتیجه آن است که خسارات ناشی از آلودگی هوا در کشور بسیار بیش‌تر از رقم اعلامی وزارت بهداشت یعنی سالانه ۱۱.۳ میلیارد دلار است. 

سهم وسایل نقلیه در آلودگی هوا

زهره عبادتی، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط‌زیست استان تهران، درباره آلودگی هوا گفت که در شهر تهران ۵۹ درصد وسایل نقلیه و ۴۱ درصد منابع ساکن در انتشار آلودگی هوا نقش دارند. منابع ساکن باتوجه به اینکه آلاینده شاخص به‌ویژه در نیمه دوم سال ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است، عمده واحدهای صنعتی، پالایشگاهی مراکزی هستند که در انتشار آلودگی هوا نقش دارند. 

طبق گفته‌های وی، در قانون هوای پاک، برای خروجی‌های غیراستاندارد صنایع جرم‌انگاری شده است و محیط‌زیست نیز با آنها برخورد می‌کند. اگر خروجی واحدها در گشت و پایش‌ها غیراستاندارد باشد، به آنها تذکر داده می‌شود. درصورت بی‌توجهی به اخطاریه زیست‌محیطی، به مراجع قضایی معرفی می‌شوند. بنابراین فعالیت آنها متوقف می‌شود و یا به نصب سیستم‌های کنترلی ملزم می‌شوند. در شش ماهه اول سال، ۳۸۸۱ مورد گشت و پایش انجام و ۱۹۷۶ اخطاریه زیست محیطی صادر شده است. علاوه بر آن، ۱۱۶ واحد آلاینده جمع‌آوری و به محل مجاز منتقل شده‌اند. 

لازم به ذکر است که از نقش عمده آلودگی هوا توسط موتورسیکلت‌ها و خودرو‌های بنزینی و دیزلی نباید غافل شد و در نظر گرفت که این وسایل نقلیه آسیب جدی به محیط‌زیست و همچنین تشدید آلودگی می‌زنند.

امید است مسئولان فکری به حال هوای پایتخت بکنند و تهران را از این وضعیت نجات دهند.