نه خانی آمده، نه خانی رفته

بلبشو این‌بار در عرضه خودروهای وارداتی

 براساس این اصلاحیه در بند ۲ عبارت «خودروهای وارداتی صرفا در بورس کالا عرضه می‌شود» حذف خواهد شد و در بند ۵، خودروهایی که تا پیش از ابلاغ این تصویب‌نامه، طبق مقررات موجود، مجاز به تردد در مناطق آزاد هستند، مشروط به پرداخت عوارض، بدهی‌های مربوطه و حقوق ورودی، مجاز به پلاک‌گذاری ملی و تردد در سرزمین اصلی خواهند بود. در تبصره این ابلاغیه آمده که نرخ خودرو برای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی با رعایت ماده ۱۴ قانون امور گمرکی مصوب ۱۳۹۰، از طریق سامانه مرتبط با سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می‌شود و سازمان یادشده موظف است اطلاعات قیمتی این سامانه را به‌طور مستمر بروزرسانی کند. این در حالی است که پیش از این، وزارت صنعت، معدن و تجارت بر عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا تاکید داشت. صمت درباره چندوچون این تصمیم غیرمنتظره دولت با کارشناسان گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌آید. با صمت همراه باشید.

بورس کالا، شیوه موثری برای عرضه خودرو

رضا آریاراد، کارشناس حوزه خودرو درباره اصلاح دستورالعمل عرضه خودروهای وارداتی ازسوی هیات دولت به صمت گفت: براساس علم اقتصاد، عرضه باید در هر بخش پاسخ‌دهنده به میزان تقاضا باشد تا یک رابطه اقتصادی سالم را شاهد باشیم. قیمت‌گذاری دستوری هم در شرایطی شکل می‌گیرد که عرضه بنا به هر دلیلی، پاسخگوی تقاضا و متناسب با نیاز بازار نباشد. در چنین وضعیتی، دولت و متولیان امر برای اینکه بر بازار کنترل داشته باشند، نرخی را به بازار تکلیف و تولیدکننده را ملزم به عرضه محصول با آن نرخ خاص می‌کنند. این روند در کوتاه‌مدت می‌تواند بازار را به ثبات می‌رساند، اما باتوجه به اینکه در بلندمدت برای بخش عرضه به‌صرفه نیست، به‌طبع عرضه‌کننده کالا متضرر و عرضه هم دچار مشکل می‌شود؛ دقیقا مانند آنچه در شرایط کنونی در بازار خودرو کشور شاهد هستیم.

آریاراد در ادامه اظهار کرد: در شرایطی که عرضه خودرو، چه خودروهای داخلی و چه خارجی، متناسب با تقاضا نیست، سیاست قیمت‌گذاری دستوری در پیش‌گرفته شده و شاهد تصمیمات مقطعی درباره بازار و صنعت خودرو هستیم که مشکلات زیادی را به‌وجود آورده است. در این شرایط، یکی از روش‌هایی که به‌طور خاص در بازار خودرو ما مطرح شد، عرضه خودرو در بورس کالا با هدف شفاف‌سازی قیمت و رسیدن خودرو به‌دست مصرف‌کننده حقیقی بود که برای خودروهای داخلی اجرا می‌شود و قرار بود برای خودروهای وارداتی هم اجرایی شود.

این کارشناس حوزه خودرو اظهار کرد: دولت بعد از ۵ سال از ممنوعیت واردات خودرو، به‌دنبال این است که با انجام اقداماتی مانند عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا و شماره‌گذاری خودروهای مناطق آزاد برای تردد در سرزمین اصلی، اندکی به بازار خودرو کشور کمک و تا حدودی مشکلات آن را برطرف کند.

وی با اشاره به اینکه قرار بود خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه شوند، گفت: عرضه خودرو در بورس کالا یک ضابطه را شکل می‌دهد و فیلترینگ‌هایی که این ضوابط حاکم می‌کنند، منجر به شفافیت نرخ خودرو و دسترسی مصرف‌کننده واقعی به خودرو می‌شود. اینکه عرضه بخشی از خودروها در بورس کالا انجام نشود، یعنی بازار این خودروها به سمت قیمت‌گذاری دستوری سوق داده می‌شود. می‌توان گفت عرضه خودرو در بورس کالا، باتوجه به کشش عرضه و تقاضا و شرایط خاص بازار خودرو ما، حالت موثری از عرضه خودرو است. در شرایط کنونی که عرضه متناسب با تقاضا نیست و تقاضای خودرو در کشور بین یک و نیم تا ۲ میلیون دستگاه خودرو عنوان می‌شود، اگر به این تعداد عرضه خودرو برسیم، عرضه متناسب با تقاضا خواهد شد و نوسان قیمت‌ها در بازار کاهش خواهد یافت. در شرایط کنونی باتوجه به نوسانات زیادی که در بازار خودرو شاهد هستیم، بازار بورس تا حدودی عامل کمک‌کننده خوبی برای کنترل بازار و در روند عرضه خودروهای داخلی، یکی از بهترین تصمیمات بوده است. البته بحث عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا طبیعتا جدا از خودروهایی است که در داخل کشور تولید و عرضه می‌شوند. خودروهای وارداتی مبنای محاسبه قیمت مشخصی دارند و طبیعتا با ارز مشخصی وارد می‌شوند که با احتساب عوارض گمرکی، تعرفه، مالیات و...، در نهایت نرخ این خودروها مشخص می‌شود؛ یعنی در کل شیوه قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی شفاف و نرخ نهایی آنها کاملا مشخص است.

آریاراد با اشاره به تاثیر واردات خودرو بر بازار، اظهار کرد: اگر به‌عنوان نمونه، قرار بر واردات ۱۰۰ هزار خودرو صفر است و باید تا ۵ برابر این عدد، واردات خودروهای دست‌دوم داشته باشیم، در واقع افزایش عرضه پیش می‌آید که قطعا بر بازار خودروهای خارجی موثر است.  البته تاکید می‌کنم این روند تاثیری بر بازار خودروهای داخلی نخواهد داشت و در ابتدایی‌ترین شکل، شاید تا حدودی بازار خودروهای خارجی را تحت‌تاثیر قرار دهد؛ آن‌هم نه در حدی که موردنظر است، زیرا میزان عرضه متناسب با میزان تقاضا برای این خودروها نیست و طبیعتا قیمت‌ها همچنان افزایشی خواهد بود. از سویی نرخ این خودروها وابسته به نرخ ارز است که این روزها نوسان زیادی را تجربه می‌کند و قیمت‌ها در این بازار همواره روند افزایشی دارد. واردات خودرو با سازکار کنونی تاثیرات بسیار محدودی بر بازار خودروهای خارجی خواهد داشت.

بهترین راهکار

این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه بهترین راهکار، عرضه خودرو در بورس کالاست، گفت: باتوجه به ممنوعیت پنج‌ساله واردات خودرو و تقاضای بسیار زیاد در بازار خودروهای خارجی، بهتر است عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا باشد؛ یعنی ایده‌آل‌ترین حالت این است که کشف نرخ توسط عرضه‌کننده و تقاضاکننده انجام شود. نرخ تعیین‌شده با این روش، نرخی شفاف و متقاضی راضی به پرداخت آن است؛ در واقع در راستای مکانیسم اصلی بازار سرمایه یعنی شفاف‌سازی قیمت است. شاید هم بتوان گفت در هر شرایطی، چه واردکننده به‌طور مستقیم خودروهای وارداتی را به متقاضیان عرضه کند و چه از طریق بازار سرمایه این اتفاق رخ دهد، خیلی نمی‌توان به تاثیرات آن بر بازار خوشبین بود، اما اگر در چارچوب فیلترها یا قوانین و مقرراتی که بر عرضه خودرو گذاشتیم باشد؛ یعنی متقاضی واقعی وارد شود و خودرو را خریداری کند، بهتر است؛ یعنی این شیوه بسیار قانونمندتر خواهد بود تا اینکه واردکننده به‌طور مستقیم آن را به مصرف‌کننده برساند و دلالی و واسطه‌گری دیگری ایجاد شود. آریاراد ادامه داد: به‌نظر من، حتی برای خودروهای وارداتی در شرایطی که محدودیت واردات و عرضه داریم، ایده‌آل‌ترین حالت این است که این خودروها در بورس کالا عرضه شوند و به‌دست مصرف‌کننده واقعی برسند. در این صورت، حداقل امتیاز این است که خودرو با نرخ معقولی که متقاضی حاضر به پرداخت آن است، عرضه می‌شود و طبیعتا با عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا، از اضافه شدن بخشی از نوسانات و حاشیه‌ها به بازار جلوگیری خواهد شد.

راهکار موثری نیست

این کارشناس حوزه خودرو درباره مجوز تردد خودروهای مناطق آزاد در سرزمین اصلی، اظهار کرد: تردد خودروهای مناطق آزاد در سرزمین اصلی باتوجه به ممنوعیت و محدودیت واردات و اینکه این خودروها از موارد موجود در مناطق آزاد است و عدد قابل‌توجهی نیست، ضمن اینکه مناطق آزاد هم به این خودروها نیاز دارند، به‌نظر نمی‌رسد اقدام تاثیرگذاری برای بازار خودرو کشور باشد و اگر بنا را بر تقویت بازار بگذاریم، این شیوه تاثیر زیادی بر میزان عرضه ندارد.

وی با تاکید بر اینکه این راهکار خیلی موثر نیست، ادامه داد: اولا اینکه این خودروها مدل‌های ۲۰۱۵ و پایین‌تر و کارکرده هستند و دوم اینکه نیاز مناطق آزاد را تامین‌ می‌کنند و مازاد بر نیاز این مناطق نیستند که در بخشی از سرزمین اصلی جوابگوی تقاضای بازار باشند. این راهکاری کوتاه‌مدت است، اما منطقی نیست و حتی در بازار خودروهای خارجی هم تاثیر آنچنانی ندارد.

آریاراد در پایان اظهار کرد: در نهایت اینکه اگر خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه شوند، بهترین حالت این است که از روند نوسانی و دلالی خارج می‌شوند و به دست مصرف‌کننده حقیقی می‌رسند. در این میان، تنها زمانی می‌توانیم امیدوار به کشف قیمت‌های شفاف، واقعی برسیم که هم عرضه‌کننده رضایت داشته باشد و هم متقاضی، که عرضه متناسب با میزان تقاضا باشد، اما متاسفانه در حال‌حاضر این‌گونه نیست.

عرضه در بورس به شرطها و شروطها

علی جدی، عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی نیز درباره اصلاح دستورالعمل عرضه خودروهای وارداتی ازسوی هیات دولت به صمت گفت: چه درباره خودروهای داخلی و چه وارداتی، عرضه خودرو در بورس می‌تواند در شرایط فعلی بازار و صنعت خودرو ما، یک روش بسیار خوب برای کاهش نوسانات و التهابات باشد. البته باید تابع یکسری ضوابط خاص باشد تا بتواند موثر و مفید عمل کند و نتیجه‌بخش باشد. باتوجه به سیاست‌های چند سال اخیر و ممنوعیت واردات، عرضه خودروهای خارجی متناسب نیست و در این بازار شاهد تقاضای بسیار زیادی هستیم.

جدی در ادامه اظهار کرد: اگر به‌عنوان نمونه، خودرو وارداتی با نرخ ۱۰ هزار دلار وارد شود و با عرضه در بورس نرخ آن به ۳۰ هزار دلار برسد؛ یعنی در این روند بیشتر شاهد یک قیمت معقول خواهیم بود. به‌هرحال، اختلاف قیمت از محل واردات و فروش خودرو وارداتی باید تعیین‌تکلیف شود، وگرنه باعث ایجاد رانت و سودجویی برای عده معدودی خواهد شد و در نهایت نه‌تنها واردات این خودروها کمکی به بازار خودرو نخواهد کرد، بلکه باعث ایجاد نابسامانی‌هایی نیز خواهد شد. هدف این است که دولت بتواند با کنترل فرآیند فروش، عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا را مدیریت کند و اختلاف قیمت حاصله به نفع دولت باشد تا برای رفاه مردم و توسعه حمل‌ونقل عمومی هزینه شود. در این صورت، عرضه خودرو در بورس کالا، سازکار بسیار خوبی است. در حال حاضر، یک خودرو دست‌دوم خارجی 10 هزار دلاری، در کشور با قیمت ۲ میلیارد تومان خریدوفروش می‌شود؛ یعنی اگر خودرو صرفا در بورس با قیمت‌های گزاف فروخته شود، در این صورت عرضه خودرو در بورس نگران‌کننده است و نگرانی ما هم درباره این وجه از عرضه خودرو در بورس کالاست. در مقابل اگر دولت بتواند عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا را مدیریت کند، این سازکار درست و تاثیرگذار خواهد بود. با لغو روند عرضه خودرو در بورس یا عرضه نادرست خودرو در بورس، عملا واردکنندگان و عده معدودی سودهای کلانی خواهند برد و مردم هم متضرر خواهند شد.

تیراژ واردات تاثیرگذارتر است

این عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی درباره پیشنهاد کمیسیون برای شیوه عرضه خودروهای وارداتی، اظهار کرد: در بودجه هم به این موضوع اشاره شده و پیشنهاد کردیم اگر قرار است خودروهای وارداتی در بورس عرضه شوند باید خودرو با فلان قیمت وارد، درصدی سود برای واردکننده تعیین و خودرو با این قیمت در بورس عرضه شود و در نهایت، اختلاف این قیمت با قیمت نهایی در بخش حمل‌ونقل عمومی هزینه شود. البته در کلیت بحث، موضوعی که بر بازار خودروهای خارجی بیشتر تاثیرگذار خواهد بود، میزان واردات است که هر قدر بیشتر باشد، به همان نسبت قیمت‌ها منطقی‌تر خواهد شد. برای کمیسیون صنایع، بیشتر تعداد خودروهای وارداتی مهم است و این دولت است که باید فرآیند عرضه آنها را مدیریت کند. شماره‌گذاری خودروهای مناطق آزاد برای تردد در سرزمین اصلی هم رویکرد خوبی است، قدری تقاضای بازار خودروهای خارجی را بالا می‌برد و تا حدودی می‌تواند به تعدیل قیمت خودروها کمک کند.

سخن پایانی

در شرایطی که آیین‌نامه واردات خودرو نهایی و ابلاغ شد، بسیاری امیدوار بودند با سازکارهای بورس، بازار خودرو در یک وضعیت شفاف قرار گیرد. در آیین‌نامه واردات خودرو به‌روشنی تاکید شده بود خودروهای وارداتی باید در بورس کالا عرضه شوند، زیرا با این سازکار عرضه خودروها بدون فساد خواهد بود و در بورس کالا همه‌چیز روشن است. به‌گفته کارشناسان، از سال ۹۷ واردات خودرو ممنوع شده؛ بنابراین با آزادسازی واردات خودرو، بسیاری از افراد به‌دنبال این هستند که از این طریق سودهای کلان ببرند، بدین‌جهت بورس کالا می‌تواند توزیع عادلانه خودروهای وارداتی را رقم بزند. این در شرایطی است که هفته گذشته، هیات دولت در نشست هفتگی خود، عبارت عرضه خودرو در بورس را از دستورالعمل واردات خودرو حذف کرد و باز هم شاهد تغییرات و تصمیمات در بازار خودرو کشور و البته این‌بار به‌طور اخص خودروهای وارداتی بوده‌ایم. اینکه هدف از این تغییر رویه چیست، تا این لحظه درباره آن اظهارنظر قطعی ازسوی متولیان امر منتشر نشده است.