چه کسی جایگزین آیت الله گلپایگانی در جامعه مدرسین می شود؟

در این گزارش با توجه به رویکردهای جامعه مدرسین، گزینه‌های احتمالی را بررسی کرده ایم.

معمولا رسم است که با درگذشت هر کدام از مراجع، جامعه مدرسین با صدور بیانیه‌ای فرد جایگزینی معرفی می‌کند. این اتفاق در سال‌های گذشته با درگذشت آیت الله اراکی و دیگر مراجه تقلید هم رخ داد. اگرچه معرفی مراجع منحصر به جامعه مدرسین نیست اما این نهاد حوزوی تمایل بسیاری دارد که انحصار معرفی مراجع تقلید را در اختیار بگیرد؛ چه اینکه در سال‌های اخیر علاوه بر موضوع انتخاب مراجع، به خلع مراجع هم مبادرت کرده است! خلع مرجعیت آیت الله یوسف صانعی یک نمونه از این اتفاق بود که پس از آیت الله شریعتمداری دومین باری بود که در تاریخ رخ می‌داد.

بعد از درگذشت آیت الله صافی گلپایگانی، حالا این سوال مطرح است که کدام یک از مراجع تقلید توسط جامعه مدرسین به عنوان مرجع اعلم معرفی می‌شود. این سوال از این جهت اهمیت دارد که مراجع قم، که تعدادشان سه رقمی شده است، هر کدام طرفدارانی دارند اما تنها بعضی از آنها هستند که در رسانه‌های رسمی، به عنوان مرجع تقلید شناخته می شوند.

در حال حاضر آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله شبیری زنجانی، آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله نوری همدانی و آیت‌الله وحید خراسانی مراجع مورد تایید این نهاد حوزوی هستند و حالا با درگذشت آیت‌الله صافی گلپایگانی احتمال دارد مراجع دیگری معرفی شوند.

۱) آیت الله جوادی آملی

در میان روحانیون قم که احتمال معرفی آنان به عنوان یکی از مراجع تقلید مطرح است، جوادی آملی شهرتی بیشتر دارد. این روحانی مازندرانی ۸۸ ساله برخلاف مرحوم صانعی به عرفان علاقه زیادی دارد. او دو دوره عضو مجلس خبرگان رهبری بوده و آنقدر مورد اطمینان حاکمیت بود که رساندن نامه آیت الله خمینی به گورباچف به او سپرده شد.

جوادی آملی یک اصولگرای سنتی است و در مباحث سیاسی هم با جریان سنتی حوزه همراهی بیشتری دارد. گزارش رویداد۲۴ او سال ۷۶ صراحتا از ناطق نوری (در برابر خاتمی) و سال ۸۴ از هاشمی (در برابر احمدی نژاد) حمایت کرد. همچنین برخورد او با احمدی نژاد در ماجرای هاله نور حواشی زیادی به وجود آورد. جوادی آملی همچنین پیام تبریکی برای پیروزی احمدی نژاد در انتخابات ۸۸ صادر نکرد و بعد از اعتراضات اصولگرایان تندرو، از امامت جمعه قم استعفا کرد. البته در آن مقطع گفته شد که جوادی آملی به خاطر درگذشت آیت الله بهجت  از امامت جمعه کنار رفته و اعلام مرجعیت کرده است. جوادی آملی همان زمان هم از جامعه مدرسین (که بنا داشت نوری همدانی را به جای مرحوم بهجت در میان ۷ مرجع تقلید معرفی کند) انتقاداتی مطرح کرده بود.

برخی از فتوا‌های متفاوت «جایز بودن تقلید زنان از مرجع تقلید زن» و «جایز بودن تغییر جنسیت و طهارت اهل کتاب» هستند. او از جمله مراجهی است که از ربوی بودن بانک‌ها انتقادات زیادی کرده است، حتی در یک اظهارنظر بی‌سابقه حقوق کارمندان بانک را حرام اعلام کرد: «حقوق کارمندان بانک‌های ربوی حرام است، زیرا حقوق حلال در برابر کار حلال گرفته می‌شود»

آیت الله جوادی آملی عضو مجمع مدرسین حوزه علمیه قم است و یکی از احتمالات معرفی به عنوان مرجع است اما او در گذشته انتقاداتی هم به جامعه مدرسین مطرح کرده که همین مسئله کار را برای او دشوار می‌کند.

۲- آیت الله علوی گرگانی

در میان مراجع قم، آیت الله علوی گرگانی بیشتر از سایرین منش و رفتاری شبیه مرحوم صافی گلپایگانی دارد. او منتقد دخالت‌های سیاسی جامعه مدرسین است و معتقد است این نهاد صرفا باید در حوزه دینی عمل کند؛ چنانچه زمانی که در سال ۹۰ وقتی جامعه متحد اصولگرایان، اختیار حمایت از نامزدهای انتخاباتی حوزه انتخابیه قم را به جامعه مدرسین واگذار کرد، او انتقاد تندی داشت و می‌خواست جامعه مدرسین لیستی منتشر نکند: «در آستانه هر انتخابات مرسوم است نهادها و ارگانها لیست می‌دهند و از مردم می‌خواهند به این افراد رای بدهند، اما این کار شبهه انتصاب است و نه انتخاب.»

علوی گرگانی ۳۰ سال است رساله علمیه خود را منتشر کرده و هرگز در هیچ مسئولیت سیاسی قرار نداشته است و بیشتر فتواهایی صادر کرده که منتقدان اجتماعی زیادی هم داشته است؛ از جمله اینکه درباره حضور زنان در ورزشگاه‌ها به سختی مخالفت کرده و گفته «حتماً اگر خدای ناخواسته این بساط پیش بیاید، دیگر جامعه را نمی‌توان کنترل کرد؛ باید حتماً جلوی این کار گرفته شود.» 

در یک مورد دیگر او اعلام کرده «دوچرخه‌سواری بانوان مورد رضایت امام زمان نیست» و همچنین گفته «پخش موسیقی در تمرین باشگاه‌های ورزشی درست نیست و یک عادت بد است که باید ترک شود. همچنین ورزش‌های سخت و قهرمانی برای زنان نامطلوب و ناسازگار با لطافت زن است.» آیت الله علوی گرگانی استفاده از ماهواره را برای دیدن برنامه‌های مستند سیاسی، اجتماعی و علمی حلال می‌داند، البته به شرطی که وجود ماهواره باعث انحراف خانواده نشود. 

۳) آیت الله مظاهری

آیت الله مظاهری، سومین روحانی است که بعید نیست نام او به عنوان یکی از مراجع تقلید از طرف جامعه مدرسین اعلام شود. مظاهری برخلاف جوادی آملی، مواضع سیاسی انتقادی نسبت به اصولگرایان تندرو نداشته و اتفاقا اصولگرایان تندروی اصفهان در هماهنگی کامل با ایشان رفتار می‌کنند.

آیت الله مظاهری پس از درگذشت صافی اصفهانی رئیس حوزه علمیه اصفهان در آذرماه ۱۳۷۴ به اصفهان بازگشت و مدیریت حوزه علمیه آن شهر را به عهده گرفت و حالا بیش از ربع قرن است که در اصفهان اقامت دارد و انتخاب وی می‌تواند وزن اصولگرایان اصفهان را به شدت قوی‌تر کند.

آیت الله مظاهری یک روحانی نسبتا تندرو نسبت به مسائل زنان است و برخی برخورد‌ها در اصفهان با بی‌حجابی و نظایر آن متاثر از نظرات ایشان است. برخی خبرنگارانی که تابستان ۸۴ حداد عادل را در سفر به اصفهان همراهی کردند به یاد دارند با وجود اینکه از خبرنگاران زن خواسته شده بود هنگام حضور در منزل آیت الله مظاهری چادر به سر کنند، اما اجازه ملاقات خانم‌ها با آیت‌الله مظاهری داده نشد و تنها خبرنگاران مرد به همراه تصویربرداران دقایقی کوتاه توانستند شاهد ملاقات رییس مجلس با این مرجع تقلید باشند.