آزمون و خطای رئیسی در برنامه هفتم توسعه/ عقب‌نشینی مجلس برابر پاستور

در شانزدهمین روز از شروع سال ۱۳۹۶ بود که حسن روحانی، رییس دولت وقت برنامه ۱۲۴ ماده‌ای ششم توسعه را تقدیم مجلس دهم کرد که در نهایت پس از چکش‌کاری در مجلس به تصویب رسید. از آنجایی که برنامه ششم توسعه مانند برنامه‌های گذشته ۵ ساله بود، تنها یک سال پایانی آن با آغاز کار دولت سیزدهم همزمان شد اما از آنجایی که دولت نوپای سیزدهم نتوانست برنامه هفتم توسعه را بنویسد، یک سال دیگر برنامه ششم توسعه را تمدید کرد و وعده داد سال ۱۴۰۱ برنامه هفتم توسعه را تقدیم مجلس می‌کند.

مجلس در شهریور ماه ۱۴۰۱ منتظر دریافت برنامه هفتم توسعه از طرف دولت بود اما کابینه اعلام کرد نوشتن برنامه مذکور زمان‌بر شده و برخلاف رویه ابتدا بودجه را ارائه می‌دهد و بعد از آن برنامه هفتم توسعه را تحویل می‌دهد. این خبر دولت، صدای مجلسی‌ها را درآورد چنانچه رئیس مجلس با اشاره به تاخیر بیش از ۲ هفته‌ای دولت در ارائه لایحه بودجه و جریمه کردن دولت به دلیل تاخیر در ارائه بودجه مبنی بر اینکه دولت باید سه دوازدهم را ضمیمه لایحه مذکور را ارائه کند، به صراحت در صحن علنی اعلام کرد « ما نمی‌توانیم بودجه‌ای تصویب کنیم که قانون برنامه نداشته باشد.»

بی‌اعتنایی رئیسی به اولتیماتوم قالیباف

اخطار و خط و نشان کشیدن قالیباف برای رئیسی کار ساز نشد، چنانچه در نهایت مجلس یازدهم در تاریخ ۲ بهمن ماه سال ۱۴۰۱ به خواست دولت تن داد و لایحه بودجه بدون برنامه را تصویب کرد. قالیباف که بر روی حرف خود پاگذاشته بود، برای جبران این عقب‌نشینی به همراهی قوا برای پیشرفت کشور اشاره کرد و گفت « برنامه هفتم توسعه در دولت در حال تدوین است و حداکثر تا پایان اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ برنامه تقدیم مجلس می‌شود.»

مهلت سردار به رئیسی باز هم موثر واقع نشد چنانچه رئیسی در نهایت پس از کش‌وقوس‌های فراوان در نهایت همزمان با سالگرد پیروزی خود در انتخابات، لایحه برنامه هفتم توسعه را در تاریخ ۲۸ خرداد ماه ۱۴۰۲ تقدیم مجلس کرد، برنامه‌ای که به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظرانی نظیر جعفرزاده ایمن‌آبادی مفاد مندرج در آن با واقعیت همخوانی ندارد.

رئیسی که با همراهی معاون‌هایش برگه سوخته برنامه هفتم توسعه را به مجلس برده بود، در مقدمه سخنرانی خود در مجلس گزارشی از عملکرد دولت سیزدهم در رابطه با برنامه ششم توسعه داد و گفت در خوشبینانه‌ترین حالت دولت به ۳۰ الی ۳۵ درصد برنامه مذکور عمل کرده و آسیب‌شناسی ۶ برنامه گذشته را علت تاخیر یک سال و نیمه خود در ارائه برنامه هفتم توسعه اعلام کرد.

مراجع از اجرای کمتر از ۲۰ درصد برنامه ششم توسعه خبر می‌دهند

اشاره رئیسی به اجرای ۳۰ درصدی برنامه‌ای که با هدف توسعه کشور نوشته شده، منجر به شکل‌گیری این پرسش می‌شود که دولت با شعارهایی نظیر «جهش تولید و تقویت کسب کار» روی کار آمده، چرا نتوانست به حداقل نیمی از برنامه توسعه کشور را اجرا کند؟ و علاوه بر این با چشم‌پوشی از بی‌نظمی رئیسی، آیا او توانسته در راستای منویات رهبر انقلاب مبنی بر عمل به برنامه توسعه و توجه به آن اقدام کند؟

در پاسخ به این پرسش‌ها مصطفی هاشمی‌طبا که در رده اولین وزرای صمت بعد از انقلاب قرار دارد، به خبرنگار گسترش‌نیوز گفت: وقتی برنامه‌ای جامع و متناسب با امکانات نباشد، طبیعتاً به مرحله اجرا نمی‌رسد. البته این ادعای رئیسی درباره اجرای ۳۰درصد برنامه ششم توسعه، بسیار خوشبینانه است چراکه مراجع دقیق‌‎تر آمار از اجرای کمتر از ۲۰ درصد برنامه ششم توسعه خبر می‌دهند. البته از روز اول هم که برنامه را تصویب کردند گفتند برای اجرای برنامه مذکور نیاز به ۸۰ هزار میلیارد تومان داریم که در حال حاضر این مقدار پول نداریم.

برنامه هفتم توسعه تفاوتی با برنامه ششم ندارد

تشابه برنامه‌های هفتم و ششم توسعه از جمله نکاتی بود که این چهره اقتصادی دولت شهید رجایی به آن اشاره کرد و افزود: در حال حاضر برنامه هفتم توسعه هم مانند برنامه ششم است به این معنی که در آن به اولویت‌ها توجه نشده، اگر در برنامه نوشته شود که این موارد مسائل اصلی هستند، باید به آنها بپردازیم و از طرفی به این حجم از منابع برای اجرای برنامه نیاز است و آن را تأمین می‌کنیم، این برنامه می‌شود اما اینکه چند فصل و بخش بنویسند و احکامی صادر کنند، همان برنامه ششم است و این دو هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند.

به باور هاشمی‌طبا برنامه ششم توسعه از جامعیت کافی برخوردار بود و به اجرای آن انتقاد وارد است، کما اینکه او در این مورد تصریح کرد: برنامه ششم توسعه برنامه جامعی بود اما قابلیت اجرایی نداشت، برنامه هفتم توسعه هم به همین ترتیب است و طی ۴ سال آینده مشخص می‌شود که این برنامه قابلیت اجرایی ندارد چرا که در آن به مسائل اساسی کشور و اولویت‌ها توجه نشده است.

در برنامه هفتم توسعه به همه مسائل توجه شده اما نکته حائز اهمیت این است که دولت توان مالی و اجرایی همه موارد را ندارد

نکته حائز اهمیتی که وزیر اسبق صمت درباره برنامه هفتم توسعه اشاره کرد مربوط به آرمان‌گرایی دولت در نوشتن برنامه هفتم توسعه است، هاشمی‌طبا از طریق زیرسوال بردن بازوی مالی برنامه هفتم توسعه خاطرنشان کرد: در برنامه هفتم توسعه به همه مسائل توجه شده اما نکته حائز اهمیت این است که دولت توان مالی و اجرایی همه موارد را ندارد، در عین حال به مسائل اساسی کشور که باید بر روی آنها سرمایه‌گذاری شود، توجهی صورت نگرفته است. واقعیت امر این است که اگر برنامه نوشته شود در عمل اجرا نمی‌شود کما اینکه دربرنامه ششم توسعه و برنامه‌های قبل از آن چنین اتفاقی افتاد.

نداشتن برنامه توسعه مانند راه رفتن در مسیر تاریک بدون شمع است

برخلاف اظهارات وزیر اسبق صنایع مبنی بر کامل بودن برنامه ششم توسعه، عضو سابق کمیسیون تلفیق مجلس شورای معتقد است برنامه مذکور جامع نبوده و دولت قبل با بی‌میلی آن را نوشت. ابراهیم عزیزی، نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار گسترش‌نیوز ضمن ارزیابی ضرور وجود برنامه توسعه گفت: اساس برنامه‌ریزی هر کشوری برنامه مصوب آن است، برنامه مبنایی برای رویکرد هوشمندانه به آینده و اقدام منطبق بر چارچوب روشن و افق‌دار است. نداشتن برنامه به مثابه این است که مسیری تاریکی را بدون شمع، قطب‌نما و جهت‌‍‌یابی طی می‌کنیم.

این نماینده مجلس شورای اسلامی توسعه کشور را در گرو نوشتن برنامه‌های توسعه دانست و افزود: واقعیت امر این است که اگر برنامه نداشته باشیم ممکن مسیر انحرافی و اشتباه برویم و به هدف نرسیم. در حقیقت برنامه مبنای توسعه محسوب می‌شود. به عبارت دیگر نمی‌شود کشوری به سمت توسعه حرکت کند اما برنامه نداشته باشد، لذا داشتن برنامه از جمله ضرورت‌های یک کشور است با این شرط که برنامه باید کاملاً عملیاتی و مبتنی بر ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها باشد و در مجموع غیرقابل اجرا نباشد.

دولت گذشته اعتقادی به برنامه و اجرای قانون نداشت، در حقیقت معجونی از بی‌نظمی، بی‌قانونی و ملغمه‌ای از رفتارهای سلیقه‌ای بود

عضو سابق کمیسیون تلفیق مجلس شورای اجرای حداقلی برنامه ششم توسعه توسط رئیسی را به پای دولت دوازدهم نوشت و خاطرنشان کرد: دولت گذشته اعتقادی به برنامه و اجرای قانون نداشت، در حقیقت معجونی از بی‌نظمی، بی‌قانونی و ملغمه‌ای از رفتارهای سلیقه‌ای بود، طبیعتا وقتی مبنای عمل یک دولت قانون و برنامه نباشد، منجر به هرج و مرج می‌شود. ضمن اینکه برنامه ششم به دلیل عدم همکاری دولت نتوانست برنامه قابل توجهی باشد و درمقام عمل هم بیش از ۳۰ درصد عملیاتی نشد.

با وجود اشاره مجریان سابق قانون و قانون‌گذاران فعلی به آسیب‌ها و نواقص برنامه ششم توسعه و عوامل اجرایی نشدن آن اما مواردی نظیر اجرای حداقلی برنامه‌ توسعه توسط دولت سیزدهم آن هم با وجود تاکید رهبر انقلاب به اجرای کامل برنامه‌های توسعه  و از طرفی تاخیر بیش از یکساله رئیسی برای نوشتن و ارائه برنامه هفتم توسعه، این پرسش می‌شود که دولت سیزدهم تا چه اندازه عزم جدی برای اجرای برنامه توسعه که به گفته کارشناسان چراغ راه مسیر توسعه کشور محسوب می‌شود، اهتمام دارد؟