«آتابای» نقطه عطف کارگردانی نیکی کریمی است

پائیز امسال بعد از دوسال رکود، سینما با اکرانی پر تعداد همراه شد، نکته مثبتی که در این فضا میتوان به آن اشاره کرد و به آن امیدوار بود تنوع ژانری در این اکران شلوغ بود، هرچند به لحاظ فروش و گیشه همچنان اقبال با فیلمهای کمدی است ولی در این بین فیلمهایی با ژانرهای اجتماعی، ترسناک یا عاشقانه نیز توان خود را به رخ کشیدند و نشان دادند اگر فضا فرآهم باشد میتوانند موفق عمل کنند، بدون شک «آتابای» جدیدترین ساخته نیکی کریمی بهترین نمونه در این دوره از اکران است که توانسته جایگاه ویژه‌ای در دل مخاطبان باز کند. در همین راستا گسترش نیوز در گفت‌وگویی با سحرعصر آزاد منتقد سینما و فیلمنامه نویس علل موفقیت «آتابای» را بررسی کرده است که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

سحر عصر آزاد با یادآوری اینکه فیلم «آتابای» را دو سال قبل در جشنواره فیلم فجر دیده است اظهارکرد: این اثر در کارنامه هنری نیکی کریمی چند گام رو به جلو محسوب می‌شود. او با این فیلم به ژانر عاشقانه که از نظر کمّی در سینمای ایران چندان روی آن کار نشده، ورود کرده است. شاید بتوان به «شب‌های روشن» به عنوان تنها عاشقانه ماندگار ایرانی اشاره کرد که در فضایی ادبی و سرد توانسته به عاشقانه‌ای گرم بدل شود. به همین واسطه ابتدا باید «آتابای» را از نظر کمبود فیلم‌های عاشقانه در سینمای ایران مورد بررسی قرار داد.

وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه نیکی کریمی به عنوان بازیگری چهره و شناخته شده وقتی به سمت ساخت فیلمی می‌رود، آن اثر برای مخاطب کنجکاوی برانگیز می‌شود. او در فیلم‌های قبلی‌اش عموما فضای سردی متناسب با درام محوری پدید آورده که بیشتر مخاطب خاص را جذب می‌کند. اما در این فیلم به واسطه تعاملی هوشمندانه و کاربردی با هادی حجازی فر؛ به عنوان فیلمنامه نویس و بازیگر، این فیلم را ساخته است. طبعا شناخت حجازی فر از جغرافیا، قومیت و مناسبات مردم آذری زبان در تعامل تنگاتنگ با دیدگاه کریمی به عنوان سازنده اثر، منجر به خلق قصه‌ای شده که با تار و پود مخاطب ارتباط برقرار می‌کند.

این منتقد سینما در خصوص چگونگی برقراری ارتباط این فیلم با تماشاگر بیان کرد: به نظرم نگاه نیکی کریمی به عنوان فیلمسازی از سینمای مستقل، در «آتابای» به قوامی رسیده که در کنار گرمای قصه عاشقانه و انرژی بکر جغرافیای چشم نواز و رنگارنگ آذربایجان، فیلم را بدل به نقطه عطف کارنامه او و سینمای ایران کرده است. فیلمی که با اینکه به زبان ترکی آذری است، با هر نوع مخاطبی ارتباط تنگاتنگ برقرار می‌کند. زبان تصویر آنچنان در فیلم گویا است که بهترین مصداقش می‌تواند این جمله باشد که آنچه از دل برآید، لاجرم بر دل نشیند. چراکه فیلم خوانشی متمایز از عشق و ناکامی انسان را محور قرار داده که دغدغه ازلی-ابدی بشر در طول اعصار است.

عصر آزاد همچنین در ادامه تحلیلش از فیلم «آتابای» گفت: کریمی با این فیلم، ریسک رفتن سراغ قومیت‌ها و زبان‌های گوناگون این سرزمین را پشت سر گذاشته و به نتیجه‌ای قابل استناد دست یافته است. معتقدم سینمای خطه آذربایجان و فیلم هایی که متعلق به این جغرافیا هستند؛ از چند سال قبل رشد کیفی چشمگیری داشته‌اند و امروز شاهد آثار مهمی در این حیطه هستیم. از «اِو» و «ذغال» تا «پوست» و «آتابای».

این فیلمنامه نویس با اشاره به اینکه عمده فیلمهایی که جسارت رفتن به سراغ فضاهای متفاوت را داشته‌اند به هنگام اکران به گروه هنر و تجربه سپرده شده‌اند خاطر نشان کرد: این قضیه نباید سبب توقف یک جریان پیشرو و نادیده گرفتن آن در کلیت سینمای ایران شود. این رویکرد در قومیت‌های دیگر و خطه سیستان و بلوچستان، شمال، غرب و جنوب ایران قابل ردیابی و پیش‌بینی است. با توجه به تنوع جغرافیا، اقوام، فرهنگ و... در این سرزمین می‌توانیم امیدوار باشیم که با قدرت گرفتن چنین جریانی در تولید و اکران، مخاطب بیشتری جذب سینما شود.

عصر آزاد در پایان بها دادن به تنوع ژانرها را عاملی مهم برای خروج از وضع سینمای تک ژانری امروز دانست و تصریح کرد: امروز اکثریت فیلم‌های ما درام‌های اجتماعی هستند که در تهران و لوکیشن‌های بسته آپارتمانی ساخته می‌شوند. شاید یکی از راه‌های نجات سینمای ایران از وضعیت فعلی، احیای داستان‌ها و افسانه‌های کهن و بومی بر همین بستر باشد. خوشبختانه کشور ما از این نظر بسیار غنی و جای کار برای سینماگران باز است. اما باید در حیطه تولید و اکران بهای بیشتری به این فیلم‌ها داده شود تا با استقبال بیشتری روبه‌رو شده و راه برای رفتن کارگردانان به این مسیر هموار شود. بلکه به این طریق بتوانیم به جای حاکمیت کمدی‌های نازل در گیشه که عمدتا سطح کیفی ضعیفی دارند، از تنوع و گوناگونی و رونق سینمای ایران حرف بزنیم.