یک راهکار جدید برای شکستن تحریم

گستره و پراکندگی میادین نفتی و گازی و تنوع آن در سطح کشور و حتی آب‌های منطقه‌ای جنوب ایران بسیار زیاد است. پس از پایان جنگ تحمیلی و با توجه به هدف‌گذاری‌های کلان، توسعه میادین گازی مستقل و مشترک در دستور کار قرار گرفت. بزرگترین میدان گازی که در پهنه خلیج‌فارس وجود دارد، میدان گازی پارس جنوبی است که به تنهایی یک سوم از کل ذخیره گازی کشور را به خود اختصاص داده است.

توجه به توسعه مخازن گازی به خصوص پس از نیمه دوم دهه هفتاد شمسی شتاب بیشتری به خود گرفت. شاهد این مدعا راه‌اندازی ۵ فاز پارس‌جنوبی تا نیمه دهه هشتاد شمسی بوده است. اما در سطح خلیج‌فارس میادین قابل ملاحظه گازی دیگری که ظرفیت توسعه‌ای خوبی نیز دارند، وجود دارد که در سالیان گذشته توجه بیش از حد به پارس‌جنوبی مانع از نگاه جدی به آنها شده و یا اگر کار توسعه آنها شروع شده با تاخیرات قابل ملاحظه‌ای همراه بوده است.

در این راستا حسین حسین‌زاده منتخب مردم شهرستان‌های لارستان، خنج، گراش و اوز در مجلس یازدهم در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس می‌گوید: «در شرایط کنونی که تولید و صادرات نفت به علت تحریم‌های بین‌المللی و کمبود ظرفیت پالایشی به شکل چشمگیری کاهش یافته است، توسعه میادین گازی در فلات قاره و استفاده از ظرفیت صنایع پایین دستی آن مانند پتروشیمی‌ها می‌تواند به عنوان یک راهکار جایگزین برای شکستن سد تحریم‌ها مدنظر قرار گیرد».

در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین میادین گازی شامل مخزن مشترک گازی سلمان، میدان مستقل گازی لاوان، میدان مستقل گازی کیش، مخزن مستقل گازی رشادت و مخزن گازی بلال پرداخته خواهد شد. این مخازن می‌توانند به عنوان اهداف توسعه‌ای مدنظر نظر قرارگیرند.

تاخیر در برداشت از میدان مشترک گازی سلمان به نفع اماراتی‌ها

چالش برانگیزترین قراردادی که در سالیان گذشته در کشور نسبت به آن موضع‌گیری‌های مختلفی اتخاذ شده است، قرارداد فروش گاز مخزن میدان سلمان بوده است. میدان سلمان با امارات عربی متحده مشترک بوده و حدود دو سوم آن در آب‌های منطقه‌ای ایران واقع شده است. این میدان دارای سه مخزن گازی در زیر مخازن نفتی خود می‌باشد که تاکنون سهم برداشتی ما به دلیل شرایط خاص انعقاد قرارداد کرسنت نسبت به ذخیره قابل استحصال آن ناچیز بوده است.

حسین حسین‌زاده منتخب مجلس یازدهم درباره آخرین تحولات این میدان گازی می‌گوید: «پس از احداث سکوی اصلی و ۳ سکوی اقماری تولیدی با حفر 9 چاه تولیدی گاز و اجرایی نشدن قرارداد، گاز این مخازن گازی از طریق خط لوله به جزیره سیری و از طریق آن به عسلویه انتقال می‌یابد. با توجه به محدودیت انتقال خط لوله موجود میزان برداشت از این میدان نسبت به گاز قابل تولید آن که حدود ۵.۴ تریلیون فوت مکعب می‌باشد، بسیار اندک است».

وی در ادامه خاطر نشان کرد: «به دلیل مشترک بودن این میدان با طرف اماراتی و تولید بدون وقفه از طرف همسایه جنوبی، متاسفانه با تاخیر بیشتر در برداشت از این مخازن، میزان مهاجرت گاز به طرف اماراتی در سال‌های آینده شدت بیشتری خواهد یافت. در صورتی که با احداث یک خط لوله دریایی جایگزین با خط لوله فعلی به راحتی می‌توان برای برداشت روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز برنامه‌ریزی کرد».

دلایل عدم توسعه میادین گازی لاوان و کیش

یکی دیگر از مهم‌ترین میادین گازی کشور میدان مستقل گازی لاوان بوده که در زیر جزیره لاوان واقع شده است. این میدان گازی دارای ظرفیت تولیدی تا ۵ تریلیون فوت مکعب می‌باشد. حسین حسین‌زاده منتخب مجلس یازدهم با اشاره با دلایل عدم توجه به توسعه این میدان گازی می‌گوید: «به دلیل واقع شدن این میدان در پائین جزیره لاوان، هزینه‌های احداث تاسیسات و حفر چاه‌های تولیدی به نسبت میادین دریایی، به مراتب کمتر خواهد بود. در سالیان گذشته طرح احداث ال.ان.جی در این جزیره و استفاده از گاز این میدان مطرح بوده است؛ اما به دلیل عقب نشینی طرف خارجی از این طرح تولید از این میدان محدود به ۳ چاه می‌باشد که بیشتر به مصارف داخلی جزیره لاوان اختصاص دارد».

همچنین میدان گازی کیش نیز یکی دیگر از ظرفیت‌های موجود است که بخشی از آن زیر جزیره کیش واقع شده است. این میدان با داشتن ظرفیت تولیدی حداقل ۶.۳ تریلیون فوت مکعب می‌تواند به عنوان یک ظرفیت تولیدی خوب و مطمئن در سال‌های آینده مدنظر قرارگیرد. میزان تولید روزانه این میدان معادل دو فاز پارس جنوبی برآورد شده است. حسین حسین‌زاده منتخب مجلس یازدهم با اشاره به موانع و مشکلات موجود برای آغاز تولید از این میدان می‌گوید: «از آنجایی که در سال‌های اخیر حفاری چاه‌های تولیدی این میدان در قسمت‌های شرقی و غربی جزیره کیش به پایان رسیده است اما متاسفانه به دلیل تامین نشدن اعتبارات لازم جهت احداث کارخانه فرآورشی در خشکی ایران تاکنون تولید از این میدان میسر نگردیده است».

ضرورت ایجاد ظرفیت‌های فرآورشی مخازن گازی رشادت و بلال

همچنین مخزن مستقل گازی رشادت و مخزن گازی بلال نیز با داشتن ظرفیت تولیدی ۳.۲ و ۴.۲ تریلیون فوت مکعب گاز نیز می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای هدف‌گذاری تولید و سرمایه‌گذاری باشند. در این راستا حسین حسین‌زاده منتخب مردم شهرستان‌های لارستان، خنج، گراش و اوز در مجلس یازدهم با اشاره به ظرفیت‌های موجود در تولید گاز از مخزن رشادت می‌گوید: «مخزن مستقل گازی رشادت که در زیر لایه‌های نفتی این میدان واقع شده است با داشتن ظرفیت تولیدی ۲.۳ تریلیون فوت مکعب گاز می‌تواند به عنوان گزینه‌ای قابل توجه برای تولید گاز هدف‌گذاری گردد. با توجه به نزدیکی این میدان به جزیره لاوان در صورت توسعه این مخزن گازی و احداث ظرفیت‌های فرآورشی برای میدان گازی لاوان، گاز این مخزن نیز می‌تواند به این جزیره برای فرآورش انتقال یابد».

وی همچنین توضیح داد: «مخزن گازی بلال که در زیر لایه‌های نفتی این میدان واقع شده است با داشتن ظرفیت تولیدی ۲.۴ تریلیون فوت مکعب گاز نیز می‌تواند به عنوان یک هدف توسعه‌ای مدنظر برنامه‌ریزان قرار گیرد. البته شواهدی مبنی بر مشترک بودن این میدان با همسایه جنوبی ایران وجود دارد که در صورت صحت لزوم در اولویت قراردادن توسعه این مخزن بیشتر خواهد گردید».

حسین‌زاده با اشاره به ظرفیت‌های توسعه‌ای این میدان گازی می‌گوید: «همانند مخزن گازی رشادت این مخزن نیز در صورت ایجاد ظرفیت‌های فرآورشی در جزیره لاوان به عنوان یک منبع قابل اعتنا برای توسعه تبدیل خواهد شد. در سالیان اخیر به منظور جذب سرمایه‌گذاری و توسعه این مخزن، مذاکراتی با شرکت‌های کره‌جنوبی و تایلندی صورت گرفت که در نهایت به علل مختلف طرف‌های خارجی از ورود به مرحله قرارداد جهت توسعه این مخزن سرباز زدند تا همچنان این مخزن به عنوان یک مخزن توسعه نیافته باقی بماند».

در مجموع به نظر می‌رسد که تمرکز نگاه‌ها به میادین گازی پارس جنوبی باعث غلفت از ظرفیت میادین گازی چون مخزن مشترک گازی سلمان، میدان مستقل گازی لاوان، میدان مستقل گازی کیش، مخزن مستقل گازی رشادت و مخزن گازی بلال شده استو در نتیجه ضرورت دارد وزارت نفت با نگاه توسعه‌ای به این میادین برای بهره‌برداری از ظرفیت آنها برنامه‌ریزی کند.