سیل در لرستان، متخصصان کاربلد در لندن و تورنتو

حضور بیست‌وچهارساعته مدیران سازمان مدیریت بحران و اینکه تعطیلات نوروزی را در منزل سپری نمی‌کنند الزاما به معنای عملکرد مثبت آنها نیست.

گسترش‌نیوز: سازمان‌های متولی مدیریت بحران‌ در چگونه می‌توانند کارآمدتر شوند؟ مهدی زارع در مقام یک متخصص باتجربه به این سوال اساسی، پاسخ می‌دهد. دیروز بخش اول گفت‌وگوی خود با این متخصص زمین‌شناسی را منتشر کردیم. وی در بخش دوم سخنان خود از کاستی‌ها و آسیب‌هایی که روی عملکرد سازمان‌هایی مثل سازمان مدیریت بحران تاثیر می‌گذارند سخن می‌گوید و چند توصیه کاربردی ارائه می‌کند.

جمع‌آوری داده هرگز کافی نیست

مهدی زارع در پاسخ این سوال که «در جریان سیل نهادهای مختلف اقداماتی گوناگونی را برای مهار سیل در دستور کار قرار دارند. نظر شما در مورد این قبیل اقدامات چیست؟» اظهارکرد: سازمان مسئول مدیریت بحران در ایران، سازمان مدیریت بحران کشور است که مسئول هماهنگی و تجمیع اطلاعات بحران است و به لحاظ تشکیلاتی، زیرمجموعه وزارت کشور است. حضور بیست‌وچهارساعته مدیران آن و اینکه تعطیلات نوروزی را به منزل نروند را الزاماً نمی‌توان نمادی از عملکرد مثبت چنین نهادی در نظر گرفت. سازمان مدیریت بحران می‌بایست با داده‌های به‌روز علمی و نه صرفا دریافت داده‌ها و گزارش‌های اداری از سازمان‌های دیگر مانند سازمان هواشناسی و موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران بتواند اطلاعات را تجمیع کرده و با برهم‌نهی اطلاعات، امکان و توان تصمیم‌گیری داشته باشد.

سازمان مدیریت بحران باید تصمیمات دانش‌محور بگیرد

وی در ادامه افزود: سازمان مدیریت بحران جایی است که باید توان تصمیم‌گیری حاکمیتی بر پایه دانش و توانمندی با کیفیت بالا و به‌کارگیری نیروهای علمی و فنی باکیفیت را داشته باشد. وقتی چنین سازمانی صرفاً محل دریافت داده‌های مختلف (بعضا ناهمساز) از سازمان‌های مختلف علمی باشد و خود نیز نتواند این داده‌ها را پردازش کند عملا به ستادی تبدیل می‌شود که دفتر وزیر کشور یا معاونت عمرانی وزارت کشور هم قابلیت انجام این فعالیت ستادی را دارد و در چنین صورتی و دیگر بود و نبود چنین سازمانی که بتواند از داده‌های علمی بهره‌گیری کند و خروجی به‌صورت تصمیمات دانش‌محور بگیرد فرقی نخواهد کرد.

به متخصصان اعتماد نمی‌شود

مهدی زارع در بخش بعدی سخنان خود گفت: در رده‌های تصمیم‌گیری از نیروهایی با سابقه اجرایی و سیاسی استفاده می‌شود و اعتمادی به نیروهای متخصص و جوان‌تر وجود ندارد. نیروی باکیفیت در داخل مملکت تا سطح دکتری در همین زمینه مدیریت بحران پرورش پیدا می‌کنند و در سال‌های گذشته هم همین سیستم دانشگاهی و پژوهشگاهی ما چنین نیروهای باکیفیت استانداردهای بین‌المللی در داخل ایران پرورش داده است ولی بسیاری از این نیروهای باکیفیت اکنون برای مدیریت کاهش ریسک و مدیریت بحران سیل و سایر سوانح در شهرهای لندن و تورنتو و ونکوور کانادا مشغول به کارند.

معنای تیمران

مهدی زارع در پایان، مراحل مدیریت بحران را برشمرد و اظهارکرد: ضمنا عمده فعالیت این سازمان باید از جنس مدیریت کاهش ریسک و از جنس پیشگیری باید باشد ولی مرحله مهمی در فعالیت این سازمان وجود دارد و آن مرحله وقوع بحران و تشکیل تیم مدیریت بحران است. تیم مدیریت بحران (که من آن را در یک واژه ترکیبی به صورت "تیمران" نامیده و پیشنهاد کرده‌ام) باید در ۴ مرحله فعالیت خود را به صورت یک تیم هماهنگ و هم‌نظر و هم‌پیمان با یک فرماندهی واحد که مسئول فرماندهی و کنترل عملیات را دارد سازمان دهد: تشخیص و اعلام سانحه. مرحله دوم برنامه‌ریزی راهبردی است که بسیار مهم حیاتی است و معمولا در کشورهای درحال‌توسعه مانند کشور ما فراموش می‌شود. در این برنامه راهبردی چشم‌انداز تیمران و ماموریت و برنامه کار آن کاملا مشخص می‌شود. مرحله سوم بعد از رخداد بحران است و آن پاسخ علمی بر اساس کار هماهنگ در تیمران است. مرحله چهارم، یادگیری و به‌روزرسانی داده‌های دریافتی برای سازمان‌دهی روزانه است. کل این فعالیت‌ها زیر نظر فرمانده اصلی هدایت می‌شود.