چالش‌های توسعه معادن کوچک
طبق آمار، بیش از ۴ هزار معدن غیر فعال در کشور وجود دارد که از این میزان، ۴۶۸ معدن فلزی است. با توجه به کوچکی حجم این معادن، سرمایه‌گذاری برای احداث واحد فرآوری در جوار معادن مذکور که کمتر از ۲ سال نیاز خواهد بود- صرفه اقتصادی ندارد و از این رو، تعداد قابل توجهی از معادن غیر فعالند. برای رفع این چالش، واحدهای فرآوری سیار (موبایل) به کمک این معادن آمده تا بتوانند مواد معدنی با ارزش را فرآوری و به زنجیره تولید فلزات کشور وارد کنند.
در این زمینه، کارشناسان و فعالان درباره مزایای توسعه واحدهای فرآوری موبایل و راهکارهای توسعه آن به دلیل محدودیت‌های کرونا در قالب میزگرد تلفنی اظهار نظر کرده‌اند که در ادامه می‌آید:
چالش‌های توسعه معادن کوچک
سیدرضا عظیمی، مدیر اجرایی و دبیر شورای هماهنگی طرح احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس با اشاره به چالش‌های توسعه معادن کوچک گفت: امروزه، موضوع ایجاد ارزش افزوده در تولید مواد معدنی فلزی و غیرفلزی امری بسیار مهم و از اولویت‌های بخش معدن کشورمان است. در این راستا، کمک به فرآوری مواد معدنی و تکمیل زنجیره تولید، در دستور کار طرح احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس قرار گرفته است. با توجه به اینکه برخی از این معادن کوچک مقیاس ذخایر کمی دارند، اساساً احداث کارخانه کنسانتره‌سازی به صورت مجزا برای هر معدن توجیه‌پذیری فنی و مالی نخواهد داشت. اما یکی از راهکارهای پیشنهادی برای فعال‌سازی و توسعه این معادن، استفاده از کارخانه‌های فرآوری موبایل است.
مجید وفایی فرد، مدیر مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران در این زمینه گفت: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در توسعه معادن کوچک، محدود بودن ذخایر ماده معدنی است و اگر کانسنگ استخراجی به صورت خام قابل مصرف نباشد با توجه به پراکندگی جغرافیایی این معادن و دوری از مراکز مصرف یا واحدهای فرآوری و با عنایت به هزینه‌های سنگین حمل‌ونقل - که به طور تصاعدی نیز سالانه افزایش می‌یابد- در عمل تعداد زیادی از این ذخایر بدون استفاده می‌ماند. آمار مجوزهای اکتشاف و برداشت موقت و غیره، متعدد و فعال شدن تعداد معدودی از پروانه‌های صادره در هر استان، گویای این مسئله است.
از طرفی، با وجود چالش‌های مربوط به تامین زیرساخت‌های لازم، تملک زمین، مسائل زیست محیطی و غیره، به دلیل پایین بودن ذخیره، امکان برنامه‌ریزی و احداث واحدهای فرآوری در محل میسر نیست. ضمن آنکه با توجه به ماهیت ذخایر معدنی کوچک به ویژه در مواد معدنی فلزی به دلیل عیار پایین ماده معدنی، بخش قابل ملاحظه‌ای از کانسنگ استخراجی - که گاهی اوقات بیش از ۹۵ درصد وزن آن را تشکیل می‌دهد- جزو باطله محسوب شده و درنتیجه، انجام فرآوری در محل، صرفه جویی زیادی در هزینه‌های حمل‌ونقل و دیگر بخش‌های مرتبط با آن را به دنبال دارد.
علی سدهی، مدیرعامل شرکت سازنده نخستین واحد فلوتاسیون موبایل در کشور گفت: با توجه به نداشتن صرفه اقتصادی برای ایجاد واحدهای فرآوری در معادن کوچک، از دهه‌های پیش، کشورهایی نظیر سوئد و آلمان، واحدهای کوچک فرآوری مواد معدنی به ایران ارسال کرده‌اند اما هیچ یک از شرکت‌های مشابه خارجی در ایران فرآوری فلوتاسیون را به صورت سیار اجرا نکرده‌اند. در ایران نیز هیچ شرکتی چنین طرحی را به طور کامل ایرانی پیاده نکرده است.
وی افزود: خوشبختانه با فراهم شدن این فناوری بومی‌سازی شده در کشور، امکان فرآوری به صورت فلوتاسیون در هر نقطه از کشور با هزینه به نسبت کم و با سرعت بالا فراهم شده است.
مزایای واحدهای فرآوری موبایل (سیار)
عظیمی درباره مزیت‌های واحدهای فرآوری سیار گفت: از جمله مزیت‌های این نوع واحدهای فرآوری، قابلیت حمل و انعطاف‌پذیری بالا، کاهش هزینه‌های تولید کنسانتره، امکان فرآوری در مناطق بدون زیرساخت (همچون کمبود منابع آب، برق و...) و نیز تسریع فرآیندها است. دستگاه‌های سنگ شکن و سیستم‌های جدایش و فرآوری این واحدها نیز بر اساس جانمایی صورت گرفته بر روی تریلر یا کانتینر قابل نصب هستند. از این رو، با تجمیع چند معدن کوچک و استفاده از واحد سیار، می‌توان ارزش افزوده بسیار بالاتری ایجاد کرد.
وفایی فرد با اشاره به ظرفیت اشتغال ۴۰ درصدی معادن کوچک با سطح اشتغال ۵۰ نفر و کمتر، گفت: توسعه این بخش و ایجاد ساز و کارهای مناسب برای تجهیز و سود آوری معادن کوچک، نه تنها سهم این بخش در اشتغال و تولید ناخالص ملی را افزایش داده بلکه توسعه درون زا- که از اهداف اصلی در استراتژی توسعه مناطق محروم بوده- را نیز به دنبال دارد. استفاده از واحدهای فرآوری سیار نیز به دلیل ویژگی هایی نظیر حذف هزینه‌های گزاف برای سرمایه‌گذاری واحدهای ثابت، می‌تواند معادن کوچک غیرفعال را احیا کند.
سدهی نیز گفت: از مزایای واحدهای فرآوری موبایل اینکه امکان اجاره برای معادن کوچک تا زمان برداشت ذخایر وجود دارد و معدنکاران مجبور نیستند هزینه‌های سنگینی برای احداث فونداسیون واحد فرآوری –که ممکن است زمان زیادی هم برای استفاده از آنها نیاز نباشد- یا حمل مواد معدنی خام به کارخانه‌های فرآوری ثابت متقبل شوند. از دیگر مزایای واحدهای مذکور، امکان ساخت ۹ ماهه، راحتی انتقال، جابه‌جایی (حدود یک ماه به معدن دیگر) و آماده‌سازی (یک هفته)، فعال‌سازی و اقتصادی کردن معادن دورافتاده کشور، امکان ایجاد پایلوت برای کارخانه‌ها و معادن دیگر و نیز خودکفایی از نظر تامین برق با ژنراتور موجود در آن است.
بومی‌سازی واحدفرآوی موبایل در کشور
مدیر اجرایی و دبیر شورای هماهنگی طرح احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس در زمینه توانمندی‌های کشور برای ساخت واحدهای فرآوری موبایل گفت: درحال‌حاضر، چندین شرکت ایرانی فعال این حوزه، اقدام به طراحی و راه‌اندازی واحدهای سیار کرده‌اند. از لحاظ فناوریکی، امکان ساخت و بومی‌سازی همه قطعات و تجهیزات مورد استفاده است. از طرف دیگر، امکان واردات بخش زیادی از این نوع تجهیزات نیز از کشورهایی مانند روسیه، ترکیه و چین وجود دارد.
یکی از اقدامات اساسی در طرح احیای معادن کوچک مقیاس، برگزاری یک فراخوان برای شناخت دست اندرکاران احداث واحدهای فرآوری سیار و سازندگان تجهیزات آن بود که منتج به تایید ۸ مجموعه شد و در قالب برنامه‌های آتی طرح، برای همفکری و هم افزایی جهت تصمیم گیری در زمینه‌های مرتبط به کار گرفته خواهند شد. خوشبختانه با وجود مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی و زیرساخت‌های موجود، تقریباً این صنعت به طور کامل بومی شده و نیاز به تامین ماشین‌آلات از خارج از ایران وجود نخواهد داشت.
مدیرعامل شرکت سازنده نخستین فلوتاسیون موبایل (سیار) ایرانی در حوزه فرآوری مواد معدنی در کشور تصریح کرد: این واحد سیار در اسفند سال ۹۷، با همکاری سازگان داخلی در استان‌های مختلف ساخته شد که قابلیت فرآوری مواد معدنی در حوزه‌های سرب و روی و مس را دارد و می‌تواند مواد معدنی کم عیار را به پرعیار تبدیل و کنسانتره تولید کند. این واحد سیار کار خود را در معدن سرب و روی منصور آباد یزد آغاز کرد و اکنون در معدن مس رمشک (جنوب استان کرمان) مستقر شده و قرار است۶ ماه آینده به طبس منتقل شود. ظرفیت روزانه فرآوری این واحد ۱۰۰ تا ۲۰۰ تن است. برای ساخت این واحد، در سال ۹۶ حدود ۱۰ میلیارد تومان هزینه شده که صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیتهای معدنی، ۳ میلیارد تومان حمایت کرده است.
مدیر مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران (زیرمجموعه ایمیدرو) با اشاره به اقدامات انجام شده درباره تجهیزات فرآوری مواد معدنی در این مرکز گفت: این مرکز تاکنون طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی ۳ واحد مدولار سیکلون واسطه سنگین با ظرفیت اسمی ۵ تن در ساعت را برای بخش خصوصی به انجام رسانده است. واحدهای مدولار براساس آزمایش‌های انجام شده در مقیاس پایلوت با هدف استحصال فلورین و سرب و روی از باطله‌های معدنی طراحی و ساخته شده است. با توجه به تجربه ساخت مدولار این تجهیزات، طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی واحد سیار سنگ‌شکن و سیکلون واسطه سنگین در مرکز انجام شد. در این راستا، مرکز در نظر دارد با تدوین دانش فنی طراحی و ساخت واحدهای سیار فرآوری برای معدن کوچک‌مقیاس، این دانش را در کشور بومی‌سازی کند.
همچنین، این مرکز طراحی و ساخت تیکنر خمیری را با همکاری دانشگاه تهران انجام داد که در سال ۹۷ به عنوان طرح برتر بخش ارتباط صنعت و دانشگاه از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شناخته و لوح تقدیر به وزارت صنعت، معدن و تجارت اهدا شد.
وفایی فرد به اقدامات دیگر در زمینه طراحی و ساخت تجهیزات و خطوط فرآوری مواد معدنی ایران از سال ۸۷ تاکنون در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران تصریح کرد: طراحی و ساخت نخستین اتوکلاو تحت فشار نیمه صنعتی با ظرفیت ۲۰۰ لیتر و فشار کاری ۳۰ بار (سال ۸۷)، طراحی و ساخت سلول فلوتاسیون طرح دنور (سال ۸۸) و طراحی و ساخت انواع سرندهای آبگیری (سال ۸۹)، از جمله این اقدامات است.
وی ادامه داد: ساخت ماسه شور نسل جدید با ظرفیت ۱۵۰ تن برساعت، طراحی و ساخت دستگاه جداکننده مغناطیسی آزمایشگاهی، طراحی و ساخت مخازن لیچینگ دو جداره پایلوت، طراحی و ساخت غبارگیر، طراحی و ساخت کوره‌های ساده و همزن دار آزمایشگاهی و رآکتور و نیز طراحی و ساخت تجهیزات خط نیمه صنعتی تولید شمش آنتیموان (سنگ شکن، آسیا، کوره، پمپ و غیره طی سال‌های ۹۲ تا ۹۴)، از دیگر اقدامات انجام شده در این زمینه است.
پیشنهادات توسعه‌ای واحدهای فرآوری سیار
عظیمی برای توسعه واحدهای فرآوری موبایل در کشور پیشنهاد داد: نکته مهم در رشد این صنعت، ایجاد واحدهای مستقل به صورت مدولار و توسعه اشتغال آن در قالب مجزا به عناون سرویس دهنده‌های مستقل است. امیدواریم با ایجاد پلتفرم‌های جدید بتوان با توسعه بازارهای جدید و اقتصادی شدن آنها، بستر مناسب برای فعال‌سازی معادن کوچک را فراهم کرد.
سدهی بیان کرد: با توجه به نداشتن پشتوانه مالی برای ساخت واحدهای جدید فرآوری سیار، چنانچه ایمیدرو و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران هزینه‌های ساخت ۲ واحد سیار را تامین کند تا بتوانیم نسبت به ساخت آنها اقدام و به صورت اجاره در اختیار معدنداران قرار گیرد، گامی مثبت برای توسعه فرآوری معادن کوچک خواهد بود.
وفایی فرد گفت: برای عملیاتی شدن اهداف و تسهیل فرآیند تجهیز معادن کوچک در بخش فرآوری و ایجاد ارزش افزوده و به منظور بهره گیری هرچه بیشتر از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های زیر مجموعه‌های ایمیدرو به عنوان یک سازمان توسعه‌ای و نقش مرکز به عنوان بازوی تحقیقات و توسعه فن آوری ایمیدرو ۲ راهکار پیشنهاد می‌شود: نخست، «فراخوان عمومی و بین‌المللی سازندگان تجهیزات فراوری برای مشارکت در طراحی و ساخت تجهیزات سیار فرآوری مواد معدنی و تاسیس شرکت با مشارکت کنسرسیوم برنده و ایمیدرو» است که با تشکیل کارگروه، فرآیند تجاری‌سازی و بازاریابی و توسعه فن آوری‌های سایر تجهیزات ایجاد شده در مرکز نیز به دلیل مشکلات معاملات دولتی و بروکراسی سنگین موجود می‌تواند به شرکت تاسیس شده سپرده شود. همچنین با عنایت به سهم کمتر از ۵۰ درصد دولتی، شرکت جدید التاسیس می‌تواند با طی مراحل اداری و قانونی از مزایای قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات بهره‌مند شود.
پیشنهاد دوم، «تعریف، ایجاد و بازتعریف طرح توسعه و تجهیز صنایع فرآوری سیار در محل معادن کوچک» است. در این گزینه، ایمیدرو بیشتر نقش هماهنگ‌کننده را از طریق بازوهای اجرایی و انعقاد تفاهمنامه با آنها (صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیتهای معدنی، مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران و طرح احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک) عهده دار شده که می‌تواند در قالب یک طرح تعریف شده و با عنایت به سوابق، شرح وظایف و امکانات سه مجموعه اجرایی شود.
ارسال نظر