معدنی عظیم به نام ایران

ایران جزو کشورهای برتر معدنی دنیاست که از نظر ذخایر معدنی در خاورمیانه رتبه اول، در آسیا رتبه سوم و در دنیا رتبه دوازدهم را دارد. بیشتر برون‌زدهای مواد معدنی ایران در محل اتصال صفحاتی است که به هم برخورد می‌کنند یا از هم دور می‌شوند. ایران میان ۴ صفحه زمین‌شناسی قرار گرفته است و این امر موجب شده است شرایط مطلوبی پیدا کند؛ برخورد صفحه عربی با صفحه ایران مرکزی، ارتفاعات زاگرس، صفحه اوراسیا با صفحه ایران، ارتفاعات البرز، صفحه هلمند با صفحه ایران، ارتفاعات لوت و صفحه هند با ایران، ارتفاعات مکران را به وجود آورده است، پس ایران از هر ۴ طرف در محاصره این صفحات قرار دارد و اتصال همین صفحات در غنای معدنی ایران نقش داشته است.

یک کمربند متالوژنی بسیار مهمی نیز که از غرب اروپا به شرقی‌ترین بخش آسیا اتصال داده می‌شود، آلپ ــ هیمالیا نام دارد که پهنه ایران‌زمین در میانه این کمربند است. کمربند مس‌زایی و طلا که آن را به نام ارومیه ــ دختر می‌شناسیم نیز از اصلی‌ترین کمربندهاست و کمربند دیگری در شرق کشور و در حاشیه لوت اکتشاف شده است. در سنگ‌آهن هم کمربند اورال ــ عمان که در زایش آهن در ایران نقش مهمی داشته، در دسترس است علاوه‌بر اینکه زایش آهن در زون سنندج ــ سیرجان نیز وجود دارد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

در این میان تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی یکی از زیرساخت‌های اکتشافی است که اهمیت دارد. ایران را به ۱۲۶ چهارگوش که هر چهارگوش ۱۵ کیلومترمربع است، تقسیم‌بندی کرده‌اند که نقشه‌ها با مقیاس ۱: ۲۵۰۰۰۰ در این چهارگوشه‌ها به پایان رسیده است. درضمن تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی ۱: ۱۰۰۰۰۰ نیز در کل کشور به پایان رسیده است. مقیاس دقیق‌تری که اطلاعات بیشتری می‌دهد مقیاس ۱: ۲۵۰۰۰ است که برای کل کشور ۱۰ هزار برگه باید کامل شود. این نقشه در ۶ لایه اطلاعاتی شامل زمین‌شناسی مهندسی، آب، زمین‌شناسی اقتصادی، زیست‌محیطی و... است.

بیشتر زایش سنگ آهن کشور در ایران مرکزی بوده که نیمی از ذخایر کشور در این منطقه شکل گرفته است. بزرگ‌ترین ذخیره سنگ آهن ایران در کلاس جهانی معدن گل‌گهر است با ۲/۱ میلیارد تن ذخیره که از اصلی‌ترین ذخایر کمربند آهن در زون سنندج ــ سیرجان است، حال چنانچه به‌سمت شمال‌غرب زون یادشده برویم، ذخایر کوچکی از آهن کشف شده است. همچنین ۷ محور سرب و روی‌زایی در کشور وجود دارد، علاوه‌بر آن کمربندهای تبخیری در شمال‌شرق و شمال‌غرب ایران و ۲۰۰ گنبد نمکی در زون زاگرس قرار دارد.

در زمان حاضر عدد زایش مواد معدنی کشور به حدود ۹۰ ‌رسیده که این تنوع موجب شده است بتوان صنایع متنوعی در کشور داشت طوری‌که بیش از ۲۱ هزار صنعت معدنی در کشور شکل گرفته است که جای امیدواری دارد.

هم‌اکنون اغلب استان‌ها از نظر ذخایر معدنی فلزی و غیرفلزی برتر هستند اما از آن بی‌خبرند، به‌عنوان نمونه استان مازندران از نظر وجود ذخایر ذغال‌سنگ و فلورین برتر و دارای معادن غنی سرب و روی و پوکه معدنی نیز است، علاوه‌بر این استان زنجان معادن سرب و روی دارد در حالی که ذخایر معدنی سرب و روی استان یزد از زنجان بیشتر است. استان طلایی کشور هم آذربایجان غربی است که با کردستان رقابت تنگاتنگی دارد. در سنگ نما استان‌های لرستان، همدان، اصفهان، آذربایجان شرقی و غربی و بسیاری از استان‌های دیگر غنی هستند، سنگ‌هایی مانند تراورتن قرمز در آذرشهر یا گرانیت در همدان و سنگ گوهره در لرستان.

ایران ۶ هزار و ۵۰۰ فقره معدن دارد که ۵ هزار و ۳۰۰ فقره آن در حال فعالیت و بقیه در حال تجهیز هستند. ۴۷ درصد از این معادن مصالح ساختمانی، ۲۴ درصد سنگ نما، ۲۲ درصد ذخایر غیرفلزی و ۷ درصد هم معادن فلزی هستند. در این سال‌ها به اکتشافات فلزی و غیرفلزی استراتژیک کمتر توجه شد و بیشتر معادن مصالح ساختمانی هستند.

گردش مالی تجارت سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در دنیا سالانه ۶۵۰ میلیارد دلار است و ایران از تنوع بالایی در این بخش برخوردار است. برخی از این نوع سنگ‌ها در اغلب کشورها بومی شده است، به‌عنوان نمونه چین را با سنگ یشم، برزیل را با آمازونیت، تانزانیا را با تانزانیت و بولیوی را با بولیونیت می‌شناسند. فیروزه ایران هم در سطح دنیا مطرح است. بر اساس اطلاعات موجود شاخص‌ترین سنگ‌های تزئینی ایران شامل انواع سیلیس‌های ژل‌مانند، مانند عقیق، کالسدونی، آماتیست، گارنت، بریل و یاقوت است.