عامل ریزش معدن طرزه چه بود؟

بررسی اجمالی تاریخ معدنکاری نشان می‌دهد این شغل پرمخاطره در ادوار مختلف همواره شاهد حوادث سنگین بسیاری بوده است. معدنکاری به عنوان شغلی با ریسک بالا علاوه بر سلامتی انسان، محیط زیست را نیز تهدید می‌کند. خطرات مکانیکی، بیولوژیکی، شیمیایی، خطرات ناشی از منابع انرژی، فشار فیزیکی بر کارکنان، مخاطرات ناشی از سقوط از ارتفاع و مخاطرات روانی ازجمله خطرات ناشی از فعالیت‌های معدنی هستند که در تمام معادن دنیا رخ می‌دهد، اما تمام دولت‌ها سعی بر آن دارند که با تصویب قوانین و تبصره‌های جدید میزان حوادث و تلفات انسانی را به حداقل برسانند و با گذشت زمان میزان حوادث معدنی به صورت چشمگیری کاهش داشته است. بنگاه‌های معدنی در تلاش هستند که با استفاده از فناوری و تکنولوژی‌های نوین علاوه بر افزایش میزان ایمنی معادن نقش نیروی انسانی را به حداقل برسانند، چراکه خطرات معدنی اجتناب‌ناپذیر بوده و سلامت کارگران همواره در خطر است.

سالانه تعداد زیادی کارگر در حین استخراج ماده معدنی جان خود را از دست می‌دهند. انفجار، تصادف، سقوط افراد، برق‌گرفتگی، حوادث ناشی از ماشین‌آلات، تماس با اشیای برنده، آوار و ریزش معدن ازجمله دیگر حوادثی هستند که جان کارگران و معدنکاران را می‌گیرند. در بین انواع حوادث نام برده انفجار، تماس با اشیای تیز و ریزش معدن بیشترین متوسط نرخ آسیب و تلفات را به ثبت رسانده‌اند اما تا کنون آمار دقیقی از حوادث و تلفات کار در معدن به ثبت نرسیده است و هیچ مسئولی در این خصوص پاسخ شفاف و روشنی را ارائه نمی‌کند. چراکه با رعایت نکات مربوط به علم HSE می‌توان تعداد حوادث ناشی از معدنکاری را به کمترین میزان رساند و محیطی امن را برای قشر کارگر فراهم آورد.

معادن زغال سنگ بیشترین آمار تلفات را دارند

مطالعات نشان می‌دهد اغلب حوادث معدنی به معادن زغال سنگ مربوط می‌شود و از آنجایی که گوشه و کنار ایران غنی از زغال سنگ است بنابراین سالانه خبرهایی از طبس، زرند، زیر آب و سوادکوه، شاهرود و استان گیلان تحت عنوان حوادث معدنی منتشر می‌شود. به طور کلی آمار تلفات انسانی در معادن زغال سنگ در دنیا بالا ارزیابی شده است و تعداد مرگ و میر در ایران از سال ۱۳۷۲ به بعد ۱۰۵ نفر بر اثر تلفات معدنی جان باختند که اوج ماجرا به اردیبهشت سال ۱۳۹۶ در معدن زمستان یورت در استان گلستان بازمی‌گردد که طی این حادثه تلخ ۴۳ نفر جان خود را از دست دادند و بالغ بر ۷۰ نفر نیز مجروح شدند.

در این حادثه حبس شدن در تونل و بسته شدن تدریجی راه خروج مرگ تدریجی را به معدنکاران تحمیل کرد که بعد از مدت‌ها مسئولین مربوطه کمبود وسایل ایمنی در این معدن را دلیل اصلی این حادثه ناگوار عنوان کردند. حال سوالی مطرح است که آیا پس از هر حادثه معدنی جهت جلوگیری از وقوع مجدد خطرات احتمالی اقدامات کافی و لازم انجام می‌شود یا خیر؟ با توجه به درآمدزایی کلانی که از ثروت‌های زیرزمینی حاصل می‌شود چه میزان از این درآمد صرف افزایش ایمنی معادن و حفاظت از جان کارگران می‌شود؟

بی‌توجهی، طرزه را فروریخت

پاسخ این دو سال را می‌توان در ریزش معدن طرزه دامغان جست‌وجو کرد که با وجود اهمیت موضوع ایمنی در چند سال گذشته، همچنان با سهل‌انگاری مواجه هستیم و پس از ۱۳۰ ساعت تلاش بی‌وقفه گروه‌های امدادی تنها پیکر بی‌جان دو معدنکار به جا مانده است و این بیانگر کوچک شمردن جان و سلامت تک‌تک این کارگران بوده است. حادثه هرگز خبر نمی‌کند اما بی‌توجهی و کم‌توجهی به مسئله حیاتی ایمنی در سخت‌ترین حوزه کاری دنیا یعنی معدن به استقبال حادثه می‌رود و کارگران بی‌دفاع را به کام مرگ می‌کشاند.

بخش عمده حوادث معدنی را به جرات می‌توان به ناکارآمدی و نالایقی برخی مسئولین نسبت داد که بدون کوچک‌ترین دانش و آگاهی بر علم معدن و زمین‌شناسی بر صندلی‌های مدیریتی چنبره زده‌اند و با ناآگاهی خود با جان کارگران شاغل در معادن بازی می‌کنند. با وجود اینکه شغل معدن در دنیا به عنوان یک حرفه خطرزا معرفی شده اما می‌توان با مدیریت صحیح و هزینه در بخش ایمنی و سلامت حوادث را به حداقل رساند. آموزش صحیح و ایمنی به کارگران، تقویت رفتارهای ایمن، رعایت استانداردهای لازم، استفاده از تجهیزات استاندارد و به روز دنیا و در نهایت نظارت مستمر مسئول کاربلد بر فعالیت معدنکاران می‌تواند این صنعت را به صنعت کم خطر و مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته و با ضریب ایمنی بالا بدل سازد اما به شرطی که مسئولی دلسوز در پای کار بایستد.