حامیان رانت، بلای جان خودروسازی و بورس

قیمت‌گذاری هر محصولی به فروش آن با دو نرخ متفاوت منتهی می‌شود و زمینه‌ساز رانت است. این سیاست در طول سال‌های گذشته و برای محصولات مختلف اجرایی شده، اما هیچ‌گاه نتیجه‌بخش نبوده است. در واقع با این اقدام نه‌تنها زمینه بهبود معیشت مردم فراهم نشده، بلکه به سودسازی‌های قابل‌توجه برای عده‌ای خاص منتهی شده است.

خودرو نیز در طول سال‌های گذشته تحت تاثیر این سیاست اشتباه قرار داشت. خودرو کالایی مصرفی است، اما باتوجه به شرایط خاص اقتصاد کشور و نیز ابهاماتی که در فرآیند فروش آن وجود دارد، تقاضای سفته‌بازانه در این بازار شکل‌گرفته و گسترش‌یافته است؛ تاجایی‌که باید اقرار کرد بخش بزرگی از تقاضا در حوزه خودرو نه مصرفی بلکه سفته‌بازانه است. خودرو درب کارخانه با یک قیمت و در بازار آزاد با بهای به‌مراتب بالاتری به فروش می‌رسد. سود حاصل از فروش خودرو در فرآیندی غیرشفاف، به جیب واسطه‌های صاحب نفوذ و قدرت می‌رسد. مردم یا مصرف‌کنندگان واقعی نیز ناچارند خودرو موردنظر خود را با بهایی به‌مراتب بالاتر از بازار آزاد خریداری کنند. این سیاست حتی به ضرر خودروسازان نیز منتهی می‌شود، زیرا این شرکت‌ها عملا از سود واقعی تولیدات‌شان بی‌نصیب می‌مانند که آثار آن در زیان انباشته قابل‌توجه صنایع خودرویی کشور نمایان است.

خودروسازان کشور در طول سال‌های گذشته، تحت تاثیر سیاست‌گذاری غلط با زیان انباشته قابل‌توجهی روبه‌رو بوده‌اند. این زیان انباشته به ضرر سهامداران شرکت‌های خودرویی نیز هست و عملا سودآوری آنها را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. باتوجه به آنکه بخش عمده‌ای از سهام این شرکت‌ها به بخش خصوصی واگذار شده، از سیاست‌گذاران انتظار می‌رود در سیاست‌های حاکم بر این واحدها تجدیدنظر کنند. در واقع دولت نمی‌تواند و نباید در روند قیمت‌گذاری یا تولید این واحدها دخالت قابل‌توجهی داشته باشد، اما این خواسته نه‌تنها محقق نمی‌شود بلکه هر روز روزنه‌های امید برای تداوم فعالیت صنایع خودرویی کشور بیش از قبل مسدود می‌شود.

درادامه باید خاطرنشان کرد که سود حاصل از دلالی خودرو انگیزه بازگشت فرآیند فروش خودرو به مسیر قبلی است. این سود محرکی برای گسترش فساد در روند خریدوفروش این محصول نیز محسوب می‌شود. البته اطلاعات و آمار شفافی از فساد احتمالی و دست‌های پشت پرده برای فروش خودرو طبق فرآیندی غیرشفاف وجود ندارد، اما در موارد متعددی مسئولان و سیاست‌گذاران نیز به وجود چنین تخلفاتی اذعان کرده‌اند.

عرضه خودرو در بورس کالا، بهترین راهکار برای فروش این محصول به مردم نیست. در شرایط ایده‌آل پیشنهاد می‌شود از یک ‌سو واردات خودرو آزاد شود و از سوی دیگر  خرید و فروش خودرو داخلی نیز در فضایی آزاد ممکن باشد،  اما تحت تاثیر شرایط اقتصادی در حال ‌حاضر اجرای چنین راهکاری ممکن و شدنی به‌نظر نمی‌رسد؛ بنابراین فروش خودرو در بورس کالا، تنها راهکار منطقی برای عرضه این محصول در فضایی بدون التهاب است، زیرا کشف قیمت خودرو در فضایی شفاف و رقابتی انجام می‌شود و نرخ نهایی خودرو نیز در تقابل میان مصرف‌کننده و تولیدکننده به تعادل می‌رسد. علاوه بر این امکانی برای حذف دلالی و واسطه‌گری از فرآیند خریدوفروش خودرو فراهم می‌شود. در همین حال سود حاصل از فروش خودرو به خودروساز می‌رسد و امکانی برای جبران زیان این صنایع فراهم خواهد شد.

چنانچه تمامی محصولات خودرویی تولیدشده در کشور در بورس کالا عرضه شوند، مشکلات کنونی که در این بازار شاهد آن هستیم نیز از میان خواهد رفت، اما گویا عزمی جدی برای تداوم این مسیر صحیح وجود ندارد که پیرو این شرایط در هفته‌های اخیر از ارزش سهام شرکت‌های خودروساز کشور به‌شدت کاسته شده است. همزمان این صنعت به‌عنوان لیدر بازار مسیر سقوط ارزش سایر سهم‌ها و افت قابل‌توجه شاخص را فراهم کرده‌است.