پایان سلطه دلار!

نرخ دلار در بازارهای جهانی دوباره اوج گرفته و همین امر موجب نگرانی بسیاری از اقتصادهای بزرگ دنیا از جمله چین شده است. سال‌هاست دولت چین با پایین نگه‌داشتن تعمدی ارزش یوان سعی در ورود این ارز به بازارهای تجارت جهانی دارد. پول امریکایی در بازارهای جهان آنچنان قدرتمند است که به سیستم مالی جهانی ورود کرده و توانسته به‌عنوان سلاحی علیه اقتصاد کشورها، عمل کند. بر همین اساس دولت‌های مختلف از جمله چین، روسیه و حتی اتحادیه اروپا به آزمایش گزینه‌های جایگزین دلار در مراودات مالی خود روی آوردند.

نگرانی بسیاری از کشورها از تسلط دلار امریکا بر نظام مالی جهانی و توانایی امریکا در تبدیل دلار به سلاحی به‌نفع خود، این کشورها را مجبور به آزمایش جایگزین‌های دیگری برای محدود کردن سلطه دلار کرده است. یکی از کشورهایی که قصد دلارزدایی از مبادلات تجاری خود را دارد، ایران است، اما جدی‌ترین دلارزدایی از معاملات در واکنش به جنگ روسیه با اوکراین رخ داد، زیرا ایالات‌متحده و سایر کشورهای غربی در واکنش به این جنگ، تحریم‌های اقتصادی را علیه روسیه اعمال کردند، اما در روی دیگر سکه روس‌ها هم بیکار ننشستند و با دولت چین برای کاهش وابستگی به دلار و ایجاد همکاری بین سیستم‌های مالی خود همکاری کردند. دلارزدایی در حال‌ حاضر به هدفی فراگیر بین کشورهای مختلف جهان تبدیل ‌شده؛ به‌طوری‌که حتی پاکستان نیز جزو پیشگامان این امر با عقد پیمان‌های پولی اقدام به دلارزدایی از مبادلات خود کرد.

همچنین در ماه‌های اخیر، برزیل و آرژانتین درباره ایجاد یک ارز مشترک برای دو اقتصاد بزرگ امریکای جنوبی گفت‌وگو کرده‌اند. برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی از جمله سنگاپور هم تلاش‌هایی برای دلارزدایی از مبادلات تجاری خود انجام دادند. هند نیز که به‌تازگی به جمع اقتصادهای برتر جهان پیوسته، تمایل دارد مبادلاتش را با روپیه انجام دهد؛ از همین رو امارات متحده عربی و هند در حال مذاکره برای استفاده از روپیه برای تجارت کالاهای غیرنفتی، در فاصله دور از دلار هستند.ایران نیز به‌دلیل اعمال تحریم‌های ظالمانه از قافله کشورهای در حال دلارزادیی عقب نمانده و باتوجه به مشکلات به‌وجود آمده برای صادرات نفت در اثر اعمال تحریم‌ها، ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به‌طور محسوس و چشمگیر در اقتصاد خود را نشان می‌دهد؛ لازم به ذکر است همچنان این مقدار ارزآوری غیرنفتی برای کشوری به‌وسعت ایران رقمی بسیارناچیز است.با اعمال بیشتر تحریم‌ها و عضو نبودن ایران در Fatf، ارز حاصل از صادرات نفتی و غیرنفتی نیز جوابگوی نیازهای مبادلات تجاری کشور نبود؛ بنابراین ایران نظیر سایر کشورهای جهان در دوران بحران مالی سال ۲۰۰۷ باید به پیمان پولی دوجانبه با کشورهای همسو می‌پیوست.یکی از نقاط اصلی آسیب‌پذیری کشور بعد از اعمال تحریم‌های امریکا، سیستم تعاملات بانکی بین‌المللی است، زیرا اکثر تبادلات مالی خارجی کشور برپایه دلار و یورو انجام می‌شد. سرانجام ایران نیز برای دلارزدایی از مبادلات خود به انعقاد پیمان‌های پولی با کشورهای دوست روی آورد و در همین راستا با روسیه پیمان ارزی امضا کرد و نمادی به این نام در بازار متشکل ارزی گشایش یافت که همین خبر بلافاصله بر نرخ دلار در بازار اثر گذاشت و تا حدودی روند کاهشی به نرخ دلار بخشید. اما متاسفانه این روند ادامه‌دار نبود، چون کشور روسیه نیز تحت تاثیر تحریم‌های بسیار شدید اتحادیه اروپا قرار دارد.همین موضوع سلطه دلار بر بازارهای تجاری جهان را بیشتر نشان می‌دهد و طبیعی که قدرت‌های اقتصادی جهان بخواهند که به سلطه دلار بر بازارهای تجاری پایان بدهند. باوجود این تحرکات، بسیاری معتقدند پایان برتری جهانی دلار به این زودی‌ها فرا نخواهد رسید. در حال ‌حاضر، بانک‌های مرکزی هنوز حدود ۶۰ درصد ذخایر ارزی خود را به دلار نگهداری می‌کنند./روزنامه صمت