بررسی کاربرد انواع نشاسته در صنایع مختلف

نشاسته نوعی کربوهیدرات است که احتمالا با آن آشنایی دارید. این ماده را از موادغذایی سرشار از کربوهیدرات (مثل سیب‌زمینی، برنج، گندم و ذرت) بدست می‌آورند. البته به غیر از مواردی که گفته شد، میوه‌ها و سبزیجات دیگری هم وجود دارد که حاوی نشاسته هستند. این پودر سفید رنگ کاربردهای زیادی در صنایع مختلف دارد که در ادامه شما را با آن آشنا می‌کنیم.

نشاسته چیست؟

این پودر سفید رنگ از مغز موادغذایی مقوی بدست می‌آید. از فواید غذایی این پودر همین را بگوییم که حاوی مقدار زیادی از انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و سایر مواد مغذی است. مقوی بودن نشاسته، آن را به یک ماده غذایی باارزش برای آشپزخانه‌ها تبدیل کرده است. به طوری که از آن برای درست کردن انواع دسر، کیک، سوپ و سس استفاده می‌شود.

از جمله موادغذایی حاوی نشاسته می‌توان به سیب‌زمینی، برنج، گندم و ذرت اشاره کرد. اگر نشاسته را مزه کنید، هیچ طعمی را متوجه نمی‌شوید چون اساسا این پودر بدون طعم و بو است. تنها کارکردی که دارد، غلیظ و لعابی کردن غذا و دسر است.

این پودر سفیدرنگ یک پلیمر طبیعی هم محسوب می‌شود، زیرا از یک زنجیره طولانی از یک نوع مولکول (گلوکز) تشکیل شده است که به دو شکل ایجاد می‌شود: آمیلوز و آمیلوپکتین. برای مطالعه بیشتر در رابطه با این که نشاسته چیست، به این مقاله جامع از سایت تدارک صنعت کاغذ کرمان مراجعه کنید.

نشاسته چطور بدست می‌آید؟

گیاهان پلیمرهای نشاسته‌ای را طی فرآیند فتوسنتز برای ذخیره گلوکز ایجاد می‌کنند. به همین دلیل غذاهایی که حاوی نشاسته هستند، انرژی زیادی دارند و به عنوان غذای پرکالری محسوب می‌شوند. در برخی از گیاهان، آب آن‌ها گرفته می‌شود که بعد از ته نشین شدن، نشاسته از آن جدا می‌شود. با خشک کردن این ماده می‌توان پودر نشاسته را بدست آورد. در سیب‌زمینی پروسه بدست آوردن نشاسته به همین صورت است.

در سایر غلاتی مثل ذرت، گندم و یا برنج هم با استفاده از پودر مغز دانه، نشاسته را بدست می‌آورند.

انواع نشاسته موجود در بازار

قبل از اینکه بخواهیم به کاربردهای نشاسته در صنایع مختلف بپردازیم، خوب است که با انواع آن آشنا شوید. به طور کلی این پودر سفیدرنگ در سه گروه قرار می‌گیرد:

• نشاسته سریع هضم (RDS): این نوع نشاسته در غذاهایی مانند سیب زمینی و نان وجود دارد که بدن آن را خیلی سریع به گلوکز تبدیل می‌کند.
• نشاسته دیر هضم (SDS): ساختار مولکولی این نوع نشاسته پیچیده است و بدن برای تجزیه آن به زمان زیادی نیاز دارد. نشاسته‌ای که از غلات (گندم و ذرت) بدست می‌آید، در این ردیف قرار می‌گیرد.
• نشاسته مقاوم (RS): نوع سوم ساختار پیچیده‌تری نسبت به نوع دوم دارد. به طوری که بدن به راحتی نمی‌تواند این نوع نشاسته را هضم کند. در نهایت نشاسته مقاوم همانند فیبر رژیمی از بدن دفع می‌شود. فواید آن، سلامت نگهداشتن میکروفلور روده است. لوبیا، موز و سایر غلات حاوی این نوع نشاسته هستند.

کاربرد نشاسته در صنعت

نشاسته در دنیا در صنایع مختلفی کاربرد دارد. از این پودر به عنوان یک ماده سفت‌کننده و غلیظ‌کننده استفاده می‌شود. از جمله کاربردهای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کنیم:

استفاده برای صنایع غذایی و آشامیدنی

بیشترین کاربرد نشاسته در صنعت موادغذایی و آشامیدنی، مربوط به نمونه‌ای است که از ذرت بدست می‌آید. از این پودر برای نانوایی، تولید انواع سس، پودینگ و دسر استفاده می‌شود. نانوایی‌ها و شیرینی‌پزی‌ها از نشاسته ذرت برای لطیف و نرم شدن بافت کیک و نان استفاده می‌کنند. در واقع این ماده خمیر را به طور طبیعی سفت‌تر می‌کند. در نتیجه برای پخت کیک و نان فانتزی مناسب است.

یکی دیگر از کاربردهای این پودر برای درست کردن بستنی است. در تولید بستنی از شیر استفاده می‌شود که رقیق است و برای غلیظ‌تر کردن آن به نشاسته نیاز دارند. شاید تعجب کنید اگر بگوییم برای درست کردن ماست هم از نشاسته استفاده می‌شود. زیرا غلیظ‌تر کردن شیر به سفت شدن ماست کمک زیادی کرده و طعم آن را هم شیرین‌تر می‌کند.

برای درست کردن برخی از شیرینی‌ها و غذاهایی که به سرخ کردن نیاز دارند نیز از نشاسته استفاده می‌شود. چرا که باعث تُردتر شدن این غذاها می‌شود.

یکی دیگر از دلایلی که باعث استفاده نشاسته ذرت در صنعت غذا و نوشیدنی می‌شود، مقوی‌تر کردن این موادغذایی است. زیرا نشاسته به عنوان یک ماده غذای انرژی‌زا محسوب می‌شود.

کاربرد نشاسته در نساجی

یکی دیگر از رایج‌ترین کاربردهایی که نشاسته برای صنایع دارد، استفاده از آن برای تولید پارچه است. به طوری که از آن برای نرم کردن برخی از پارچه‌ها و یا پارچه‌هایی که باید سفت باشند، استفاده می‌شود. دلیل استفاده از نشاسته در صنعت نساجی، افزایش استحکام تارهای نخ است. همچنین این پودر وزن، پوشش و گردگیری را برای پارچه به همراه دارد.

کاربرد نشاسته در صنعت کاغذسازی

یکی دیگر از کاربردهای رایج نشاسته، استفاده به عنوان ماده استحکام دهنده در صنعت کاغذسازی است. این پودر با حل شدن در سایر مایعات حالت چسبنده پیدا کرده و برای تولید راحت تر کاغذ و حتی جعبه‌های کارتنی به کار برده می‌شود.

استفاده از این ماده در صنعت کاغذسازی نتایج مثبتی به دنبال دارد که برخی از آن ها عبارت است از:

• کیفیت مناسب چاپ
• پایین بودن میزان جذب آب
• مناسب بودن چسبندگی لایه ها
• زیست تخریب پذیر بودن چسب مصرفی
• بهبود کیفیت محصول

استفاده در صنعت داروسازی

شاید بتوان گفت یکی از بیشترین موارد کاربرد نشاسته در صنعت داروسازی است. این ماده حالت رقیق‌کننده را در داروها ایجاد کرده و باعث چسبانده شدن قرص‌ها می‌شود. همچنین به عنوان تجزیه‌کننده، مرطوب‌کننده و پرکننده نیز کاربرد دارد. نشاسته باعث تجزیه ‌آسانتر قرص و کپسول‌ها به قطعات کوچکتر می‌شود. به طوری که بعد از بلعیدن به آزاد شدن بهتر دارو در بدن کمک می‌کند.

یکی دیگر از کاربردهای نشاسته در صنعت داروسازی، استفاده به عنوان یک پرکننده عالی در تولید لوازم آرایشی است. حتی از آن برای برخی از آبرسان‌ها استفاده می‌کنند.

کاربرد نشاسته پیش ژلاتینه شده در حفاری

نشاسته پیش ژلاتینه شده یک کربوهیدرات فرآوری‌شده است که به عنوان بافت‌دهنده و ماده چسباننده کاربرد دارد. حفاری سنگ توسط مته انجام می‌شود و نشاسته پیش ژلاتینه شده قادر است توانایی و قدرت مته را برای سوراخ کردن سنگ بالا ببرد. البته بالا بردن این قدرت به شکل، اندازه برش، چگالی و سرعت حرکت سیال به سمت بالا هم بستگی دارد.

این ماده قادر به تمیز کردن سوراخ سیالات حفاری نیز هست و به عنوان یک عامل فیلتر کاربرد دارد. از دیگر خواص این ماده در صنعت حفاری، نگهداری آب در حفاری چاه نفت است تابرای جلوگیری از اتلاف و ته‌نشین شدن آن در چاه است.

استفاده برای تولید پلاستیک

برای تولید پلاستیک‌های یک بار مصرف مثل کیسه زباله، نایلون فریزر و سایر اقلام پلاستیکی برای بسته‌بندی از این ماده استفاده می‌شود. پلاستیک‌های زیستی یکی از انواع پلاستیک‌های اسید پلی‌اکتیک (یعنی PLA) است که از نشاسته ذرت تهیه می‌شوند. این محصولات تخریب‌پذیرتر هستند و برای بسته بندی موادخوراکی کاربرد دارند.

استفاده از نشاسته در صنایع مختلف

نشاسته به عنوان یکی از پرکاربردترین مواد در صنایع مختلف از جمله صنعت موادغذایی، نساجی، حفاری، داروسازی، پلاستیک‌سازی و... است. این پودر سفید رنگ به عنوان یک ماده غلیظ‌کننده و ایجاد چسبندگی کاربرد دارد. ضمن اینکه ممکن است در آینده از نشاسته استفاده‌های دیگری نیز شود. امیدواریم این مطلب به سوالات شما پاسخ داده باشد. منتظر دریافت پیشنهادات و انتقادات شما در این زمینه هستیم.