رئیسی به عربستان می رود

پس از شکست بن‌بست هفت ساله سیاسی در روابط ایران و عربستان، مناسبات دیپلماتیک تهران و ریاض وارد مرحله‌ جدیدی شده است. در حالی سفرا و نمایندگان دو کشور در کشورهای ثالث به بهانه‌های گوناگون دور یک میز می‌نشینند که خبرها حکایت از تعاملات جدی و در سطح بالای دو کشور دارد. روز گذشته محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، با اشاره به روابط ایران با عربستان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس اظهار داشت: راهبردهای اصلی آقای رئیسی از روز اول که به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شدند، تلطیف و ارتقای روابط با کشورهای منطقه بوده است. وی ادامه داد: این برنامه حادث‌شده‌ای نیست و کاملاً از قبل برای آن برنامه‌ریزی شده بود و باید انجام می‌شد که در حال حاضر نیز انجام می‌شود.

معاون اول رئیس‌جمهور ضمن خاطرنشان کردن این مسأله که ایجاد روابط خوب با کشورهای همجوار از راهبردهای اصلی دولت به شمار می‌رود در پاسخ به این سؤال که آیا کشورهای عربی هم در این مسأله جدی هستند، عنوان کرد: بله حتماً جدی هستند. وی همچنین از دعوت پادشاه عربستان از رئیس‌جمهور برای دیدار و گفت‌وگو با یکدیگر خبر داد و گفت: ملک سلمان از رئیس‌جمهور دعوت به عمل آورده است که پاسخ مثبتی به این دعوت داده شده و ان‌شاءالله اتفاقات خوبی خواهد افتاد.

دیدار قریب‌الوقوع وزرای خارجه دو کشور

استقبال ایران از دعوت ملک سلمان در حالی است که برنامه‌ریزی‌ها برای دیدار وزرای  خارجه تهران و ریاض در دستور کار قرار دارد.

در خصوص این دیدار که گفته می‌شود در ماه مبارک رمضان رقم بخورد یک نشریه سعودی خبر داد احتمال می‌رود اولین دیدار وزرای خارجه دو کشور در بغداد پایتخت عراق که سال گذشته میزبان نشست‌ها و گفت‌وگوهای دو طرف بود یا مسقط پایتخت عمان که میزبان ادوار مذاکرات عربستان و ایران بود، برگزار شود. این رسانه سعودی همچنین نوشت با توجه به نقش کلیدی چین در حل‌وفصل اختلافات تهران و ریاض، امکان میزبانی این نشست تاریخی در پکن نیز وجود دارد.

همچنان تیتر یک رسانه‌ها

اما شواهد نشان می‌دهد توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط در ۱۹اسفندماه همچنان در صدر اخبار رسانه‌های جهان و منطقه‌ قرار دارد؛ از شبکه‌های اجتماعی سعودی که در ویدیوهای طنز به سیل ورود شهروندان عربستان به ایران برای انجام عمل‌های زیبایی  می‌پردازند تا رسانه‌ها و اندیشکده‌های جهانی که به چرایی نیاز عربستان به ایران برای این توافق پرداخته‌اند. این توافق در شرایطی انجام شد که از یک‌سو کشورهای غربی تلاش داشتند با تکیه بر پروژه آشوب و اغتشاش، اجماعی جهانی علیه ایران شکل دهند و از سویی دیگر رژیم‌صهیونیستی با بزرگنمایی از عادی‌سازی روابط خود با برخی کشورهای عربی هر بار تلاش داشت با سخنان رادیکال، مانور تبلیغاتی و جنگ روانی علیه ایران را مدیریت کند. در چنین شرایطی عربستان‌سعودی به عنوان یکی از نزدیک‌ترین دولت‌های منطقه به آمریکا توافق عادی‌سازی روابط با تهران را امضا کرد و حتی به لغو سفر برخی صهیونیست‌ها به کشور خود مبادرت ورزید.

عادی‌سازی به نفع منطقه

مقامات عربستان‌سعودی حتی از آمادگی خود برای سرمایه‌گذاری در ایران سخن گفته‌اند. ارتباط ایران با عربستان علاوه بر اینکه به گسترش روابط تجاری دو کشور منجر می‌شود تسهیلگر روابط با برخی کشورهای عربی که سعودی‌ها در آن نفوذ دارند نیز خواهد شد، به گونه‌ای که برخی کارشناسان بهبود روابط دو کشور را دارای اثرات جانبی‌ای چون ورود درهم به کشور و بهبود وضعیت ارزی کشور می‌دانند. این اتفاق به خوبی می‌تواند تکمیل‌کننده سیاست همسایگی دولت سیزدهم و یکی از مؤلفه‌های راهبرد خنثی‌سازی تحریم‌ها باشد.

در سوی دیگر این میدان یعنی عربستان‌سعودی نیز دلایل مهمی برای توافق با تهران دارد.  اندیشکده کارنگی اخیراً در تحلیلی به چرایی اراده سعودی‌ها برای از سرگیری روابط با ایران در شرایط کنونی پرداخت.

این اندیشکده در توصیف اقدام سعودی‌ها از آن به عنوان تنش‌زدایی عربستان‌سعودی با ایران به عنوان بخشی از تمرکز سیاست بزرگ سعودی‌ها جهت حمایت از طرح توسعه اجتماعی-اقتصادی اشاره شده در چشم‌انداز 2030 معرفی کرده و خاطرنشان کرده است سعودی‌ها میلیاردها دلار برای اجرای این طرح سرمایه‌گذاری کرده‌اند و تنش با ایران از سرمایه‌گذاری خارجی مورد نیاز جلوگیری می‌کند و رؤیای عربستان را برای تبدیل شدن به یک قطب منطقه‌ای و جهانی بویژه برای رایانش ابری، لجستیک، تجارت و صنعت از بین می‌برد. این اندیشکده معتقد است ریاض همچنین تلاش داشته است خود را از تنش‌های رژیم‌صهیونیستی با ایران کنار بکشد تا تبعات آن دامن این کشور را نگیرد. 

ایران، مسیر رسیدن عربستان به شانگهای

در این بین نباید اهمیت و تأثیر دیپلماسی دولت سیزدهم در نوع نگاه به شرق بر تصمیم عربستان‌سعودی در لزوم بهبود روابط با تهران را فراموش کرد. ایران در دو سال اخیر با تمرکز بر کشورهای آسیایی روابط دوستانه خود را با کشورهای این قاره تعمیق کرده است. عضویت ایران در شانگهای، اجرایی شدن سند همکاری ۲۵ساله ایران و چین و توسعه روابط ایران با کشورهای همسایه در همین چهارچوب بوده است.

به عنوان نمونه عضویت ایران در شانگهای باعث شده است تهران بزودی به عنوان یکی از تصمیم‌گیران اصلی برای ورود اعضای جدید به این نهاد مطرح شود. 

به بیان صریح‌تر عضویت عربستان‌سعودی پس از اتمام نهایی روند عضویت ایران در شانگهای مشروط بر موافقت تهران به عنوان یکی از اعضای اصلی این اجلاس مهم و راهبردی است.

علاوه بر این توسعه روابط ایران و چین باعث شد عربستان‌سعودی نیز برای توسعه روابط خود با دومین قدرت اقتصادی جهان مشتاق‌تر شود و از ایالات‌متحده فاصله بگیرد. جاح العتیبی، تحلیلگر سیاست‌های سعودی مستقر در لندن می‌گوید با ظهور چین به عنوان یک قدرت بین‌المللی رو به رشد، ریاض نمی‌خواهد روابط چین در منطقه تنها به روابط استراتژیک با ایران محدود شود. هدف عربستان تقویت وزنه‌ خلیج‌فارس و عرب‌ها در دایره روابط چین با منطقه است.

همه این تحلیل‌ها نشان می‌دهد هر دو بازیگر مهم منطقه دلایل کافی برای آغاز فصل جدید روابط داشته‌‌اند و برای استفاده حداکثری از این اتفاق به تلاش‌های خود ادامه می‌دهند.