اخراج بی بازگشت افغان ها | ایران اتباع را نقره داغ کرد

مرزهای ایران و افغانستان، به‌ویژه در استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی، همواره صحنه درگیری‌های پراکنده‌ای بوده است. این درگیری‌ها عمدتاً میان نیروهای مرزبانی ایران و طالبان رخ داده و گاهی منجر به کشته و زخمی شدن نیروهای طرفین شده است. دلیل اصلی این تنش‌ها عدم تعیین دقیق خطوط مرزی، جابجایی‌های مرزی و حضور گروه‌های مسلح در مناطق مرزی است.

ایران میزبان میلیون‌ها مهاجر افغانستانی است که برخی از آن‌ها به‌صورت قانونی و برخی دیگر به‌طور غیرقانونی در کشور حضور دارند. موج جدید مهاجرت پس از سقوط دولت اشرف غنی و روی کار آمدن طالبان شدت گرفت. برخی سیاستمداران ایرانی نسبت به حضور گسترده مهاجران افغانستانی و مشکلات امنیتی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن ابراز نگرانی کرده‌اند. در مقابل، افغانستانی‌های مهاجر نیز نسبت به برخی سیاست‌های ایران از جمله سخت‌گیری‌های مرزی و مشکلات اقامتی اعتراض دارند.

در پی افزایش قاچاق، مهاجرت غیرقانونی و تنش‌های مرزی، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفته است با صرف هزینه‌ای بالغ بر سه میلیارد یورو، یک دیوار امنیتی به طول هزار کیلومتر در امتداد مرزهای خود با افغانستان احداث کند. این پروژه با هدف تقویت کنترل‌های مرزی، جلوگیری از ورود غیرقانونی افراد و مقابله با تهدیدهای امنیتی اجرا می‌شود و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های حفاظتی منطقه محسوب خواهد شد.

حسین موسوی، رئیس اداره مهندسی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، روز شنبه، دهم اسفندماه، اعلام کرد که قرار است «کل مرز حدود یک‌هزار کیلومتری افغانستان و ایران» با دیوار امنیتی مسدود شود. 

این اقدام به‌دلیل افزایش نگرانی‌ها درباره ادامه بحران مهاجرت افغان‌ها به ایران، قاچاق مواد مخدر و فعالیت گروه‌های شبه‌نظامی در مرز ایران و افغانستان انجام می‌شود. 

پیش از این، طرح احداث ۳۵۰ کیلومتر دیوار امنیتی در این مرز آغاز شده بود که بخش عمده آن نیز تکمیل شده است، اما رئیس اداره مهندسی نیروهای مسلح ایران گفت که برای مقابله با تهدیدهای امنیتی، امتداد این دیوار به یک‌هزار کیلومتر افزایش یافته است. با اینکه این طرح سه میلیارد یورو هزینه برمی‌دارد، اما نتایج کاربردی آن هنوز مشخص نیست.

حسین موسوی در جشنواره روز مهندس انسداد مرزهای ایران با افغانستان را «اقدامی بی‌سابقه» خواند و گفت که تاکنون چنین اقدامی در ایران انجام نشده است. موسوی همچنین افزود که مرز افغانستان با ایران، که در نهایت به مرز ایران و پاکستان می‌رسد، در حال مسدود شدن است و اجرای این پروژه حدود هشت سال زمان خواهد برد.

حسین موسوی هدف اصلی این اقدام را «جلوگیری از قاچاق و تهدیدهای تروریستی» عنوان کرد و گفت که مسئولیت این پروژه در منطقه شمال‌شرقی برعهده ارتش و در منطقه جنوب‌شرقی برعهده مهندسی نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.

رئیس اداره مهندسی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی همچنین از احداث پادگان‌های نظامی در امتداد مرز خبر داد و گفت که شش پادگانی که عملیات ساخت آن‌ها از پیش آغاز شده تاکنون ۸۵ درصد پیشرفت داشته است.

پس از بازگشت طالبان به قدرت در اوت ۲۰۲۱ و وقوع تنش‌ها و درگیری‌های نظامی میان طالبان و مرزبانان جمهوری اسلامی، هم‌زمان با شکل‌گیری موج گسترده‌ای از مهاجرت افغان‌ها به ایران، مقام‌های امنیتی جمهوری اسلامی از افزایش قاچاق مواد مخدر، به‌ویژه مواد مخدر صنعتی، از افغانستان به ایران خبر دادند. در سه سال و نیم گذشته، درگیری‌های سنگین مرزی میان دو طرف باعث تلفات جانی شده و نگرانی‌ها درباره امنیت مرزها را افزایش داده است.

براساس گزارش‌ها، گروه شبه‌نظامی جیش‌العدل که علیه جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کند، از ناامنی در مرزهای ایران با افغانستان و پاکستان بهره می‌برد و همچنین به سلاح‌های آمریکایی رهاشده در افغانستان دسترسی دارد. در ویدیوهای منتشرشده از این گروه در رسانه‌های اجتماعی، مشاهده می‌شود که اعضای آن به سلاح‌های آمریکایی مجهز شده‌اند که نیروهای امنیتی دولت پیشین افغانستان از آن‌ها استفاده می‌کردند. این گروه همچنین ویدیوهایی از حمله به نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی منتشر کرده است که در آن‌ها از سلاح‌های تک‌تیرانداز آمریکایی و دوربین دید در شب استفاده شده است.

اخبار اخیر، موضع گیری های مسئولان و تحرکات جدی نشان می دهد که این بار عزم دولت ایران برای تعیین و تکلیف نهایی مهاجران غیرقانونی کاملاً جدی است.

کاربرد دیوار امنیتی در تامین امنیت مرزها

این نخستین بار است که جمهوری اسلامی مرز زمینی‌اش با افغانستان را با احداث دیوار امنیتی مسدود می‌کند، اما پیش‌تر ترکیه نیز با اقدامی مشابه در مرزهای خود با ایران و سوریه، تلاش کرده است از مهاجرت غیرقانونی و تهدیدهای امنیتی جلوگیری کند.

به‌رغم برخورداری نیروهای مرزبانی ترکیه از تکنولوژی و تجهیزات پیشرفته برای نظارت بر مرزها، روند ورود مهاجران غیرقانونی از خاک ایران به ترکیه همچنان ادامه دارد. منابعی در میان مهاجران افغان در ایران و ترکیه به ایندیپندنت فارسی گفته‌اند که روزانه ده‌ها نفر از مهاجران با روش‌های مختلف، ازجمله بریدن سیم‌های خاردار، از دیوار عبور می‌کنند. یکی از این مهاجران، که به‌تازگی از مرز زمینی ماکو وارد خاک ترکیه شده است، گفت که برخی قاچاقچیان در چندین نقطه زیر دیوار امنیتی تونل حفر کرده‌اند و مهاجران را از این تونل‌ها عبور می‌دهند.

هم‌زمان، ویدیوهایی در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده است که قاچاقچیان مواد مخدر را در حال پرتاب محموله‌های مواد مخدر از خاک افغانستان به ایران نشان می‌دهد. کاربرانی که این ویدیوها را منتشر کرده‌اند، نوشته‌اند که استفاده از فلاخن برای پرتاب بسته‌های مواد مخدر از مرز یک روش کم‌هزینه و آسان است. قاچاقچیان افغان و ایرانی، که در دو سوی مرز حضور دارند، با این روش توانسته‌اند ضمن دور زدن دیوار امنیتی با هزینه کم به فعالیتشان ادامه دهند.

دیوارهای امنیتی به عنوان یکی از ابزارهای راهبردی در مدیریت مرزها و تأمین امنیت ملی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سازه‌های فیزیکی در نقاط مختلف جهان برای کنترل ورود و خروج افراد، جلوگیری از قاچاق کالا و مواد مخدر، کاهش مهاجرت غیرقانونی و جلوگیری از نفوذ گروه‌های مسلح و تروریستی احداث شده‌اند. ایران نیز با توجه به چالش‌های امنیتی و جغرافیایی در برخی از مناطق مرزی خود، اقدام به ساخت دیوارهای امنیتی در مرزهای شرقی و غربی کرده است.

کنترل مهاجرت غیرقانونی

    یکی از مهم‌ترین کاربردهای دیوارهای امنیتی، جلوگیری از ورود غیرمجاز افراد به کشور است. این موضوع در کشورهایی که با بحران پناهجویان و مهاجران غیرقانونی مواجه هستند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، مقصد و مسیر عبور بسیاری از مهاجران غیرقانونی، به ویژه از کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان، محسوب می‌شود. احداث دیوار امنیتی می‌تواند به کنترل این پدیده کمک کند.

مرزهای ایران، به‌ویژه در شرق کشور، همواره با معضل قاچاق مواد مخدر و کالا روبه‌رو بوده‌اند. قاچاقچیان از مسیرهای غیرقانونی برای انتقال محموله‌های خود استفاده می‌کنند. احداث دیوارهای امنیتی و تقویت نظارت‌های مرزی، می‌تواند مانع از فعالیت این گروه‌ها شده و امنیت داخلی را افزایش دهد.

در برخی از مناطق مرزی، گروه‌های تروریستی و مسلح فعالیت دارند و تلاش می‌کنند از مرزهای نفوذپذیر برای ورود به خاک کشور و انجام اقدامات خرابکارانه استفاده کنند. دیوارهای امنیتی در این مناطق می‌توانند مانعی فیزیکی برای این گروه‌ها ایجاد کرده و امنیت کشور را ارتقا دهند.

در شرایطی که تنش‌های مرزی میان کشورها افزایش پیدا می‌کند، دیوارهای امنیتی می‌توانند به کاهش درگیری‌های مرزی و مدیریت بهتر بحران‌های احتمالی کمک کنند. این موضوع به‌ویژه در مناطقی که مرزهای آن‌ها مورد مناقشه است یا محل درگیری‌های پراکنده می‌باشد، اهمیت بیشتری دارد.

اگرچه احداث دیوارهای امنیتی هزینه‌بر است، اما در بلندمدت باعث کاهش هزینه‌های نظارت، گشت‌زنی و مقابله با تهدیدات امنیتی می‌شود. دیوارهای امنیتی امکان نظارت بهتر را برای نیروهای مرزبانی فراهم کرده و نیاز به استقرار تعداد زیادی از نیروهای نظامی و امنیتی را کاهش می‌دهد.

نمونه‌های جهانی از دیوارهای امنیتی

کشورهای مختلفی در سراسر جهان اقدام به احداث دیوارهای امنیتی در مرزهای خود کرده‌اند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

دیوار مرزی آمریکا و مکزیک: برای جلوگیری از ورود مهاجران غیرقانونی و مقابله با قاچاق انسان و مواد مخدر.

دیوار امنیتی اسرائیل در کرانه باختری: برای کنترل تحرکات فلسطینی‌ها و کاهش تنش‌های امنیتی.

دیوار مرزی هند و پاکستان: برای جلوگیری از درگیری‌های مرزی و نفوذ گروه‌های تروریستی.

دیوار امنیتی عربستان در مرز با یمن: به منظور مقابله با تهدیدات ناشی از گروه‌های شبه‌نظامی.

جمع‌بندی

احداث دیوارهای امنیتی یکی از ابزارهای مهم در تأمین امنیت مرزها محسوب می‌شود و نقش مهمی در کنترل مهاجرت غیرقانونی، مبارزه با قاچاق، جلوگیری از نفوذ تروریست‌ها و مدیریت بحران‌های امنیتی دارد. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و چالش‌های مرزی که با آن روبه‌رو است، احداث دیوارهای امنیتی می‌تواند گامی مؤثر در راستای حفظ امنیت ملی و ثبات منطقه‌ای باشد.