روش محاسبه فرار مالیاتی چیست؟

اخذ مالیات مهم‌ترین راه‌ کسب درآمد دولت‌ها است اما در کشور ما نقش اصلی در تامین منابع را درآمدهای نفتی ایفا کرده ‌است و زیرساخت‌های لازم برای دریافت مالیات تاکنون فراهم نشده است. متاسفانه دولت در زمان‌ وفور درآمدهای نفتی هرگز آنچنان که باید به اهمیت درآمدهای مالیاتی توجه نکرده است و تنها در زمان کاهش قیمت نفت و یا تحریم‌ها که درآمدها با چالش مواجه شده و خطر کسری بودجه جدی‌تر می‌شود به دنبال مقابله با فرارهای مالیاتی، ایجاد پایه‌های جدید و سخت‌گیری‌های بیشتر می‌رود.

بررسی درآمدهای مالیاتی سال‌های گذشته نشان می‌دهد در سال ۹۶ که هنوز دور جدید تحریم‌ها اعمال نشده بود درآمد مالیاتی ۱۱۵هزار میلیارد تومان بود. در سال ۹۷ این رقم بین ۱۰۳ تا ۱۰۹هزار میلیارد تومان توسط مسئولان اعلام شد و در سال ۹۸ که تاکید زیادی بر اخذ حداکثر درآمدهای مالیاتی خصوصا از پزشکان و وکلا و همچنین وضع جدید مالیاتی‌ مثل مالیات بر خانه‌های خالی و سکه‌های فروخته شده می‌شد این رقم به ۱۴۳هزار میلیارد تومان رسید که البته از درآمد مالیاتی ۱۵۳هزار میلیاردتومانی پیش‌بینی شده در قانون بودجه ۹۸ کمتر بود.

در سال ۹۹ که بیشترین تاکید بر عدم اتکای اقتصاد به نفت می‌شد رقمی که برای درآمدهای مالیاتی تعیین شد، ۱۹۵هزارمیلیارد تومان بود که جهشی ۵۰هزارمیلیارد تومانی نسبت به سال گذشته در بر داشت اما این سال شرایط متفاوت‌تر از همیشه شده است زیرا تحریم‌ها بسیار شدیدتر شده و دولت با خطر کسری بودجه حدود ۱۵۰هزار میلیارد تومانی مواجه است اما در زمان تدوین بودجه رییس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد که دولت قصد دارد سهم درآمدهای نفتی را در اقتصاد به صفر برساند و قرار شد این درآمدها به طور کامل صرف امور عمرانی شود.

یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که نظام مالیاتی کشور با آن مواجه است فرار مالیاتی است. مسئله مهم این است که دولت مالیات‌های اقشار متوسط جامعه مثل کارمندان حقوق بگیر را با دقت و سر موعد دریافت می‌کند اما بخشی از جامعه که درآمدهای بسیار بالا دارند به راحتی و به دلیل فقدان نظارت جامع و کافی از پرداخت مالیات شانه خالی می‌کنند.

راه‌های فرار مالیاتی در ایران

کارت‌های بازرگانی

یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدهای مالیاتی کشور از طریق مالیات بر صادرات و واردات کسب می‌شود. کارت بازرگانی مجوزی است که به افراد داده می‌شود تا با آن به تجارت مشغول باشند اما بسیاری با اجاره‌ کارت‌های بازرگانی به نام افراد بی‌نام و نشان سعی می‌کنند ردی از خود برجای نگذارند تا از پرداخت مالیات فرار کنند. سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز سال گذشته اعلام کرده بود حدود ۲۰هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی از این محل صورت می‌گیرد.

پزشکان و وکلا

سال گذشته شاهد حواشی زیادی برای نصب کارتخوان در مطب‌های پزشکان بودیم. با نصب کارتخوان میزان درآمد پزشکان محرز شده و دولت می‌تواند مالیات لازم را از آن‌ها بگیرد اما پزشکان زیر بار این کار نرفتند. مشابه این موضوع برای وکلا هم مطرح شد اما سال گذشته اقدام مهمی در این زمینه اجرایی نشد جز اینکه گفته شد حدود ۴۰درصد از پزشکان در مطب خود کارتخوان نصب کردند. آمارهای اعلام شده در رابطه با رقم واقعی فرار مالیاتی این دو گروه متفاوت است اما رقم‌ها برای هر بخش حدود ۷ تا ۱۰هزار میلیارد تومان است.

ثروتمندان

در حالی که دولت در اخذ مالیات از کارمندان بسیار دقیق عمل می‌کند اما ثروتمندان زیادی هستند که توانایی گرفتن مالیات از آن‌ها وجود ندارد. آنطور که رییس سازمان امور مالیاتی در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود لیست بانکی تراکنش‌های مالی حدود۳۰۰ هزار نفر که درآمدهای بالای میلیارد داشتند در اختیار این سازمان قرار گرفته که بر اساس بررسی انجام گرفته نیمی از آنان مودی مالیاتی نبودند و نیمی دیگر از آنان که مودی مالیاتی بودند کمتر از آنچه لازم است مالیات می‌پرداختند.

فرار مالیاتی ۲۵تا۵۰ هزار میلیارد تومانی

طی سال‌های گذشته اظهارنظرهای زیادی در رابطه با رقم واقعی فرار مالیاتی در کشور شده است. سال گذشته وزیر اقتصاد اعلام کرد: رقم فرار مالیاتی بین ۲۵تا ۳۰ هزار میلیارد تومان است. بعد از آن پورابراهیمی که در آن زمان رییس کمیسیون اقتصادی مجلس بود گفت در مجموع ۹۰ هزارمیلیارد تومان فرار و معافیت مالیاتی در کشور وجود دارد که سهم فرار مالیاتی از آن ۵۰هزار میلیارد تومان است. پس از آن وزیر اقتصاد در مهرماه دوباره اعلام کرد رقم دقیق فرار مالیاتی ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان است.

«مدیرکل دفتر بازرسی ویژه مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی سازمان امور مالیاتی» هم رقم فرار مالیاتی را حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرده بود.

اما جدیدترین اظهار نظر در رابطه با میزان دقیق فرار مالیاتی به گفته‌های رییس سازمان امور مالیاتی مربوط می‌شود. امیدعلی پارسا هفته پیش گفت: حجم فرار مالیاتی کشور ۴۰ تا ۴۵ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود و امسال بخشنامه مقابله با معاملات صوری و غیر واقعی از طریق شرکت‌های کاغذی ابلاغ شده که با اقدام به موقع استان‌ها خیلی زود با این نوع فرار مالیاتی نیز برخورد می‌شود.

این در حالیست که بررسی گزارش‌های مرکز آمار نشان می‌دهد تنها در سال ۹۸ فرار مالیاتی گروه مشاغل ۷۰هزار میلیارد تومان بوده است که بر این اساس رقم واقعی فرار مالیاتی باید بسیار بیشتر از چیزی باشد که مسئولان اعلام می‌کنند.

 باید توجه کرد که تنها راه مقابله با فرار مالیاتی اصلاح ساختار نظام مالیاتی است ولی این اقدام دولت که تنها در شرایط بحرانی به سراغ رسیدگی به وضعیت نظام مالیاتی می‌رود و در مواقع دیگر آن را به دست فراموشی می‌سپارد مورد انتقاد جدی قرار دارد و این اصلاح باید در سریع‌ترین زمان ممکن صورت بگیرد.

همچنین باید روش محاسبه فرار مالیاتی شفاف شود تا شاهد این تفاوت چندین هزار میلیاردی در ارقامی که مسئولان اعلام می‌کنند، نباشیم.