خیر و شر گرانی دلار

دلار این روز‌ها روی مدار صعود قرار گرفته است. نرخ دلار از مرز ۲۰ هزار تومان عبور کرده است و البته این مسئله تبعات تورمی برای اقتصاد کشور خواهد داشت. با این حال، اما طی چند دهه گذشته همواره نرخ دلار برای چند سال با سرکوب نرخ توسط دولت و بانک مرکزی ثبات داشت و در یک مقطع با انفجار قیمتی روبه‌رو می‌شد. حالا، اما به نظر می‌رسد مدت زمان دوره ثبات و صعود کوتاه شده است.

عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در توضیح بالا رفتن نرخ ارز گفته بود: اتفاقاتی در دو ماهه اول سال به خاطر کرونا افتاد و از نظر ارزشی نیز برخی از کالا‌های صادراتی ما مانند نفت و پتروشیمی دچار مشکل شده‌اند. همچنین بعد از این که مرز‌ها باز شد و ورود کالا به کشور‌های طرف تجاری راه افتاد، طبیعی بود که ناترازی بین عرضه و تقاضای ارز در بازار به وجود‌اید و همه این موارد و جو روانی که بعد از تصمیم آژانس انرژی اتمی و صدور قطعنامه علیه ایران ایجاد شد، از عوامل برهم خوردن بازار بود.

همتی البته در ادامه وعده داد که با متعادل شدن عرضه و تقاضا در روز‌های آینده نرخ ارز متعادل شود، اما شاید در سیاست‌های بانک مرکزی تفاوت‌هایی وجود داشته باشد.

به نظر می‌رسد سیاست بانک مرکزی فعلی دخالت در بازار ارز نباشد. حالا یا این عدم دخالت از سر اجبار و تنگنای منایع ارزی نشانی از صادرات نفت است و یا اصلاح سیاست قبلی مبنی بر سرکوب ارز. همتی درباره دخالت بانک مرکزی در بازار ارز گفته بود: یک کار این است که در بازار ارزپاشی شود که اگر لازم نباشد انجام نمی‌دهیم و برای نوسانات کوتاه مدت ذخایر را صرف این کار نمی‌کنیم، ولی اگر احساس شود نوسان بلندمدت خواهد بود مداخله کرده و اجازه نمی‌دهیم از نرخ ارز مناسب فاصله بگیریم؛ بیشتر دخالت بانک مرکزی برای تامین منابع مورد نیاز واردات است و فقط امروز ۱۲۰ میلیون دلار برای تامین کالا ارائه کردیم.

رئیس کل بانک مرکزی افزوده بود: اگر دخالت ما این باشد که با نرخ پایین ورود کنیم که کاری ندارد و این همان است که امریکا می‌خواهد و برای ما ثبات بازار مهم است.

سرکوب یا رها کردن بازار ارز؛ مسئله کدام است؟

سعید مسگری کارشناس مسائل اقتصادی  در این خصوص گفت: نرخ ارز در هر اقتصادی متغیر مهمی است و در کشور ما با توجه به شرایط فعلی، اهمیت بیشتری دارد چرا که نرخ ارز روی نرخ کالا‌ها اثر مستقیم و غیر مستقیم دارد و باعث می‌شود کالا‌های وارداتی و کالا‌های واسطه‌ای که مواد اولیه آنها وارداتی است قیمتشان بالا رود بنابراین دولت‌ها در طول چند دهه اخیر تلاش کردند نرخ ارز را پایین نگه دارند تا تورم را کنترل کنند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: همواره با وجود درآمد‌های نفتی دولت‌ها می‌توانستند با اهرم ارز نفتی و ریختن آن در بازار نرخ ارز را سرکوب کنند، ولی این سیاست معمولاً پایدار نیست و بعد از هر دوره ثبات نرخ ارز به یکباره جهش پیدا می‌کرد و اثر تورمی آن نیز آشکار و اثرات سوء آن بیشتر بود. در واقع بعد از یک دوره ثبات، چند برابر آسیب به اقتصاد وارد می‌شد.

خیر و شر گرانی دلار

مسگری با بیان اینکه یکی از اشتباهات ارزی در کشور تثبیت نرخ ارز مصنوعی با ابزار دلار نفتی بوده است، افزود: در دوره جدید بانک مرکزی و با مدیریت همتی از این سیاست کمی عقب نشینی شده است و بانک مرکزی تلاش می‌کند نرخ ارز را تقریباً متناسب با تورم رشد دهد. دلیل این موضوع از یک طرف شاید جبران سیاست غلط قبلی بوده است، اما دلیل اصلی آن شاید نبود دلار‌های نفتی برای سرکوب نرخ دلار باشد.

وی همچنین گفت: منابع ما محدود است و مثل گذشته دولت نمی‌تواند ارز ارزان به بازار تزریق کند. این سیاست به نوعی تلف کردن منابع ارزی برای سرکوب نرخ بود. عدول از این سیاست می‌تواند یک وجه مثبت باشد، اما بر تورم اثر منفی می‌گذارد.

این اقتصاددان افزود: در واقع دولت تلاش می‌کند نرخ ارز را با یک نوسان محدود بالا ببرد تا هم ذخایر ارزی‌اش حفظ شود و هم شاهد یک جهش بزرگ نباشیم.

کنترل نقدینگی به جای سرکوب نرخ ارز

همچنین مسگری خاطرنشان کرد: نباید فراموش کرد که دلیل اصلی بالا رفتن نرخ ارز تورم و نقدینگی است. این تورم باعث کاهش ارزش پول ملی می‌شود. ما باید به فکر کنترل تورم از مسیر کنترل نقدینگی باشیم. در واقع اقتصاد ایران راهی جز کنترل نقدینگی ندارد. تلاش برای سرکوب نرخ ارز برای کنترل تورم آدرس اشتباه در اقتصاد کشور است.

وی با بیان اینکه باید تلاش کنیم نرخ رشد نقدینگی را کاهش دهیم، اظهار کرد: کنترل نرخ ارز ممکن است در مقاطع کوتاهی بتواند اثرگذار باشد، اما پایدار نیست؛ بنابراین اگر دغدغه تورم داریم با سرکوب نرخ ارز امکانپذیر نیست بلکه باید نقدینگی کنترل شود.

این کارشناس اقتصادی یادآور شد: البته باید توجه داشت که نرخ ارز نباید با شیب تند به سمت افزایش حرکت کند بلکه باید جلوی نوسانات آن گرفته شود. نوسانات نرخ و بالا و پایین شدن آن اثرات مخربی دارد و باعث ایجاد نا امنی در بازار و عدم اطمینان فعالان اقتصادی می‌شود؛ بنابراین افزایش نرخ ارز باید با شیب ملایم صورت گیرد تا اثرات نوسانی آن بر سرمایه‌گذاری و به طور کلی اقتصاد کاهش یابد.