گشایش اقتصادی به نفت مربوط است؟

طی روزهای گذشته، فضای مجازی از گمانه‌زنی‌ها در خصوص خبر خوش رئیس‌جمهور لبریز شده است. کارشناسان و اقتصاددانان به حدس و گمان در این خصوص پرداخته و هر یک به ظن خود، از رویارویی با سیاست‌های جدید اقتصادی خبر داده‌اند.

حسین مرعشی، فعال سیاسی گمانه زنی درباره این خبر خوش را به یکی از پیشنهادات قبلی خود گره زده است؛ وی اخیرا با طرح پیشنهادی از رئیس‌جمهور خواسته بود اقدامات لازم برای پیش‌فروش نفت به مردم را فراهم کند. وی اعلام کرده بود: «وزارت نفت می‌تواند نفت را با سکه یا ارز دلاری و یورویی، با سررسید سه ساله به مردم بفروشد. دولت می‌تواند با این اقدام ارزها و سکه‌های در دست مردم را جمع‌آوری و اقتصاد کشور را به مدت یک سال اداره کند.»

اما قالیباف رئیس مجلس هم درباره این گشایش گفته بود که نباید توقع حل مشکلات را در هفته و ماه داشت بلکه اثر اقدامات در «فصل‌های پیش رو» دیده خواهد شد. وی همچنین عنوان کرده بود که طرح مهمی در شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی قوا در حال بررسی است که می‌تواند بر اقتصاد تاثیر ملموسی بگذارد اما باید تصریح کرد که این طرح فقط در صورتی که در جزییات آن، نظرات کارشناسی برای حفظ منافع مردم مدنظر قرار گیرد، می‌تواند به اهداف خود برسد.

قالیباف پیش از این بر گشایشی تاکید کرده بود که بازار پول و ارز را سامان می‌دهد؛ از آنجایی که رویکرد دولت در چند سال گذشته خام فروشی بوده است، انتظار می‌رود که فورش نفت به مردم در دستور کار دولت قرار گرفته باشد.

روز گذشته «سید حمید حسینی»، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی هم پیشنهاد پیش فروش نفت را رسانه‌ای کرده و برخی از شرایط آن را تشریح کرده بود.

برخلاف توییت حسین سلاح ورزی، عضو شورای‌عالی بورس مبنی بر ارتباط خبر خوش روحانی با FATF، به نظر میرسد گشایش اقتصادی دولت فروش اوراق ارزی با پایه نفت و یا همان پیش فروش نفت است. بعبارت دیگر دولت نفت دو سال آتی را به مردم می‌فروشد و در تاریخ سررسید با نرخ دلار روز و نرخ نفت روز اقدام به بازپرداخت به مردم می‌کند.

برخی از رسانه‌ها مدعی شده‌اند که این اقدام هم در جهت کاهش کسری بودجه و هم کنترل تقاضای سفته بازانه در بازار ارز است و پیش‌بینی می‌شود در صورت استقبال مردم تا حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان از این مسیر درآمد بودجه‌ای ایجاد شود.

در صورتی که گشایش اقتصادی رئیس‌جمهور، پیش‌فروش نفت در قالب اوراق سلف ارزی باشد، دولت در واقع نفت چند سال آتی را به مردم می‌فروشد و در تاریخ سررسید با نرخ دلار و سکه روز و همچنین نرخ روز نفت اقدام به بازپرداخت آن به مردم می‌کند.

پیش‌بینی آینده نفت در دنیا

 نکته قابل تأمل این است که امسال که شیوع ویروس کرونا باعث سقوط تقاضا و قیمتها شد، سال دشواری برای نفت بوده و نفت هنوز از این دوره سیاه خارج نشده است. اگرچه تقاضا و قیمتهای نفت تا حدودی بهبود پیدا کرده اما روند افزایشی آنها در حال ضعیف شدن است و بازار در بحبوحه تبعات اقتصادی سنگین شیوع پاندمی ویروس کرونا به سمت رکود می‌رود. در این اوضاع دیگر تولید نفت کفاف هزینه‌های آن را نمی‌دهد اما وضعیت فعلی نفت تماما به دلیل پاندمی نیست.

طی یک دهه گذشته شرکت‌های نفتی که از استخراج نفت در میادینی که کشف کرده بودند، سود می‌بردند، به شرکت‌های نفت و گاز تبدیل شدند و اکنون بار دیگر دستخوش تغییر شده و به شرکت‌های انرژی تبدیل شده‌اند. جدیدترین گزارش شرکت شل نشان می‌دهد که تقریبا نیمی از تولید این شرکت، گاز طبیعی بوده است در حالی که در سال ۲۰۰۵ سهم گاز طبیعی در تولید این شرکت کمتر از ۴۰ درصد بود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگرچه فروش نفت صفر نخواهد شد اما جهان به دنبال استفاده از اشکالی از انرژی است که آلابندگی کربنی آنها کم تر باشد. بر همین اساس تمرکز

سود شرکت‌های بزرگ نفتی اکنون در تجارت است نه استخراج و پالایش. البته شرکت‌هایی مانند شل تولید نفت را متوقف نمی‌کنند اما نفت اهمیت کمتری پیدا خواهد کرد زیرا جهان به میزان فزاینده به سمت اشکالی از انرژی می‌رود که آلایندگی کربن کمتری دارند. با توجه به این که این شرکت‌ها تمرکز بیشتری روی گاز طبیعی، برق و احتمالا هیدروژن پیدا کرده اند، توانایی آنها برای محدود کردن ضرر در کسب و کار اصلی شان ازطریق سود تجارت، احتمالا به شدت محدود خواهد شد.

این روند همسو با گرایش جهانی به سوی اقتصاد عاری از کربن است که اختلالات ناشی از شیوع ویروس کرونا آن را به میزان قابل توجهی برجسته کرده است. اختلال غیرقابل پیش‌بینی که کرونا در فعالیت صنعت جهانی انرژی ایجاد کرد باعث شد سران جهان گزینه هایشان برای یک آینده سبزتر را مورد بازنگری قرار دهند. مجمع جهانی اقتصاد قویا خواستار توسعه یک نظم انرژی جدید شده است. بعلاوه سران جهان پاندمی ویروس کرونا را فرصتی می‌بینند تا به مشکلات بزرگ دیگر مانند تغییرات جوی بپردازند. سازمان ملل متحد، آژانس بین‌المللی انرژی و اتحادیه اروپا از جمله این دسته هستند که درحال‌حاضر سرگرم طراحی بسته‌های محرک سبز هستند و حتی دهها شرکت بزرگ هم به حمایت از تدابیر مشوق انرژی سبز برخاسته‌اند.

شرکت‌های نفتی بزرگ به خصوص در اروپا قبول دارند که افول سوختهای فسیلی مرسوم تا حدودی آنها را از تبعات سقوط قیمتهای نفت در آوریل نجات داد. تجارت کمک کرده شرکت‌های نفتی اروپایی از وضعیت اسفناکی که همتایان امریکایی تولیدکننده نفت آنها در ماههای اخیر پیدا کرده‌اند مصون بمانند. شرکت رویال داچ شل با وجود کاهش هفت درصدی تولید نفت و گاز در سه ماهه دوم امسال، توانست سود مالی گزارش کند. در مقابل شورون امریکا بدترین سه ماهه مالی خود در سه دهه اخیر را گزارش کرد و هشدار داد پاندمی کووید ۱۹ همچنان به درآمدهای این شرکت ضربه خواهد زد.

بر اساس گزارش اویل پرایس، نکته روشن این است که غولهای نفتی برای بقا باید متحول شوند و حتی اگر این تحول به معنای تبدیل شدن به شرکت‌های بازرگانی بزرگ یا حتی شرکت‌های تجدیدپذیر بزرگ باشد.

با توجه به شرایط موجود نفت در دنیا و همچنین اوضاع اقتصادی کشور باید منتظر ماند تا مشخص شود تصمیم و خبر خوش روحانی برای گشایش اقتصادی همان پیش فروش نفت است و یا خیر؛ و باید دید در آینده پیش فروش نفت هم مانند پیش فروش سکه و طلا برای مردم اورده‌ای به همراه خواهد داشت یا خیر.