قیمت نجومی فرش ایران در چین
با گشت و‌گذار در فروشگاه‌های بزرگ پکن، پایتخت چین خواهیم دید که فرش ایرانی خودنمایی می‌کند و زینب بخش فروشگاه‌های آنان است.
فرش شرقی نماد فرهنگ و تمدن و قالیباف شرقی نشانه نقش عنصرحیات است که رنگ را رج به رج به طبیعت گره می‌زند. این هنر ارزنده در طول تمامی ادوار تاریخی متقاضیان بسیاری داشته است.
بنا به این گزارش به نقل از سایت OMEDEXBUSINESS، «فرش ایرانی یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی در جهان است. قدیمی‌ترین فرش ایرانی با قدمت ۲۵۰۰ سال در موزه ارمیتاژ واقع شده و پازیریک نام دارد. تکنیک پیشرفته به کار رفته در فرش پازیریک بیانگر سابقه طولانی تکامل و تجربه در بافت است. پیشرفت فرش ایرانی به زمانی برمی گردد که کوروش بزرگ بابل را در سال ۵۳۹ قبل از میلاد فتح کرد و از شکوه و عظمت آن آگاه شد. گفته می‌شود در آن زمان مقبره کوروش در نزدیکی تخت جمشید با فرشهای گرانبها پوشانده شده بود. فرش ایرانی پارچه‌ای سنگین و طیف گسترده‌ای از اهداف سودمندانه و نمادین است و در ایران برای مصارف خانگی، فروش محلی و صادرات تولید می‌شود که قالیبافی نیز بخشی اساسی از فرهنگ و هنر ایرانی است.»
صادرات فرش ایرانی در سال‌های اخیر
صادرات فرش دستباف ایرانی از سال ۱۳۹۰ تاکنون دارای نوسان بود. به طوری که از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ ارزش صادرات نسبت به سال قبل خود ۲۰ درصد کاهش یافت. در سال ۱۳۹۳، افزایشی ۵ درصدی داشت اما به طور مجدد در سال ۱۳۹۴ با نرخ نزولی صادرات مواجه شد. با آغاز سال ۱۳۹۵ بود که میزان صادرات فرش دستباف ایرانی ۲۲ درصد رشد کرد اما نتوانست خود را به ارزش صادرات سال ۱۳۹۰ برساند.
از میان کشورهای مقصد صادراتی فرش ایران در ابتدای دهه ۹۰ امریکا، آلمان و امارات بزرگترین مقاصد صادرات بودند و به طور متوسط ۵۰ درصد از سهم صادرات فرش دستباف را به خود اختصاص می‌دادند. پس از این سه کشور به ترتیب جایگاه لبنان، پاکستان، انگلستان، ژاپن، قطر، افریقای جنوبی و کانادا نیز جز ده کشور نخست متقاضی بودند.
فرش، کالای ارزآور غیرنفتی
حمید کارگر، رئیس انجمن علمی فرش ایران درباره صادرات فرش ایرانی گفت: «فرش دستباف ایران همواره به عنوان یکی از اقلام سنتی و نامدار صادرات غیرنفتی مطرح و قابل توجه بوده است. از اواخر دوره قاجاریه که فرآیند تجارت برون‌مرزی، صادرات فرش، درآمدهای گمرکی و ارزآوری آن مورد توجه حکومت قرار می‌گیرد تا به امروز شاهد افت وخیزهای بسیاری در صادرات فرش بوده‌ایم. در برخی مقاطع تاریخی ازجمله دوره ناصرالدین شاه تا اواخر دوره قاجاریه، صادرات فرش برای جبران کمبود نقدینگی و استقراض از بانک‌های خارجی مورد توجه بود که تا دوران پهلوی با افت و خیز فراوان تداوم یافت.»
وی افزود که پس از انقلاب و دوران دفاع مقدس میزان صادرات فرش دستباف ایران چندان قابل اتکاء نبود اما فرش از آغاز دوره سازندگی به عنوان کالای ارز آور غیرنفتی مطرح شد طوری که در اوایل دهه ۷۰ صادرات بالای یک میلیارد دلاری را به خود اختصاص داد.
چرا تقاضای فرش متاثر از سیاست است؟
او براین باوراست که ارقام میلیارد دلاری نمی‌تواند منطبق بر واقعیت‌های بازار جهانی فرش دستباف باشد چراکه این ارقام متکی بر نیاز و تقاضای واقعی بازارهای هدف نیست بلکه متاثر از سیاست‌های داخل کشور است.
کارگر تصریح کرد: «هنگامی که سیاست پیمان‌سپاری ارزی و واردات در برابر صادرات وضع شد، گروهی به غیر از صادرکنندگان واقعی نیز درصدد صادرات فرش برآمدند تا با ارز حاصل از آن بتوانند مواد اولیه سایر صنایع را تهیه و واردات کنند درنتیجه اعداد صادراتی، نامتناسب با واقعیت‌های بازار رشد و هرگونه فرشی فارغ از کیفیت آن صادر شد. چنین افزایشی در صادرات لزوماً به دوام و بقای فرش ایرانی در بازارهای هدف کمکی نمی‌کرد.»
چه چیز موجب رونق صادرات فرش دستباف شد؟
وی ادامه داد: «در اواخر دهه هفتاد و سال‌های بعد از آن، میزان متوسط صادرات فرش دستباف ایرانی به ۵۰۰ میلیون دلار رسید. این میزان در برخی سال‌ها دچار افت و خیز شد؛ در دولت دهم با برقراری سیاست تحریم فرش ایرانی از سوی دولت و کنگره امریکا، هر فرشی که مبدا تولید آن ایران ثبت شده بود دیگر اجازه ورود و ترخیص در گمرک امریکا را پیدا نکرد بدین ترتیب درهای ورود امریکا برروی فرش ایرانی بسته و حدود ۲۵ درصد از سهم صادرات فرش ایرانی کاهش یافت.»
رئیس انجمن علمی فرش ایران اظهارکرد که با کاهش سهم صادرات به امریکا، میانگین صادرات فرش دستباف ایران از ۵۰۰ میلیون به ۳۰۰ میلیون دلار تنزل پیداکرد به طوری که در پایان سال ۹۴ تنها ۲۹۰ میلیون دلار فرش به بازارهای هدف صادرشد
کارگر در ادامه توضیح داد: «از سال ۹۴ به بعد صادرات فرش با سیاست‌های اتخاذ شده و بهبود نسبی شرایط سیاسی و اقتصادی، کاهش ریسک صادرات و تقویت مراودات تجاری و مهم‌تر از همه رفع تحریم از فرش ایرانی در بند ۲۲ برجام بار دیگر در روند افزایشی قرار گرفت.»
وی همچنین افزود: «روند افزایشی صادرات فرش دستباف ایرانی در پایان سال ۹۵ به ۳۵۹ میلیون دلار و در پایان سال ۹۶ به ۴۲۶ میلیون دلار افزایش پیدا کرد اما متاسفانه طی سال‌های ۹۷ و ۹۸ با کاهش چشم‌گیری مواجه شد که درچند دهه اخیر بی‌سابقه بوده است.»
نزول صادرات فرش دستباف به ۷۰ میلیون دلار در سال ۹۸
کارگر بیان کرد: «میزان صادرات در پایان سال ۹۷ تنها ۲۳۸ میلیون دلار و در پایان سال ۹۸ با روندی نزولی به ۷۰ میلیون دلار رسید. مطابق پیش‌بینی‌ها و بررسی‌های سیر صادرات، سهم امسال نیز فراتر از ۵۰ میلیون دلار نیست که اگر چنین اتفاقی رخ دهد در مقایسه با متوسط ۵۰۰ میلیون دلاری صادرات فرش ایرانی به یک دهم تنزل خواهد یافت و به صراحت می‌توان آن را فاجعه نامید.»
رئیس انجمن علمی فرش ایران با اشاره به تبعات کاهش صادرات فرش ایرانی می‌گوید که با این کاهش تنها عدد ارزآوری دچار تنزل نمی‌شود بلکه اشتغال‌های حاصل از فرش دستباف نیز متأثر شده و با بیکاری گسترده قالیبافان مواجه خواهیم شد. همچنین جایگاه فرش ایرانی در بازارهای جهانی نیز متزلزل و کشورهای رقیب همچون؛ هند و پاکستان در حال جایگزین ایران هستند. کم‌رنگ شدن بازار فرش ایرانی و حضور رقبا، بازگشت مجدد به عرصه صادرات را بسیار دشوار خواهد کرد و در کنار این‌ها شاهد آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و معیشتی فراوانی خواهیم بود.»
چین، رقیب دیروز و مشتری امروز
او درتشریح کشورهای متقاضی فرش دستباف ایرانی می‌گوید: «پیش از سیر نزولی صادرات، فرش دستباف ایرانی به ۸۰ کشور دنیا صادر می‌شد. برخی از این کشورها در زمره بازارهای سنتی به حساب می‌آمدند و از دیرباز با فرش ایرانی آشنا بودند. امریکا، آلمان، ایتالیا، فرانسه، ژاپن و برخی کشورهای عربی منطقه از جمله کشورهای بازار سنتی و برزیل، افریقای جنوبی و چین در شمار مشتریان جدید قرار می‌گرفتند.»
کارگر درباره وضعیت کنونی صادرات فرش دستباف ایرانی به کشور چین اظهارکرد: «در گذشته، کشور چین تولیدکننده و صادرکننده فرش دستباف بود اما با تحول اقتصادی و پیوستن به بازار آزاد جهانی و دوری از سیاست‌های کمونیستی به مرور از تولید فرش دور شد و به صنایع دیگری روی آورد. در پی این تغییر اقتصادی طبقه‌ای نوظهور و ثروتمند در کشور چین به وجود آمد که به دنبال کالایی دارای پرستیژ، لوکس و صاحب برند بودند و فرش ایرانی نیز در زمره این کالاها محسوب می‌شد. بنابراین با وجود آنکه کشور چین در گذشته رقیب فرش ایرانی به شمار می‌آمد اما در دهه‌های اخیر به یکی از مشتریان قابل توجه فرش ایرانی مبدل شد.»
او در پایان این گفت‌وگو با تأکید بر لزوم توجه دولت به کاهش چشمگیر صادرات فرش بیان می‌کند که مهم‌ترین تفاوت صادرات فرش ایرانی در مقایسه با سال‌های گذشته، حذف شدن امریکا به عنوان بزرگترین خریدار و متقاضی فرش‌ایرانی دستباف بود.
فرش ایرانی زینت بخش فروشگاه‌های پکن
درسال ۹۸ تفاهمنامه‌ای میان مرکز ملی فرش ایران با اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین به منظور گسترش روابط و توسعه فرش دستباف ایران به امضا رسید و به موجب این امر بیشترین سهم صادرات در سال گذشته به چین اختصاص یافت.
با گشت و‌گذار در فروشگاه‌های بزرگ پکن، پایتخت چین خواهیم دید که فرش ایرانی خودنمایی می‌کند و زینب بخش فروشگاه‌های آنان است. برخی از فرشهای ایرانی که به طورمعمول از پشم یا ابریشم بافته می‌شوند تا ۲ میلیون یوان قیمت دارند. چینی‌ها همانند ایرانی‌ها از فرش استفاده کاربردی ندارند و تنها از آن به صورت تابلو فرش یا برای زیبایی استفاده می‌کنند.
در ادامه این گزارش و بررسی وضعیت صادرات به کشور چین با رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین پرداخت.
شرط رونق صادرات، روابط سیاسی بدون تنش است
مجید رضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین درتشریح وضعیت صادرات فرش دستباف به بازار می‌گوید: «فرش، محصول خالص و یک کالای گران است که وارد هر بازار و خانه‌ای نمی‌شود بنابراین الزام دارد برای صادرات آن در بازارهای متقاضی حضور فیزیکی باشد که به دلیل شیوع ویروس کرونا این امکان مختل شده است. آنچه که پس از حضور فیزیکی حائز اهمیت است؛ حضور در سیستم بانکی دنیا است تا بتوان این چرخه را به طور منظم به گردش درآورد.»
وی افزود: «درچندسال گذشته، متقاضیان اصلی فرش ایرانی امریکا و کانادا بودند که درحال‌حاضر چنین اتفاقی با توجه به اعمال تحریم‌ها دیگر ممکن نیست. پس از امریکا و کانادا، شیوخ عرب مهم‌ترین مشتریان فرش ایرانی به شمار می‌رفتند زیرا طبقه ثروتمندانشان به خوبی با فرهنگ ایران آشنا بودند و به فرش دستباف ایرانی اهمیت فراوانی می‌دادند.»
حریری تصریح کرد: «شرط اصلی رونق صادرات، روابط سیاسی بدون تنش با بازارهای هدف است که درحال‌حاضر چنین امکانی وجود ندارد بنابراین طبیعی است که صادرات فرش دستباف با روندی نزولی مواجه شود.»
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین خاطرنشان کرد: «درگیری و تنش‌های سیاسی مسبب گسترش تبلیغ‌های منفی خواهندشد و درنتیجه کشورهایی که قدمت کم‌تری دارند قادر به فهم فرهنگ ایرانی نخواهند بود رغبتی برای شناسایی و تقاضا نیز نخواهند داشت.»
او عنوان کرد: «صادرات فرش به معنای صادرات فرهنگ از یک کشور به کشور دیگر است. با سرمایه‌گذاری در تبلیغات صنایع دستی به ویژه فرش می‌توانیم آنچه را علیه ایران تبلیغ می‌کنند خنثی و نشان دهیم مردمی که فرهنگ چندهزار ساله دارند هیچ‌گاه نمی‌توانند تروریست باشند.»
وی همچنین درباره صادرات فرش دستباف به کشور چین افزود: «درحال‌حاضر صادرکننده فرش دستباف و ماشینی به کشور چین هستیم. صادرات فرش دستباف به کشور چین با هدف شناخت فرهنگ ایرانی از سال ۲۰۱۰ آغاز و تا به امروز ادامه دارد. در شش ماه نخست صادرات سال ۲۰۱۰ هزاران گزارش و مقاله در سایت و رسانه‌های چینی درباره فرهنگ و زیبایی‌های فرش ایرانی منتشر شد.»
حریری براین باوراست که ماندگاری صادرات مستلزم برنامه‌ریزی درست است که متاسفانه درباره صادرات فرش به سایرکشورها، برنامه‌ریزی و زیرساخت چندان مناسبی تهیه نشده بود.
عدم افزایش و کاهش صادرات فرش دستباف ۲۰۱۹
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین بیان کرد: «تا پیش از سال ۲۰۱۹، اگرچه روند صادرات فرش دستیاف ایرانی به چین کاهش نیافت اما میزان رشد آن افزایشی هم نبود. درخصوص سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به دلیل شیوع ویروس کرونا و کاهش تعاملات بین‌المللی نمی‌توان قضاوت کرد اما به طورحتم با برنامه‌ریزی درست می‌توان آن را ارتقا بخشید.»
حریری در پایان این گفت‌وگو گفت: «برای پیشرفت و پیش‌برد صنعت فرش در بازار چین، دو توافقنامه با مرکز ملی فرش به امضا رسانده و جلسه‌های متعددی را تشکیل کردیم اما سوءمدیریت برخی افراد و کوتاه بودن مدت برنامه‌ریزی‌شان مانع از این پیش‌برد شد.»
یک مقام مسئول دراین باره عنوان کرد که سال گذشته به پایین‌ترین سطح صادرات فرش رسیدیم که حدود ۷۰ میلیون دلار بوده و ۵۰ میلیون دلار آن، از طریق گمرک بوده و حدود ۲۰ میلیون دلار هم از طریق بار مسافری از کشور خارج شده؛ اما این عدد حتی در سال‌های قبل نیم میلیارد دلار هم بوده است. بنابراین نمی‌توانیم بیماری کرونا را مقصر کاهش این عدد بزرگ بدانیم.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف نیز گفته است: « بخش مهم مشکلات پیش پای صادرکنندگان، به دولت، مصوبه‌ها و قانون‌های که تصویب شده مربوط می‌شود؛ به نحوی که برای تولید فرش دستباف، باید مواد اولیه وارد شود که به آن ارز دولتی اختصاص داده نمی‌شود، اما وقتی فرش بافته شد و صادرکننده می‌خواهد آن را صادر کند، ۶ ماه وقت دارد تا ارز آن را از طریق سامانه نیما به کشور برگرداند.»
گفت‌وگو با صاحب نظران و بررسی وضعیت کنونی صادرات فرش ایران موضوعی است تا آگاه شویم اگر موانع پیش رو را کاهش ندهیم فرهنگ چندهزار ساله مان به‌دست فراموشی سپرده می‌شود. فرش، سهم کوچکی از فرهنگ بزرگ ایرانی را دارد اما کم رنگ شدن آن به معنای کم رنگ شدن صنایع پر مهر دستی و آغاز راه تماما ماشینی شدن است
ارسال نظر