صنعت روغن موتور در بحران
چندی پیش، جمعی از تولیدکنندگان بخش خصوصی روغن موتور نسبت به گران شدن روغن پایه، که ماده اولیه تولید روغن موتور است، اعتراض کردند و نتیجه آن به شکل پرونده‌ای خبری در رسانه‌های تصویری، از جمله سیمای ملی و بسیاری از خبرگزاری ها، منتشر شد.
در این میان اما، «امیرحسام خرازی»، کارشناس صنعت روانکار، نظر دیگری دارد و معتقد است هدف‌گذاری این فعالان صنعت روغن در شناسایی چالش کنونی بازار اشتباه بوده است و مشکل بازار روغن موتور جای دیگری است. وی معتقد است افزایش قیمت روغن پایه اجتناب ناپذیر بوده است و به دلیل حفظ رقابت و ثبات در بازار، چالش دیگری باید مورد بررسی قرار گیرد. در این میان علاوه بر گران شدن قیمت داخلی و جهانی تمام نهاده‌های مؤثر در تولید، بخشی از مشکل به قیمت‌گذاری دستوری مرتبط می‌شود. اما آن چه در این گفت‌وگو حائز اهمیت است، نگرانی شدید برای ادامه حیات و فعالیت بخش خصوصی است. جایی که خرازی معتقد است ادامه وضع موجود باعث از بین رفتن توان ادامه کار آنها به دلیل عدم توان رقابت با تولیدکنندگان دولتی می‌شود.
برای شروع می‌خواهم بدانم که شیوع ویروس کرونا و همچنین افزایش نرخ ارز و مشکلات اقتصادی چه تأثیری بر روند بازار روغن موتور گذاشته است؟
با توجه به شیوع ویروس کرونا در پایان سال ۱۳۹۸، بازار فروش و توزیع پایان سال برای تمامی تولیدکنندگان به چند برابر دوره‌های قبلی کاهش یافت. این کاهش حجم بازار با توجه به عدم پیمایش خودروها و همچنین عدم برگزاری سفرهای نوروزی و در ادامه سفرهای تابستانی، باعث کوچک شدن بازار روغن موتور در امسال شد. اما این وضعیت باعث افزایش فشارهای مضاعف به بخش خصوصی شده است.
ابعاد وضعیت کنونی بازار روغن موتور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
فروش‌های شب عید در بازار روغن موتور از بهمن ماه آغاز می‌شود و بازار آن شبیه به بازار فروش خودروست. پیک نمودار فروش روغن موتور در پایان تابستان و پایان سال دارای خیز است. در بازار روغن موتور نیز دو پیک داریم که عملاً اتوسرویس‌ها یا بنکدارها برای نیمه دوم مرداد و نیمه دوم بهمن و اسفند خرید می‌کنند تا بتوانند تعویض روغن‌های مربوط به موج سفرهای تابستانی و سفرهای نوروزی را انجام دهند. به دلیل شیوع ویروس کرونا این حجم بازار کاملاً از بین رفت..
طی نمونه برداری و بررسی صورت گرفته از یک جامعه ۱۰ هزار نفری اتوسرویس‌های فعال در سطح کشور، در دو شاخص تعداد تعویض‌های شب عید و تعداد تعویض‌های صورت گرفته در طول تعطیلات نوروزی تا ۸۰ درصد کاهش ورودی به اتوسرویس و کاهش تعداد تعویض را شاهد بوده‌ایم. این افت عملاً بحث کاهش فروش نیست بلکه نشانگر کوچک شدن حجم بازار روغن موتور است.
مورد دیگرافزایش پله پله قیمت مواد اولیه است. با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی نفت و همچنین افزایش نرخ ارز تمامی نهاده‌ها و فرآورده‌های نفتی و نیز هزینه‌های بسته‌بندی و تولید افزایش چشمگیری داشته است.
آیا ظرفیت عرضه مواد اولیه برای بخش خصوصی دچار کمبود است؟
خیر، تأمین روغن پایه به صورت کاملاً شفاف و از کانال بورس کالا از طرف هر چهار پالایشگاه نفت سپاهان، نفت پارس، نفت ایرانول و بعضاً نفت بهران در حال انجام است. ظرفیت و میزان عرضه این چهار پالایشگاه در پرونده خبری صداوسیما و توسط بخش خصوصی مورد نقد و بررسی قرار گرفت و دوستان زیادی نسبت به شفاف‌سازی عرضه مواد اولیه اطلاعات خوبی در اختیار بازار گذاشته‌اند که قابل جست و جو است..
به رغم تمام این ظرفیت‌ها بخش خصوصی گله مند است، چرا؟
از ابتدای امسال خوراک پالایشگاه‌های تولیدکننده روغن پایه شاهد افزایش قیمت بوده است. این افزایش قیمت باعث شد پالایشگاه‌های تولیدی به اجبار قیمت روغن پایه را پله پله افزایش دهند. در این شرایط، تولیدکننده‌ها اعتراض دارند که چرا روغن پایه‌ای که به طور میانگین ۱ کیلوگرم آن را در پایان سال ۹۸ حدود ۵ هزار تومان تأمین می‌کردند، درحال‌حاضر، باید کیلویی ۱۰ هزار تومان بخرند.
اما این افزایش قیمت دقیقاً همان ضریب قیمت دلاری است که در قیمت خوراک پالایشگاه‌ها براساس نرخ جهانی نفت در حال اعمال است.
الان به شما دلار آزاد تعلق می‌گیرد یا ارز نیمایی تهیه می‌کنید؟
یک پله عقب‌تر برویم؛ خوراک پالایشگاه برای تولید روغن پایه، برشی از نفت خام به نام لوبکات است که از پالایشگاه‌های دولتی و از طریق بورس کالا قابل تأمین است. به طور مثال، پالایشگاه تهران و پالایشگاه اصفهان در داخل کشور تولید لوبکات سبک و سنگین را انجام می‌دهند. چهار تولیدکننده روغن پایه براساس نرخ روز دولتی می‌بایست لوبکات تهیه کنند و تولید روغن پایه را انجام دهند.
قیمت آن چگونه محاسبه می‌شود؟
قیمت دهی لوبکات براساس ضربِ «نرخ دلاری معاملات نفت سطح خلیج‌فارس» در «ارز نیمایی» محاسبه می‌شود. این عدد با یک ضریب دیگر حدود نه دهم نیز تعدیل می‌شود.
اما این نرخ ثباتِ لازم را ندارد و با تغییر نرخ ارز بازار و نرخ ارز نیما دچار تغییر می‌شود. بنابراین ضریب محاسبه قیمت خوراک نیز بالا می‌رود. این اتفاق نه تنها در لوبکات بلکه در تمام مواد اولیه‌‌ای که تمام پالایشگاه‌های خصوصی، دولتی و نیمه‌دولتی از پالایشگاه‌های بالادست می‌خرند رخ می‌دهد. در واقع، افزایش نرخ دلار نیمایی، ناخواسته قیمت خوراک یا همان لوبکات را به شدت بالا برده است.
از سوی دیگر پیش از سال جدید، به دلیل شیوع کرونا قیمت جهانی نفت افت زیادی را شاهد بود. درحال‌حاضر، طی ۳ ماه گذشته و همراه با بازگشایی بازارهای بین‌المللی قیمت جهانی نفت برگشت داشته است. یعنی عملاً قیمت نفت نیز به صورت پله پله در حال برگشت به نرخ واقعی خود قبل از شیوع کروناست و در این شش ماه یک سیر صعودی گرفته است. در نتیجه، قیمت دلاری معاملات سطح خلیج‌فارس در خصوص محصول لوبکات متأثر از افزایش قیمت نفت بالا رفته است و از تُنی ۱۳۰ دلار به نزدیک تنی ۲۵۰ دلار رسیده است. از سوی دیگر نیز ارز نیمایی از زیر ۱۰ هزار تومان به ۲۱ هزار تومان و خوراک پالایشگاه ما به عنوان نفت سپاهان حدود دو برابر افزایش قیمت داشته است.
افزایش نرخ ارز تنها دلیل افزایش نرخ خوراک و در نتیجه اعتراض تولیدکنندگان است؟
بخش زیادی به دلیل افزایش نرخ ارز است، یک دلیل دیگر بالا رفتن قیمت جهانی نفت وهمان معادله محاسبه قیمت خوراک است که پیش تر اشاره کردم. در نتیجه، قیمت خوراک هم بالا می‌رود. درحال‌حاضر، قیمت جهانی نفت افزایش پیدا کرده و قیمت ارز نیمایی بیش از دو برابر شده است. در نتیجه، خوراک پالایشگاه‌های تولید روغن پایه نیز به دو برابر قیمت رسیده است. در این حالت، پالایشگاه نمی‌تواند خوراک پایه را بیش تر از نرخ قبلی خریداری کند و به همان قیمت قبل بفروشد. چون باید یک حداقل سود را برای پوشش هزینه‌ها در نظر گرفت. بنابراین چاره‌ای جز افزایش قیمت پایه وجود ندارد. تمام تولیدکنندگان مانند ایرانول، بهران، سپاهان و پارس هم در همین شرایط قراردارند.
در این میان، بخش خصوصی چه وضعیتی پیدا می‌کند؟
روغن پایه‌ای که سال پیش کم تر از ۵ هزار تومان بود، اکنون نزدیک به ۱۲ تا۱۱ هزار تومان شده است. بخش خصوصی برای تولید روغن موتور می‌بایست اقدام به خرید روغن پایه از شرکت‌های تولیدی نظیر نفت سپاهان نماید. شرکت تولیدکننده خصوصی روغن موتور برای تولید محصول معمولی بازار نیاز به ۹۰ تا ۹۵ روغن پایه و ۵ تا ۱۰ درصد مواد افزودنی وارداتی دارد. برای تولید محصولات گِرِید بالا نیز روغن پایه آن نیز وارداتی و به قیمت روز دلار خواهد بود.
اکنون در بهترین حالت اگر یک نفر بخواهد تولید روغن را شروع کند، ۴ لیتر روغن پایه می‌خواهد، که ۴۰ هزار تومان می‌شود. ۵ درصد مواد افزودنی باید اضافه کند، هزینه‌های تولید، نیروی کار و سایر مایحتاج دیگر مانند ظرف و حمل‌ونقل را سرشکن کنیم، یک عددی به‌دست می‌آید. این عددی که در واقعیت شکل می‌گیرد از عددی که سازمان حمایت برای آن درجه روغن گذاشته بالاتر است و یا در بهترین حالت با سود بسیار کم برای تولیدکننده قابل عرضه است. قیمت تمام‌شده روغن موتور با توجه به قیمت روغن پایه‌ای که افزایش پیدا کرده، و در مقایسه با قیمت تمام‌شده محصولی که از این روغن پایه تولید می‌شود همخوانی ندارد. مصادیق و شواهد این موضوع را می‌توانید از تک تک تولیدکنندگان بازار جویا شوید.
ارسال نظر