چرا اقتصاد ایران توسعه نمی یابد؟

موعد تحقق برنامه ششم توسعه پس از انقلاب رو به پایان است و اکنون در مرحله آغاز نگارش برنامه هفتم توسعه پس از انقلاب هستیم. به جز برنامه چهارم که یک سال تمدید شد و بازه زمانی شش‌ساله داشت، برنامه‌های توسعه پس از انقلاب عمری پنج‌ساله دارند و پیش از انقلاب نیز پنج برنامه عمرانی هفت‌ساله برای کشور نوشته شد. اکنون اما پس از سال‌ها از آغاز برنامه‌نویسی در ایران، برنامه‌های توسعه کشور (جز برنامه سوم توسعه) پس از انقلاب همگی در تحقق اهداف ناکام ماندند و کشور به مرحله‌ای بایسته از توسعه‌یافتگی نرسید و پس از گذر سال‌ها، در مقابل نام ایران، همچنان عنوان در حال توسعه وجود دارد. گسترش نیوز دلایل‌عدم تحقق چشم‌اندازها و برنامه‌های توسعه در کشور را در گفت‌وگو با سعید مسگری، پژوهشگر توسعه و استاد دانشگاه، بررسی کرده است که مشروح آن را در ادامه از نظر می‌گذرانید: 

نمی‌دانیم که می‌خواهیم به کجا برسیم!

این پژوهشگر توسعه اقتصادی در پاسخ به پرسشی درباره دلایل عقب‌ماندگی اقتصادی ایران به رغم نگارش برنامه‌های توسعه مفصل، اظهار داشت: اقتصاد ایران نیازمند تغییر نگرش در تکنولوژی حکمرانی اقتصادی و شیوه‌های قانون‌گذاری است و بدون این پیش‌نیاز بسیار استراتژیک و اساسی، نگارش هر برنامه توسعه‌ای ناکام می‌ماند. ما یک بار برای همیشه باید تکلیف خود را با توریسم و مسائل پیرامون گردشگری و هویت ملی روشن کنیم. یکبار برای همیشه باید تکلیف خود را با سرمایه‌گذاری خارجی روشن کنیم و هر بار که آمدند آن‌ها را جاسوس جایی ندانیم! یکبار برای همیشه بدانیم که دقیقا می‌خواهیم تولید ثروت کنیم یا همچنان مایلیم که ساختارهای اقتصادی کشور به سمت زیرزمینی شدن و غیررسمی بودن برود. هنوز برای ما مهم نیست که کشور ما قرار است به عنوان تولیدکننده صنعتی، معدنی، انرژی و یا کشاورزی، توریسم و خدمات و فناوری اطلاعات، به کدام سو برویم و چه جایگاهی داشته باشیم. برنامه‌نویسی برای توسعه با کلی‌گویی محقق نمی‌شود بلکه باید نگاه‌ها به توسعه تغییر کند. 

تورم به مثابه بحرانی علیه توسعه

سعید مسگری در ادامه خاطرنشان ساخت: بیش از سه دهه است که در برنامه‌های توسعه در کشور بر تک‌رقمی کردن نرخ تورم تاکید می‌شود اما جز در یک سال (۱۳۹۵)، در تمامی سال‌ها نرخ تورم بالای ۱۸ درصد بود که به از بیرون معنای تلاش سازمان یافته دولت‌ها برای فقیرتر کردن ایرانیان به نظر می‌رسد. کشوری که می‌خواهد توسعه یافته باشد، باید نرخ تورم ۲ درصد را به عنوان یک بحران ملی ببیند نه اینکه هر سال، از تورم بیشتر، با سیاست‌های پولی انبساطی استقبال کند. مطالعه و بررسی‌های مختلف و مشاهده و پیگیری تفکرات اندیشمندان داخلی و خارجی توسعه من را به این نتیجه رسانده که علت اصلی مشکلات اقتصاد ایران چیزی نیست جز نظام تدبیر و حکمرانی. همان چیزی که در ادبیات اقتصادی حکمرانی خوب نامیده می‌شود و باید ریشه مشکلاتی نظیر تورم بالا و سایر بحران‌های اقتصاد کشور را در همین نگاه مورد ارزیابی و بررسی قرار داد. 

توسعه نیافته‌ها، مشغول برنامه‌ریزی برای توسعه!

این استاد دانشگاه در پایان یادآور شد: به زبان ساده نظام سیاست‌گذاری و اجرا در کشور ما به گونهای است که منشا شکل‌گیری و چالشهای مختلفی شده که یکی از آن‌ها تورم است. مهمتر آنکه این نظام تدبیر و اجرا به گونه‌ای عمل می‌کند که منجر به شکست تمام اقدامات اصلاحی و برنامه‌های میان مدت و بلند مدت اقتصادی می‌شود. پس تا نگاه مدیران ارشد سیاستگذار و قانونگذار کشور نسبت به مفهوم توسعه از حالت ایدئولوژیک خارج نشود، در این زمینه همچنان توسعه نیافته باقی می‌مانیم و در نهایت همواره عبارت در حال توسعه در مقابل نام ایران درج خواهد شد. این در حالی است که کشورهایی مثل سنگاپور، مالزی، ترکیه، چین، تایلند، کره جنوبی، امارات و قطر و بسیاری از کشورهای آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، با اتخاذ تصمیمات سخت و استراتژیک به کشورهایی با شایستگی توسعه بالا بدل شدند و بسیاری از این کشورها مسیر خود را پس از ایران آغاز کردند. باید نگاه‌ها به مقوله حکمرانی تصحیح شود تا توسعه پیدا کنیم.