مشکلی بزرگ در پرداخت یارانه ها

هربار که صحبت از میزان یارانه های پرداختی به خانوار مطرح می شود همان اعداد یارانه معیشتی و یارانه نقدی که در میانه و پایان هر ماه پرداخت می شود، در ذهن سرپرستان خانوار  تداعی می‌شود. اما در این میان رقم حمایتی برای قیمت گذاری حامل های انرژی که به هر نفر یا هر خانوار به طور غیرمستقیم پرداخت می شود را نیز می توان همان یارانه پنهان یا غیرمستقیم نام برد.

البته عده ای از کارشناسان بر این باورند که یارانه پنهان اساسا وجود ندارد و قیمت گذاری حامل های انرژی در کشور بر مبنای درآمد خانوارها در کشور انجام می شود و نمی توان به صورت جهانی آن را برای مصرف داخل قیمت گذاری کرد.

پرداخت سالیانه یک هزار و ۴۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان به انرژی

مسعود میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در گفت وگوی ویژه خبری درباره یارانه‌های پنهان این طور می‌گوید که؛ متاسفانه روش توزیع این حمایت به نوعی است که یک عده به وفور و عده‌ای دیگر کاملا از آن نابرخوردار هستند.

میرکاظمی اظهار کرد: سالیانه طبق آمار‌ها بیش از یک هزار و ۴۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان به انرژی پرداخت می‌شود که این انرژی مشمول سبد انرژی از جمله برق، آب، گاز و سایر انرژی هاست.

میر تاج الدینی، نماینده مجلس شورای اسلامی خصوص این رقم بیان کرد: سالانه بالغ بر ۸۳ میلیارد دلار یارانه پنهان به انرژی کشور تعلق می‌گیرد که باید مدیریت شود. هرچند قرار است این روند در بودجه ۱۴۰۱ اصلاح شود.

این ادعای رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور که تازگی هم ندارد سال هاست مورد انتقاد صاحب نظرات اقتصادی قرار می‌گیرد؛ پرداخت یارانه در بسیاری از کشور‌ها مرسوم است، اما سازوکار‌های تعریف شده این پرداخت را هدفمند و به جامعه هدف معطوف می‌کند.

به عنوان مثال؛ اگر یک خانوار در ماه بالغ بر ۳۰۰ کیلووات برق مصرف کند و هر کیلووات برای او ۱۰۰ تومان محاسبه شود؛ او در پایان ماه باید ۳۰ هزار تومان بهای مصرفی خود را که در قبض عنوان شده، بپردازد؛ در حالی که به گفته رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق این مبلغ پرداختی توسط مشترکان برق نیمی از بهای تولید برق است.

مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق درباره یارانه‌های پنهان حوزه برق می‌گوید: بهای تمام شده هر کیلووات برق در ایران، چیزی حدود ۲۰۰ تومان در هر کیلووات است که از مشترکان نیمی از آن اخذ می‌شود و مابقی آن نیز به صورت یارانه یا سوبسید به مشترکان پرداخت می‌شود که این یعنی سر به سر شدن هزینه‌های تولید با مصرف صنعت برق که البته نباید هزینه سوخت مورد مصرف نیروگاه‌های توزیع برق را نیز از یاد برد که در این صورت هزینه تمام شده بیشتر نیز می‌شود.

این موضوع یعنی اگر یک خانوار دهک پایین جامعه و یک خانوار در دهک بالای جامعه به هر میزان برق مصرف کنند. یارانه انرژی به آن‌ها پرداخت می‌شود. البته تصاعد قیمتی در قیمت گذاری برق و گاز دو سالی می‌شود که برای پرمصرف‌ها و بدمصرف‌ها اعمال می‌شود، اما در این بین بد مصرف‌ها و پرمصرف‌ها چه کسانی هستند؟

قبض ۱۰ میلیون تومانی یکی از پرمصرف‌های معروف

بررسی قبض صادر شده برای یکی از چهره‌های معروف معترض به بهای بالای قبض برق در آبان ماه نشان می‌دهد که در یک ماه اخیر میزان مصرف خانه او ۷۰۰۰ کیلووات ساعت بوده و ویلای مجلل او همچنان به بلعیدن برق ادامه می‌دهد. براساس اعلام شرکت برق، حد رعایت الگوی مصرف در شهر تهران در فصول سرد سال برابر ۲۰۰ کیلووات است. این یعنی این فوتبالیست شناخته شده در ماه اخیر ۳۵ برابر الگوی مصرف، برق مصرف کرده است!

این فرد در یک سال گذشته نزدیک به ۴۷ میلیون تومان قبض برق پرداخت کرده، اما ارزش واقعی برق مصرفی یک ساله او با احتساب مبلغ برق صادراتی ۸ سنت برای هر کیلووات و براساس دلارِ ۲۵ هزار تومانی، حدود ۱۷۰ میلیون تومان است. یعنی این مشترک بسیار پرمصرف، فقط در یک سال نزدیک به ۱۲۳ میلیون تومان یارانه پنهان برق دریافت کرده است.

نگاه دقیق‌تر به قبض برق صادرشده نشان می‌‎دهد که این مشترک از کنتور دیماندی (۳ فاز) استفاده می‌کند و همین مسئله سبب شده تا پله تعرفه پله‌های مصرفی نیز برای او لحاظ نشود. سوال اینجاست که بر اساس چه قانونی کنتور دیماندی باید به یک مشترک خانگی اختصاص یابد؟

هر چند مصرف زیاد این مشترک بعد از عبور از الگوی مصرف مطابق با قیمت برق انرژی‌های تجدید پذیر یعنی هر کیلووات ۸۰۰ تومان باید محاسبه می‌شد، اما گفته می‌شود این رقم بازهم با کسر هر کیلووات ۶۰۰ تومان محاسبه شده و این فرد از یارانه انرژی بازهم برخوردار شده است.

اما با رسیدن فصل سرما و اهمیت تامین گاز مورد نیاز نیروگاه‌های تولید برق، سوخت مصرفی یعنی گاز هم برای مردمی که در قسمت‌های شمالی کشور زندگی می‌کنند، بالا می‌رود.

مصرف سه برابری انرژی نسبت به کشورهای اروپایی

محمدرضا جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران با اشاره به ناترازی تولید و مصرف گفت: با فرارسیدن فصل سرما میزان مصرف گاز نیز افزایش خواهد داشت که چه بسا سرما امسال زودتر رسیده است، ایران بالغ بر ۳ برابر کشور‌های اروپایی انرژی مصرف می‌کند و همین امر مستلزم بررسی و مدیریت مصرف هاست.

این ناترازی مصرف و همچنین بالا بودن مصرف‌ نسبت به الگوی مصرف نیازمند مدیریت است؛ چه بسا به گفته بسیاری از کارشناسان اگر مصارف مدیریت نشوند قطعا ایران در سال‌های آینده به واردکننده انرژی تبدیل خواهد شد، هر چند هم اکنون نیز به گفته وزیر حتی با تولید ۸۵۰ میلیون مترمکعب گاز در کشور و جایگاه سوم دارندگی گاز در دنیا، در اوج سرما کشور با کمبود ۲۰۰ میلیون متر مکعب قرار خواهد گرفت.

علاوه بر این که باید اصلاحات در مصارف نمایان شوند، مدیریت پرداخت یارانه‌ها یا همان ارقام حمایتی بر مبنای درآمد‌های خانوار‌ها نیز باید با اصلاحاتی همراه باشد.

۲ درصد از مشترکان پرمصرف‌ انرژی به شدت بدمصرف هستند

اکبری کارشناس حوزه انرژی در خصوص مصارف و اصلاح قیمت گذاری‌ها در این باره می‌گوید: نحوه قیمت گذاری‌ها باید توسط وزارت نفت و نیرو اصلاح شود هر چند که در سال‌های گذشته میزان مصرف برای افراد پر درآمد اصلاح و شیب نمودار تصاعدی شده است، اما باز هم این روند نیازمند اصلاح است.

در کشور ۱۷ درصد از افراد پرمصرف و ۲ درصد از این افراد بد مصرف هستند به طوری که ۳۰ درصد از افراد دیگر بیشتر مصرف می‌کنند و همین امر منجر می‌شود که این سوال برای عموم مردم بروز کند که چرا افرادی که ۳۰ درصد بیش از دیگران انرژی مصرف می‌کنند، باید همانند آن‌ها یارانه دریافت کنند.