آیا سقوط ارزش لیر ترکیه بر اقتصاد ایران تاثیر دارد؟

ارزش لیر ترکیه در میان نگرانی‌ها نسبت به سیاست‌های پولی این کشور به دنبال کاهش نرخ بهره از سوی بانک مرکزی ترکیه به پایین‌ترین سطح خود در برابر دلار رسیده است.لیر که امسال بدترین عملکرد را در میان ارزهای بازارهای نوظهور داشته، در پنج سال گذشته دو سوم ارزش خود را از دست داده است و در کنار افزایش تورم، با کاهش ارزش خود، درآمد مردم ترکیه را کاهش داده است.روند سقوط ارزش پول ملی ترکیه در هفته‌های اخیر پس از تغییر دو معاون بانک مرکزی این کشور آغاز شد. گرچه تنها مسئله یاد شده را نمی‌توان دلیلی بر آغاز سقوط ارزش لیر خواند، ولی مداخله سیاستمداران ترکیه در بانک مرکزی این کشور مسئله‌ای بوده که در سال‌های اخیر مسبوق به سابقه است.برکناری روسای سابق بانک مرکزی از سوی رئیس‌جمهوری در سال‌ها و ماه‌های اخیر از دید ناظران هم دلیلی بر مداخلات سیاسیون در بازارهای مختلف پولی و مالی این کشور بوده و هم به عنوان یکی از دلایل کاهش ارزش لیر محسوب شده است.

وعده‌های اردوغان پوچ بود

شبکه‌های تلویزیونی ترکیه اوایل آذر ماه گزارش دادند که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در آخرین دفاع خود از کاهش اخیر نرخ بهره که منجر به سقوط لیرشده است، گفته که هرگز از افزایش نرخ بهره دفاع نخواهد کرد. نرخ برابری لیر ترکیه با دلار آمریکا پس از این اظهارات اردوغان، ۱۲.۷۷ رسید.رئیس‌جمهوری ترکیه در جریان بازگشت از سفر خود به ترکمنستان به خبرنگاران گفته بود: « نرخ بهره کماکان پایین می‌آید؛ من هرگز از افزایش نرخ بهره دفاع نکرده‌ام و اکنون نیز از آن دفاع نمی‌کنم و در آینده نیز از افزایش نرخ بهره دفاع نخواهم کرد و هرگز در این موضوع سازش نخواهم کرد.»

تحت فشار اردوغان، بانک مرکزی از ماه سپتامبر تا کنون نرخ بهره را ۴۰۰ واحد کاهش داده و به ۱۵ درصد رسانده است و انتظار می‌رود که نرخ بهره در دسامبر نیز دوباره کاهش یابد؛ این در حالی است که اقتصاددانان به شدت از این سیاست انتقاد کرده و نسبت به تورم حدود ۲۰ درصدی هشدار داده‌اند. پس از آن اردوغان گفت که نوسانات نرخ ارز مبتنی بر سیاست‌های اقتصادی نیست و آنکارا آماده است تا از طریق بانک‌های دولتی حمایت لازم را برای تقویت سرمایه‌گذاری ارائه کند.

شبکه‌های تلویزیونی ترکیه همچنین در گزارش‌های خود آورده‌اند که اردوغان دیدگاه نامتعارف خود در خصوص نرخ بهره را تغییر نداده است.

رئیس‌جمهوری ترکیه در تازه‌ترین صحبت‌های خود گفته است که «انشاءالله تا قبل از انتخابات خواهید دید که تورم تا چه حد کاهش می‌یابد.»

۴۶درصد ارزش پول ترکیه بر باد رفت

این در حالی است که بانک مرکزی ترکیه اعلام کرده که روز جمعه در بازار ارز مداخله کرده است تا دلار بفروشد، چراکه به دلیل نگرانی‌ها درباره سیاست نرخ بهره پایین رئیس‌جمهوری طیب اردوغان، لیر دوباره به پایین‌ترین سطح خود نزدیک شده است.

این سومین بار در ۱۰ روز گذشته است که بانک مرکزی علیرغم کاهش ذخایر ارزی در بازار ارز مداخله می‌کند، مداخلات قبلی در هفته گذشته بود و نرخ برابری دلار و لیر را زیر ۱۴ نگه داشت.

نرخ برابری لیر در روز جمعه به ۱۳.۸۸ رسید که ۰.۵۵ درصد ضعیف‌تر از روز پنجشنبه بوده است؛ قبل از مداخله بانک مرکزی در معاملات ظهر تا ۱۳.۹۵ تضعیف شد که نزدیک به پایین‌ترین حد خود یعنی ۱۴.۰۰ در هفته گذشته بود. لیر در امسال ۴۶ درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است و به تورم در اقتصادی دامن می‌زند که به شدت به واردات وابسته است.نظرسنجی بانک مرکزی از فعالان بازار در روز جمعه یکی از بزرگ‌ترین افزایش‌ها در خصوص انتظارات تورمی را نشان داد؛ تورم قیمت مصرف‌کننده در پایان سال ۲۳.۸۵ درصد بود که نسبت به پیش‌بینی ۱۹.۳۱ درصد در ماه قبل افزایش داشته است.

در سال‌های اخیر بخش مهمی از سرمایه‌گذاران ایرانی حضور در ترکیه را در دستور کار خود قرار داده و ایرانیان یکی از بزرگترین گروه‌های خریدار مسکن در این کشور را تشکیل می‌دهند. به این ترتیب با بروز بحران اقتصادی در این کشور بسیاری از خریداران مسکن در ترکیه متضرر شده‌اند. نکته اینجاست که در شرایط فعلی امکان فروش واحدهای مسکونی در ترکیه کاهش یافته تعداد فروشندگان بیش از تعداد خریداران است از این رو قیمت‌های پایین‌تری برای خرید ملک به فروشندگان پیشنهاد می‌شود.

برخی محاسبات نشان می‌دهد خریداران ملک در ترکیه بین ۲۰ تا ۶۰ درصد متضرر شده‌اند. این زنگ خطری برای اقتصاد ترکیه محسوب می‌شود چرا که برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای جذب سرمایه‌های خارجی تا مرز ۵ میلیارد دلار در بخش مسکن در دستور کار این کشور قرار داشت.

نگرانی اصلی سرمایه‌گذاران در ترکیه چیست؟

یک ناظر کهنه کار ترکیه از شرکتBluebay AsseManagemenگفته است که «اگر نرخ تورم تا پایان سال تا این حد پایین باشد، تعجب می‌کنم.»سرمایه‌گذاران به دلیل نگرانی در مورد توانایی بانک‌ مرکزی در کنترل تورم، دارایی‌های خود در ترکیه را واگذار می‌کنند و شهروندان عادی برای تبدیل پس‌اندازهای خود به ارزهای خارجی و طلا عجله دارند.تیم اقتصادی اردوغان بر سیاست اقتصادی غیرمتعارف کاهش نرخ‌ بهره با وجود تورم فزاینده و افزایش فقر اصرار دارد زیرا وی نرخ بهره بالا را اقدامی غیرمسئولانه می‌داند. اردوغان و گروه وی مدعی هستند که سیاست آنها صادرات و رشد اقتصادی ترکیه را با رقابتی کردن ارز تقویت خواهد کرد.

سرمایه‌گذاران نگران تسهیلات پولی اخیر هستند که بر اساس آن بانک مرکزی از سپتامبر تا کنون نرخ بهره خود را ۴۰۰ واحد کاهش داده است؛ تورم در این کشور در ماه گذشته به بالاترین میزان در سه سال گذشته یعنی ۲۱.۳ درصد رسید.علیرغم انتقادات گسترده اقتصاددانان از این سیاست، اردوغان بارها از کاهش نرخ بهره حمایت کرده است، زیرا او یک طرح اقتصادی جدید با اولویت رشد اقتصادی، تولید و صادرات را برای اقتصاد ترکیه در نظر گرفته است.

او پس از جلسه هیات دولت در هفته جاری گفت که نوسانات بازار مالی در نهایت متوقف خواهد شد و علت افزایش قیمت‌ها را طمع و قیمت بالای محصولات وارداتی اعلام کرد. داده‌های روز جمعه نشان داد که نرخ بیکاری در اکتبر ۰.۲ درصد کاهش یافت و به ۱۱.۲ درصد رسید، اما معیار فصلی تعدیل‌شده استفاده ناکافی از نیروی کار با ۱ درصد افزایش به ۲۲.۸ درصد رسید.آژانس رتبه‌بندی مودیز گفت از این هفته ترکیه ممکن است شاهد افزایش تورم قیمت مصرف‌کننده در ماه‌های آینده باشد و کاهش احتمالی دیگر نرخ بهره در ماه دسامبر به خطرات صعودی شدن نرخ تورم دامن می‌زند.جلسه تعیین نرخ بهره بانک مرکزی ۲۶ آذرماه برگزار می‌شود؛ مودیز همچنین گفته است که ضعف ارز ملی دلاری شدن اقتصاد را تقویت کرده است. آخرین نظرسنجی بانک مرکزی نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در امسال ۹.۹ درصد و در سال آینده ۴.۱ درصد بوده است.

با این حال باید دید کاهش نرخ لیر تا چه میزان بر اقتصاد کشور ما تاثیر‌گذار است؟سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه در این خصوص گفت: « با کاهش ارزش پول هر کشور به شرط وجود کشش پذیری در تولیدات، زمینه برای ارزان شدن صادرات و گران شدن واردات آن کشور فراهم می‌شود. به عبارت دیگر درحال‌حاضر ترکیه در شرایط کنونی و با فرض ثبات سایر شرایط، در صورت مراودات تجاری با کشور ما زمینه بیشتری دارد تا کالاهایش را به کشور ما صادر کند.» وی تصریح کرد: « در چنین شرایطی متقاضیان ایرانی بیشتر خریداران کالاها و خدمات ترک خواهند بود. همین حالا واردات کالا‌های ترکیه نسبت به قبل بسیار ارزان‌تر شده است به همین دلیل به نظر می‌رسد در صورت لغو تحریم‌ها و ثبات سایر شرایط، کالا‌های صادراتی ترکیه به کشور ما با افزایش چشمگیری مواجه خواهد شد و از سوی دیگر توریسم ما به کشور ترکیه که تا کنون به دلیل اینکه نیاز به ویزا ندارد سهل الوصول بوده است، در آستانه تعطیلات افزایش چشمگیری خواهد داشت.»وی افزود: « به هر حال به نظر می‌رسد در مراودات تجاری ترکیه با کشور ما اگر موانع تجاری دیگری وجود نداشته باشد، سقوط ارزش لیر به نفع ترکیه خواهد بود چون واردات برای آنها گرانتر می‌شود و صادراتشان ارزانتر می‌شود. از سوی دیگر این مسئله سبب می‌شود که واردات کشور ما از سوی کشور ترکیه افزایش یابد و این مسئله به نفع ما نخواهد بود چرا که باعث می‌شود چرخ تولید ما کند‌تر شود.»