سورپرایز یارانه‌ای دولت رییسی در راه است؟

یارانه یکی از بحث های مهم این روزها است. طبق گفته برخی از مسئولین قرار است میزان یارانه نقدی و معیشتی پس از سال ها پرداخت، افزایش یابد. بحث حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز این مساله را پررنگ تر می نماید که پس از آن کالاهای اساسی گران می شود و لازم است به همان تناسب یارانه ها نیز افزایش یابد. محسن رضایی چندی پیش در مصاحبه اختصاصی با صدا و سیما گفت: طبق لایحه بودجه قرار بود یارانه‌ ها را برای سال آینده دو برابر کنیم، اما آقای رئیس جمهور تاکید کرد که افزایش یارانه‌ ها برای سه ماه باقی مانده سال نیز اعمال شود. یعنی طبق گفته رضایی قرار است که یارانه ها در ماه های پایانی سال دی ، بهمن و اسفند ماه با افزایش دو برابری مواجه شود.

آخرین وعده پرداخت یارانه نقدی جدید، مربوط به جلسه وزیر اقتصاد با برخی از اقتصاددانان اسلامی بود. جایی که احسان خاندوزی در آن صراحتا اعلام کرد هیچ راهکار فوری برای حل مشکلات اقتصادی وجود ندارد و تنها راهکار فوری که در کوتاه‌مدت وجود دارد، پرداخت یارانه نقدی است.

خاندوزی در این جلسه که در دانشگاه قم برگزار شد، گفته: برای حل مشکلات باید جامعه را برای تاب‌ّآوری و ثمر نشستن سیاست‌های اصلاحی آماده کرد و این زمان می‌طلبد. لذا جز پرداخت یارانه نقدی راهکار فوری نداریم! البته راهکارهای بلندمدت‌تر یکسال آینده ثمر می‌دهد.

اما مشخص نیست که منظور خاندوزی از یارانه نقدی فوری، کدام یارانه است؟ یارانه‌ نقدی که قرار است از محل حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی پرداخت شود یا یارانه بنزین که قرار است طرح آزمایشی آن در قشم و کیش اجرا شود و به نظر می‌رسد ایده آن مربوط به محسن رضایی است.

اما نکته‌ای که مشخص است این است که دولت رئیسی طرح و برنامه‌ای برای حل مشکلات اقتصاد ایران ندارد و چهره‌های اقتصادی کابینه همه در تلاشند تا با پرداخت یارانه جدید، بخشی از مشکلات اقتصادی را برطرف کنند. اما حتی برای پرداخت یارانه هم نگاه واحد و یکسانی ندارند.

معاون اقتصادی رئیس جمهور از افزایش دو برابری یارانه‌ها از اول دی ماه طبق دستور آقای رئیسی خبر داد

از سوی دیگر محسن رضایی در مصاحبه اختصاصی با صدا و سیما نیز وعده افزایش یارانه ها را داد و گفت: طبق لایحه بودجه قرار بود یارانه‌ها را برای سال آینده دو برابر کنیم، اما آقای رئیس جمهور تاکید کرد که افزایش یارانه‌ها برای سه ماه باقی مانده سال نیز اعمال شود.

وی افزود: مسئولان اجرایی تلاش خواهند کرد که در سه ماه باقی مانده سال نیز یارانه‌ها را دو برابر کنند و اگر این طرح به خوبی انجام شود هر خانوار ۴ نفره ۸۰۰ هزار تومان کالا و پول دریافت خواهند کرد.

آقای رضایی گفت: البته قرار بود این طرح از آذر اجرا شود، اما به علت بروز مشکلی به دی موکول شد و طبق این طرح بن کارتی در اختیار خانوارها قرار می‌گیرد که بخشی از یارانه‌ها به شکل کالا به مردم ارائه می‌شود، اما به علت این که این بن کارت آماده نشد به دی موکول شد.

همه یارانه‌های پرداخت نشده دولت!

در مبارزات انتخاباتی، ابراهیم رئیسی وعده پرداخت یارانه‌ای را داده بود که گفته می‌شد باید از آذرماه ۱۴۰۰ پرداخت شود. وامی که مشخص شد بلاعوض نبوده و در قالب کارت اعتباری بوده و افراد پس از دریافت باید ماهانه اقساط آن را پرداخت می‌کردند.

کمی بعد در آبان ماه محسن رضایی، معاون اقتصادی دولت از خبر خوش آذرماه رونمایی کرد و بعدا مشخص شد که منظور او پرداخت یارانه جدیدی بوده که احتمالا در قالب یارانه بنزین پرداخت می‌شود. محسن رضایی گفته بود با پرداخت این یارانه، مجموع یارانه‌های دریافتی یک خانوار چهار نفره به ۸۰۰ هزار تومان می‌رسد. اما کمی بعد مشخص شد که احتمالا بخشی از این یارانه در قالب کارت اعتباری و برای خرید کالاهای اساسی است.

کمی بعدتر، نامه محرمانه‌ای با امضای معاونت اقتصادی رئیس جمهور (محسن رضایی) منتشر شد که از طرح تغییر سهمیه‌بندی بنزین خبر می‌داد. طرحی که می‌گفت بنزین بعد از این به جای خودرو به افراد پرداخت می‌شود. بعد از آن هم گفته شد هر کد ملی ماهانه ۱۵ تا ۲۰ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی دریافت می‌کند. یعنی هر کد ملی ماهانه ۳۰ هزار تومان یارانه می‌گیرد که می‌تواند از آن برای خرید بنزین استفاده کند و یا خرید‌های دیگر.

این طرح قرار است به صورت پایلوت در کیش و قشم اجرا شود و بعد به کل کشور تعمیم داده شود. اگرچه زمان اجرای آن هنوز مشخص نیست. اما از اوایل دی ماه زمزمه افزایش مبلغ یارانه نقدی دوباره شنیده شد. یارانه‌ای که مشخص نیست چه بود. اما وزارت اقتصاد و معاونت اقتصادی گفته بودند که این یارانه با یارانه معیشتی دی ماه واریز می‌شود. اما نشد.

دولت توان پرداخت یارانه ندارد؟

حالا هم خاندوزی وعده پرداخت یارانه فوری را داده و گفته تنها راهکار دولت برای حل مشکلات همین است.

این در حالی است که نرخ تورم در ایران به ۴۳ درصد رسیده است و پرداخت چنین یارانه‌ای نمی‌تواند افزایش تورم و شکاف بین هزینه و درآمد خانوارها را پر کند. برای همین اقتصاددانان معتقدند که راهکار دولت باید بر کنترل نرخ تورم و افزایش قدرت خرید مردم متمرکز باشد نه فقط افزایش یارانه‌ها.

چون در اقتصادی با تورم ۴۳ درصدی، پرداخت یارانه‌ دردی را دوا نمی‌کند و تنها مانند مسکن موقتی است که خودش می‌تواند عامل مشکلات دیگری باشد.

از طرف دیگر، به نظر می‌رسد که پرداخت یارانه تنها ایده اقتصادی دولت جدید است. اما مشکل این است که دولت توان مالی پرداخت یارانه جدید را ندارد و یا در اجرا و تامین اعتبار آن با مشکلات جدی روبروست.

به خصوص که در لایحه بودجه مشخص است که دولت حتی توان پرداخت حقوق کارمندان خود را ندارند. حتی در این لایحه دولت این مجوز را داده که سازمان برنامه هر ماه -در صورت مشکل- حقوق کارمندان خود را از محل یارانه‌ها پرداخت کند و ظرف ۱۰ روز آن را برگرداند. از طرفی گفته شده که بخشی از اعتبار یارانه‌ها هم می‌تواند از محل تنخواه بانک مرکزی تامین شود.

این موارد نشان می‌دهد که دولت می‌خواهد یارانه بدهد اما نه اعتبار آن را دارد و نه توان اجرای طرح‌های مرتبط با آن را.

کمیسیون انرژی مجلس با طرح جدید دولت برای تغییر شیوه سهمیه‌بندی بنزین مخالفت کرد. این در حالی است که دو هفته قبل معاونت اقتصادی رئیس جمهور دستور اجرای آزمایشی این طرح در کیش و قشم را صادر کرده بود. اما آیا تخصیص بنزین به افراد به جای خودرو منتفی است؟

دو هفته قبل نامه محرمانه‌ای منتشر شد که در آن معاونت اقتصادی دولت از تغییر شیوه سهمیه‌بندی بنزین خبر داده بود. طرحی که بر اساس آن قرار بود سهمیه ۶۰ لیتری بنزین خودروها حذف شود و این سهمیه به جای خودرو به افراد تعلق بگیرد.

از سخنگوی دولت گرفته تا مقامات وزارت نفت توضیحاتی درباره این طرح اعلام کردند. اینکه قرار است به هر کد ملی ۱۵ تا ۲۰ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی تعلق بگیرد. البته قرار بود که در این طرح به افراد بنزین داده نشود، بلکه قرار بود معادل ریالی آن به حساب سرپرستان خانوار واریز شود.

با این حساب خانوارهای دارای خودرو، از یارانه بنزین برای خرید بنزین استفاده می‌کردند و خانوارهای بدون خودرو می‌توانستند این یارانه را به شکل دیگری هزینه کنند.