ضرر مردم در ETF جبران می‌شود؟

سال ۱۳۹۹ و در روزهایی که شاخص کل بورس برای گذر از مرز دو میلیون واحد کمین کرده بود، وعده عرضه سه صندوق دولتی در قالب ETF از سوی دولتمردان داده و قرار شد صندوق نخست بانکی و بیمه‌ای، صندوق دوم پالایشی و صندوق سوم خودرویی و فلزی باشد. در واقع دولت بنا داشت باقیمانده سهم خود در برخی بانک‌ها، بیمه‌ها، پالایشگاه‌ها، شرکت‌های خودرویی و فولادی را در بازار عرضه و از این طریق سهام خود را به مردم واگذار کند. این صندوقها با ۲۰ تا ۳۰ درصد تخفیف به مردم واگذار شد و هر ایرانی دارای کد ملی می‌توانست خریدار آنها باشد.

نکته جالب این بود که وزیر سابق اقتصاد در آن زمان بارها تاکید کرد که این صندوق‌ها فرصت خوبی برای توزیع ثروت بین آحاد ایرانی است. همچنین اعلام کرد که با توجه به تخفیف ۲۰ درصدی این صندوق اگر فردی پنج میلیون تومان سهام پالایشی یکم بخرد، یک میلیون تومان تخفیف خواهد گرفت و در واقع به میزان یک میلیون تومان از ثروت بهره‌مند خواهد شد.

در این راستا صندوق اول با نام دارا یکم در اوایل تابستان سال ۱۳۹۹ عرضه و در سوم تیرماه قابل معامله شد. در واقع وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق این واگذاری، به نمایندگی از دولت، باقیمانده سهام خود در بانک‌های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه‌های البرز و اتکایی امین را واگذار کرد.

در پذیره‌نویسی صندوق دارایکم بیش از چهار میلیون نفر مشارکت کردند. صندوقی که هم راستا با روزهای صعودی بازار سرمایه، بازدهی چشمگیری داشت و تا ۲۰۰ درصد سود هم پیش رفت. سوددهی دارایکم به گونه‌ای بود که حتی با وجود سقوط چشمگیر شاخص کل بورس از دو میلیون واحد به کمتر از یک میلیون واحد، این صندوق همچنان در سود قرار داشت. اما عمر این سود طولانی نبود و سقوط‌های پی در پی بازار این صندوق را هم به ته چاه کشاند.

صندوق‌ها همچنان زیر نرخ NAV

طبق آخرین آمار، هر واحد از صندوق دارایکم حدود ۹۹۰۰ تومان نرخ دارد. این درحالی است که NAV این صندوق حدود ۱۴ هزار تومان بوده و نرخ هر واحد این صندوق هنوز فاصله چشم گیری با NAV دارد.

 اما مسیر سوددهی پالایشی یکم از همان ابتدا کاملا از دارایکم جدا شد. پالایشی یکم باقی مانده سهام دولت در چهار پالایشگاه تهران، تبریز، اصفهان و بندرعباس بود که عرضه آن با اختلاف بین وزارت نفت و وزارت اقتصاد کلید خورد و بهانه‌ای برای ریزش بازار شد! این صندوق عرضه شد اما عرضه آن همزمان با ریزش بازار بود. هر واحد این صندوق نیز در روز عرضه ۱۰ هزار تومان نرخ داشت اما در روزهای ریزشی بازار به ۵۰۰۰ تومان، یعنی نصف نرخ روز عرضه نیز رسید.

قیمت این صندوق در آخرین روز معاملات در هفته جاری به حدود ۷۵۰۰ تومان رسید. درحالی که نرخ NAV آن ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان است.

پیشنهاد سه گانه سازمان چه بود و به کجا رسید؟

 در این راستا حدود چهار ماه، سازمان بورس و اوراق بهادار راهکارهای سه‌گانه‌ای را در راستای نزدیک‌تر شدن صندوق‌های پالایش یکم و دارا یکم به ارزش ذاتی خود در هیات مدیره جمع‌بندی و پیشنهاد کرد. بر اساس این پیشنهاد، اشخاص غیردولتی سهام‌دار این صندوق‌ها باید بتوانند در صندوق‌ها اعمال رأی کنند. پیش از این تنها دولت امکان تاثیرگذاری مستقیم در مجمع صندوق‌ها را داشت و سایر سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی امکان مشارکت در تصمیم گیری این صندوق‌ها را نداشتند.

سازمان بورس در پیشنهادی دیگر مطرح کرد که این ETF‌ها به صندوق‌های فعال و بخشی تبدیل شوند؛ به این معنی که صندوق‌ها می‌توانند ترکیب سبد سهام را تغییر داده و بازارگردان نیز داشته باشند. این در حالی است که پیش از در سبد سهام صندوق پالایش یکم تنها چهار نماد شتران، شپنا، شبندر و شبریز و در سبد سهام صندوق دارایکم نمادهای وبملت، وبصادر، وتجارت، اتکام و البرز وجود داشت و با مدیریت غیرفعال (عدم امکان تغییر در تعداد سهام موجود و خرید و فروش نماد جدید) اداره می‌شد، اما با اجرای پیشنهاد حاضر امکان تغییر ترکیب سبد سهام و استفاده از ظرفیت بازارگردان نیز برای آنها فراهم خواهد شد.

امکان فروش واحدهای ممتاز این صندوق‌ها در یک مزایده و واگذاری آن به بخش خصوصی برای جذب نقدینگی بیشتر، یکی دیگر از پیشنهادهای مطرح شده در این خصوص است. این پیشنهاد نیز در راستای پیشنهاد اول بوده و امکان فروش واحدهای ممتاز را به منظور جذب منابع جدید و به کارگیری در اداره صندوق به منظور افزایش قدرت مانور سرمایه‌گذاری مطرح شده است.

بر این اساس و درحالی که در چهار ماه گذشته هیچ خبری از اصلاح ETF‌ها نبود، روز گذشته مجید عشقی، رئیس سازمان بورس اعلام کرد که لازم بود اساسنامه این دو صندوق اصلاح شود که اصلاحات آن انجام شده است اما از آنجایی که مصوبه هیات وزیران بود باید در این هیات اصلاحات صورت بگیرد.

به گفته وی این پیشنهاد در دولت وجود دارد و سازمان پیگیر آن است تا اصلاحات هر چه سریعتر انجام، ابلاغ و اجرا شود. بر اساس این اصلاحات مدیر صندوق می‌تواند صدور ابطال بزند تا نرخ صندوق به ارزش ذاتی خود برسد.