آشنایی با انواع قراردادها در صنعت نفت و گاز

مناقصه، یکی از فرایندهایی است که عمدتا توسط شرکت های دولتی و خصوصی برای اجرای بهتر پروژه های بزرگ و همکاری بهتر میان شرکای تجاری صورت می گیرد. این فرایند در همه زمینه ها انجام می شود که یکی از زمینه های فعال در این حوزه صنعت نفت و گاز است. بر این اساس شرکت های پیمانکاری شرکت کننده در مناقصات باید دارای ویژگی و کیفیت لازم برای انجام کار باشند.

برای مثال رتبه نفت و گاز برای شرکت های پیمانکار دارای 5 رتبه از 1 تا 5 بوده، برای شرکت های مشاور از 1 تا 3 ، شرکت های طرح  و ساخت (epc) دو رتبه 1 و 2 است. برای اخذ این رتبه ها توسط پیمانکاران شرایط عمومی و اختصاصی وجود دارد که با رعایت آنها می توانند آنها را دریافت کنند. ما در ادامه این مقاله به بررسی انواع قراردادهای نفتی و گازی میان کارفرما و پیمانکار به دنبال برگزاری مناقصات نفت و گاز می پردازیم. پس با ما تا انتها همراه شوید.

انواع قراردادهای مناقصات نفت و گاز

در صنعت نفت و گاز مراحل انعقاد قرارداد به این صورت است که پس از تهیه نقشه‌ ها و مشخصات اجرایی طرح، اسناد مناقصه منتشر و از پیمانکاران برای شرکت در مناقصه دعوت به عمل آورده می شود. پس از بررسی تمام شرایط پیمانکاران و پیشنهادها، پیمانکار برتر انتخاب و قرارداد با وی به امضا می رسد. در ادامه به بخشی از قراردادهای رایج صنعت نفت و گاز می پردازیم.

- قراردادهای طراحی  (E)

این نوع از قراردادها فقط به مرحله طراحی پروژه مربوط می شود که به قراردادهای  E شناخته می شوند.

- قراردادهای طراحی و خرید (EP)

در این نوع از قراردادها طراحی و تامین کالای پروژه بر عهده پیمانکار است که به آنها  قراردادهای EP گفته می شود.

- قراردادهای خرید و ساخت (PC)

در پروژه هایی که از پیمانکار خرید و ساخت خواسته می شود، پروژه های  PC هستند که عمده پروژه های کشور از این بخش هستند.

- قراردادهای (EPC)

عمدتا پروژه های بزرگ در صنعت نفت و گاز به روش EPC انجام می شود و بسیاری از فعالیت های در دست اجرا نیز به همین صورت است. این پروژه ها دارای اولیت هایی مانند سرعت بیشتر و اعمال کنترل مناسبت ‌تر بر امور و فعالیت ‌‌های اجرایی است. در این شیوه عملیات مهندسی، تدارک و تامین و اجرا در کنار هم انجام شده و در قالب یک قرارداد صورت می گیرد.

با توجه به این نکته که این روزها در پروژه های  بخش خصوصی یا پروژه هایی که از طریق فاینانس انجام می شود؛  نیاز به داشتن اطمینان از قیمت نهایی و تاریخ قطعی اتمام کار دارد، اجرای پروژه به صورت EPC، اطمینان بیشتر از قیمت تمام شده و زمان اتمام کار را ضمانت می کند.

روش قراردادی EPC،  از سه حرف اول مهندسی (Engineering)، خرید (Procurement) و ساخت (Costruction ) برگرفته شده است. در میان مراحل اجرایی مختلف قراردادهایی از این دست، بخش مهندسی یا همان E به دلیل وابستگی بسیاری که  با توان اجرایی تیم پیمانکار دارد، دارای اهمیت بسیاری است.

- قراردادهای مشارکتی

این نوع از قراردادها نیز به دو بخش تقسیم می شوند:

1. موافقت‌‌نامه ‌های مشارکت در تولید که این نوع از قراردادها، شرکت خارجی را متعهد به پرداخت مالیات و در برخی موارد بهره مالکانه، آموزش نیروی انسانی و مشارکت دولت میزبان می کند.
2.  قراردادهای مشارکت در سرمایه‌ گذاری که در این قراردادها، کشور میزبان و شرکت عامل در سود و و زیان توافق ‌نامه ‌های نفتی سهیم می شوند. میزان مشارکت در عقد موافقت ‌نامه‌ های امتیاز متفاوت است در نتیجه دولت به مثابه شریک در تولیدی که بر اساس قرارداد انجام می‌ شود، سهیم خواهد بود.

- قراردادهای خدماتی

در این دسته از قراردادها که از قدیمی ترین انواع روابط قراردادی میان افراد از یک طرف و جوامع از طرف دیگر به شمار می روند سه بخش وجود دارد:

1. قرارداد صرفا خدماتی

این نوع از قراردادها در فعالیت تولید کاربرد دارد و در فعالیت های اکتشافی کاربرد ندارند. پاداش این قراردادها نقدی بوده و بهای مقطوع و مشخصی دارد. اما با این حال برای ایجاد انگیزه بیشتر برای سرمایه گذار خارجی و ارائه خدمات بهتر، امتیازهایی مانند خرید قسمتی از تولید اعطا می شود. نوع ساده این قرارداد  به صورت حق ‌الزحمه مقطع برای ارائه خدمات مشخص است و بابت دریافت کمک های فنی به کشور میزبان هیچ سهمی از نفت خام تولیدی پیش ‌بینی نشده است.

1. قرارداد ریسکی خدماتی

از این قراردادها عمدتا در کشف میادین نفت و گاز استفاده می شود. ماهیت این دست قرارداد ها به صورتی است که مسائلی مانند مالیات و بهره مالکانه کمتر مورد توجه هر دو طرف است. اگر کشفی صورت نگیرد، قرارداد به خودی خود منتفی خواهد بود. اما در صورتی که به کشف نفت و گاز منجر شود، شرکت ملزم است تا آن را به مرحله تولید برساند.

1. قرارداد بیع متقابل

در قراردادهای خدماتی بیع متقابل شرکت سرمایه گذار خارجی تمامی مبلغ سرمایه‌ گذاری مانند نصب تجهیزات، راه‌ اندازی و انتقال فناوری را بر عهده می ‌گیرد و پس از راه‌ اندازی پروژه، آن را به کشور میزبان واگذار می کند. در این روش، بازگشت سرمایه و همچنین سود سرمایه شرکت، از طریق دریافت محصولات تولیدی انجام خواهد گرفت.

سرمایه گذاری خارجی

انواع سرمایه‌ گذاری خارجی در ایران بر اساس قانون شامل موارد زیر است:

1. سرمایه‌ گذاری مستقیم یا فاینانس  (finance)

۲-  روش ساخت، بهره‌ برداری و واگذاری  (BOT Build-Operate-Transfer)

۳-  ساخت، تملک، بهره‌ برداری  ( BOO (Build – Own – Operate)

الف) ساخت، تملک، بهره‌ برداری، واگذاری  (BOOT (Build-Own-Operate-Transfer)

ب) ساخت، اجاره، واگذاری  (BLT -Build – Lease – Transfer)

۴-  قراردادهای بیع متقابل  (Buy Back)

۵-  مشارکت مدنی  (JV -Joint Venture)

مناقصات نفت و گاز و شرایط شرکت در آن

با توجه به انواع قراردادهای نفت و گاز که در این مقاله به آنها اشاره کردیم، برای اجرای انواع مناقصات نیاز به اعلام شرکت مناقصه گزار از طریق مجاری رسمی و روزنامه های کثیر الانتشار است. پیمانکاران  و شرکت کنندگان در مناقصات نفت و گاز در صورت دارا بودن شرایط کیفی می توانند با ارسال مدارک خود وارد فرایند مناقصه شده و در صورت تایید سازمان مناقصه گزار و قیمت پیشنهادی مناسب، برنده مناقصه شوند. با توجه به شرایط هر دو طرف پروژه، یکی از انواع قراردادی که در بالا به آنها اشاره کردیم انتخاب خواهد شد.

علاوه بر مجاری رسمی اعلام آگهی های مناقصات نفت و گاز ، می توان از کانال ها و شبکه های اجتماعی و  وب سایت های اطلاع رسانی مانند ارتباط گستران هزاره نیز که تجربه طولانی مدتی در ارتباط با انتشار آگهی مناقصات و مزایدات دارد، استفاده کرد.