پوست موز زیرپای معدن/ خلع ید رئیسی از درآمدهای معدنی؟

افراط و تفریط در بخش‌های مختلف معدن خود به موضوعی آزار‌دهنده برای معدنی‌ها تبدیل شده و مسوولان در قالب بخشنامه‌های متعدد باعث شده‌اند که معادن ایران دچار یک نوع آشفتگی و بی‌ثباتی شوند. به طور مثال در حالی که هنوز مصوبه قبلی به طور کامل اجرایی نشده، جلوی آن را می‌گیرند و بخشنامه جدید دیگری با موضوعی کاملا متفاوت صادر می‌شود.

این در حالی است که همین بخشنامه‌های ضد و نقیض فعالان بخش معدن را دچار سر‌در‌گمی کرده است، به طوری که آنها نمی‌دانند باید کدام بخشنامه را اجرایی کنند و از کدام تبعیت نکنند! متاسفانه بخشنامه‌های خلق‌الساعه باعث شده است که معدنکاران در عرصه‌هایی بلاتکلیف بمانند، زیرا یک روز بخشنامه‌ای صادر و روز بعد لغو می‌شود و همین مساله باعث شده فعالان معدنی ندانند کدام ‌یک از مصوبه‌ها را باید اجرایی کنند. چنین تناقضاتی که در بخش معدن وجود دارد، موجب شده چالش‌های معدنکاران به جای کاهشی شدن، مدام در حال افزایش باشد؛ مساله‌ای که نه به نفع معدنکار است و نه کشور.

یکی از ضررهای بخشنامه‌های متعدد، این است که با وجود ظرفیت‌های معدنی و با اینکه ایران به عنوان دهمین کشور ظرفیت‌دار معدنی جهان شناخته می‌شود، اما هنوز نمی‌تواند از تجهیزات به‌روز دنیا استفاده کند و متاسفانه در این زمینه از بسیاری از کشورهای دنیا عقب مانده است؛ تجهیزاتی که رابطه مستقیمی با افزایش میزان تولید دارد و باعث می‌شود مقدار کمی از مواد معدنی به باطله تبدیل شوند. این در حالی است که اگر می‌خواهیم درآمدهای ارزی فراوانی از بخش معدن کسب کنیم، باید از ماشین‌آلات جدید استفاده کنیم. اما یکی دیگر از بدترین مواردی که روی صنایع معدنی تاثیرات منفی گذاشته نوساناتی است که در نرخ دلار مشاهده می‌شود. این در حالی است که اگر به طور مثال مسوولان مطرح کنند که نرخ دلار عدد مشخصی دارد و این نرخ تا مدتی طولانی تکان نمی‌خورد، خیلی موثر‌تر است، زیرا تکلیف تولید‌کننده و خریدار مشخص خواهد بود و شاهد این همه نوسانات مختلف قیمتی نخواهیم شد.

یک فعال معدنی بیان کرد: بیشترین چالشی که صنایع معدنی مختلف با آن روبه‌رو هستند، مساله بخشنامه‌های گوناگونی است که مدام تغییر می‌کنند. در واقع معضل اصلی این است که هرکدام از بخشنامه‌های صادرشده، زمین تا آسمان با بخشنامه‌های دیگر فرق دارد که این مساله فعالان این حوزه را با چالش‌های شدیدی روبه‌رو کرده است.

امیر مرتضوی افزود: یک روز یک بخشنامه یا مصوبه‌ای صادر می‌شود و روز بعد جلوی آن گرفته شده و مورد دیگر بررسی می‌شود و یا تحت اجبار قرار می‌گیرد. مثلا یک روز روی یکی از مواد معدنی یا صنایع معدنی عوارض می‌گذارند و مدتی بعد آن را برمی‌دارند. اینگونه بلاتکلیفی‌ها برای فعالان صنایع معدنی و به خصوص صنعت مس بسیار آزاردهنده است. مرتضوی تاکید کرد: یکی از بدترین مواردی که روی صنایع معدنی تاثیرات منفی می‌گذارد نوساناتی است که در نرخ دلار مشاهده می‌شود. اگر بگویند نرخ دلار به عنوان مثال ۱۰۰ هزار تومان است، ولی این نرخ تا مدتی طولانی تکان نمی‌خورد خیلی بهتر است، زیرا تکلیف تولید‌کننده و خریدار مشخص است و شاهد این همه نوسانات مختلف قیمتی نمی‌شوند. او تصریح کرد: متاسفانه تفاوت نرخ‌هایی که مدام در حال افت‌و‌خیز است، همه را به نوعی بلاتکلیف گذاشته و هیچ‌کس نمی‌داند باید چه کاری انجام دهد؟ یا با این همه افت‌و‌خیز قیمتی چه کار کنند؟ این‌گونه بی‌ثباتی‌ها تمامی بازارها را اذیت می‌کند.

وی اظهار کرد: بسیاری از افراد هم از این افت‌و‌خیز قیمتی سود می‌برند، ولی این طور سودها اصلا درست نیست، زیرا این سود از طریق بالا و پایین رفتن نرخ ارز به‌دست می‌آید، بنابراین سود واقعی نیست.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان معدنی بیش از ۹۰ درصد ماشین‌آلات معدنی ایران فرسوده هستند و فقط ۱۰ درصد تجهیزات جدید وارد این بخش تولیدی شده است. در حالی که تجهیزات به‌روز رابطه مستقیمی با افزایش میزان تولید مواد معدنی دارد، زیرا با دستگاه‌های جدید می‌توان حتی درصدهای پایین را هم مورد استیصال قرار داد.

مرتضوی درخصوص فرسودگی ماشین‌آلات در صنعت مس بیان کرد: در صنعت مس هم دستگاه‌هایی با روش‌های جدید، برای تولید مس به بازار آورده شده‌اند و بسیاری از کشورها هم ماشین‌های خود را به‌روز کرده‌اند تا براساس روش‌های نوین تولیدات خود را پیش ببرند، ولی هنوز بسیاری از کارخانجات مس ایران از دستگاه‌های قدیمی و گاهی فرسوده استفاده می‌کنند. به گفته وی، البته برخی کارخانجات صنعت مس در بخش‌هایی مثل کوره‌ها موفق شده‌اند که از تجهیزات جدید استفاده کنند، ولی به طور کلی هنوز در این صنعت نوسازی تجهیزات انجام نشده است. بنابراین ایران در بخش ماشین‌آلات جدید از بسیاری از کشورهای معدنی جهان عقب مانده است.

جذابیت چندنرخی بودن ارز

مرتضوی خاطرنشان کرد: این مساله چندان هم نمود پیدا نکرده است، زیرا تفاوت نرخ دولتی و نرخ بازار آزاد دلار، به قدری جذاب است که به‌روز نبودن دستگاه‌ها به چشم نمی‌آید، به خصوص اگر قرار باشد این نرخ بالا، هزینه‌های زیادی را به تولیدکنندگان متحمل کند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا فرسودگی دستگاه‌ها روی کیفیت محصولات مس تاثیر نمی‌گذارد، بیان کرد: قطعا دستگاه‌های قدیمی و فرسوده روی محصولات مس تاثیر‌گذار خواهد بود، ولی فعلا شرایط به گونه‌ای است که بسیاری از تولید‌کنندگان شرایط وارد کردن ماشین‌های جدید را ندارند، زیرا به خاطر تورم تجهیزات معدنی با قیمت‌های بسیار گزافی به‌دست تولید‌کنندگان می‌رسند.

مرتضوی تاکید کرد: قبلا به این صورت بود که زیر یک درصد مس باطله‌های معدنی حساب می‌شد، ولی الان تا سه‌دهم درصد هم پایین آمده است، یعنی زیر این میزان را باطله‌های معدنی مس می‌گویند. البته درحال‌حاضر روش‌های جدیدی آمده که قابل استیصال است و این برمی‌گردد به این موضوع که آیا ما می‌توانیم این امکانات و دستگاه‌ها را تهیه کنیم یا نه؟ زیرا ادامه این مسیر ارتباط بسیار زیادی به تجهیزات نوین معدنی دارد.

وی تاکید کرد: بسیاری از کشورهایی که معادن مس دارند با تجهیزات و دستگاه‌های به روز توانسته‌اند درصدهای بسیار پایین مس را هم مورد استیصال قرار دهند و حجم بیشتری مس تولید کنند. بنابراین تولید و استخراج بیشتر مس ارتباط زیادی به تجهیزات به روز دارد.