اعلام آمار بازنشستگان زیر خط فقر/ چرا هیچ‌کس نمی‌خواهد بازنشسته شود؟

رشد جمعیت سالمندان بدون درآمد و بیمه خدمات اجتماعی، زنگ خطر اقتصاد دوران سالمندی را به صدا درآورده است. نقص‌ها و ضعف‌های نظام تامین اجتماعی در ایران باعث شده است که طبق آمار غیررسمی بیش از۵۰ درصد سالمندان نتوانند از بیمه‌های تکمیلی استفاده کنند. همچنین حدود۳۰ درصد آن‌ها بیکارند و یا کار آزاد داشته و از دریافت حقوق بازنشستگی نیز محروم هستند. امروز بسیاری از سالمندان به‌غیراز یارانه برای تعیین حداقل معیشت زندگی خود هیچ درآمدی ندارند.

بنا بر اعلام شورای ملی سالمندان کشور، بسیاری از سالمندان مشکلات معیشتی دارند و ۲۷ تا ۳۰ درصد آنان تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد هستند که زیرخط فقر زندگی می‌کنند.

در ایران کسی نمی‌خواهد بازنشسته شود، چون بازنشستگی به معنای کاهش شدید درآمد بوده و فرد نمی‌تواند مخارجش را تامین کند. آن‌ها مجبورند کار کنند و چون در مشاغل دولتی قوانین ممنوعیت کار بازنشستگان وجود دارد، بنابراین بازنشسته‌ها مسافرکشی می‌کنند، سرایدار و انباردار می‌شوند و ...  درواقع اشتغال در سن سالمندی نشانه وضعیت نامناسب اقتصادی است.

طبق گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبری وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی در سال ۱۳۹۷ نرخ مشارکت اقتصادی سالمندان ۱۶.۶ درصد و نرخ بیکاری آن‌ها  ۲.۳درصد است که این نرخ برای مردان و زنان سالمند به ترتیب، ۲.۳۶ درصد و ۰.۷ درصد گزارش‌شده است. نرخ پایین بیکاری سالمندان نشان می‌دهد که اغلب آن‌ها در سن بازنشستگی هنوز کار می‌کنند و نرخ مشارکت اقتصادی آن‌ها بر این نکته تاکید می‌کند که اگر بازنشسته یا سالمندی کار نمی‌کند دلیلش این است که کار پیدا نکرده یا اینکه ازکارافتاده است، وگرنه این افراد هم تمایل دارند کار کنند و درآمد بیشتری به دست آورند.

امروز حدود ۷۰۰هزار نفر از جمعیت استان را سالمندان تشکیل می‌دهند و با استناد به آمار بهزیستی اصفهان فقط حدود ۱.۲درصد از سالمندان کم‌درآمد و یا بی‌سرپرست زیر نظر این نهاد قرار دارند و بنابراین وضعیت تامین درآمد سایر سالمندان نیازمند و بدون درآمد و بیمه مشخص نیست. شواهد موجود نشان می‌دهد که بیش از نیمی از زنان سالمند و نزدیک به یک‌چهارم مردان سالمند در ایران ازنظر اقتصادی به اطرافیان خود وابسته هستند. آن دسته از سالمندانی هم که بیمه دارند، از دریافت خدماتی چون توان‌بخشی، مراقبت در منزل یا مراقبت‌های آسایشگاهی بی‌بهره‌اند. آمار موجود از وضعیت خدمات بهداشتی و سلامتی ویژه سالمندان مربوط به سال۹۳است. در سال یادشده رئیس وقت دبیرخانه شورای ملی سالمندان اعلام می‌کند که ۷۰ درصد سالمندان ایرانی بیمه تکمیلی ندارند که علت آن هزینه‌های بالای درمان آن‌هاست! بیمه پایه در‌برگیرنده خدمات پایه پزشکی ازجمله معاینه، تشخیص و درمان بیماری‌هاست. بیمه تکمیلی نیز شامل خدمات پاراکلینیکی، آزمایشگاهی، عمل جراحی و خدمات مربوط به بستری شدن در بیمارستان است. در همان زمان اعلام شد که۲۰ درصد سالمندان حتی بیمه پایه هم ندارند. این آمار در حالی رونمایی می‌شود که سالمندان در سنی قرار دارند که نیازمند دارو و درمان‌های کلینیکی، بستری و سرپایی با هزینه‌های گزاف و درشت هستند. در همان سال علی‌اکبر سیاری، معاون وقت بهداشت وزارت بهداشت از آمار دیگر رونمایی کرد:"۱۷درصد سالمندان از هرگونه حمایت مالی محروم‌اند، ۳۸درصد آن‌ها نیاز به حمایت مالی دارند و ۱۸درصد با مشکلات سلامتی و جسمی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. با استناد به این آمار می‌توان گفت که حدود۱۷۰هزار نفر از سالمندان اصفهانی به حمایت مالی نیاز دارند. آماری نیز از خدمات حمایتی درمانی برای سالمندان توسط وزارت بهداشت اعلام شد که طبق آن فقط ۳۰ تا ۳۳ درصد سالمندان کشور تحت پوشش بیمه تکمیلی‌اند ولی۹۴ درصد آن‌ها بیمه پایه‌دارند که نشانه بهبود پوشش بیمه پایه سالمندان در سال‌های اخیر است. اما آمار دردناک‌تر و حساس‌تر مربوط به زنان سالمند است.۷۰ درصد آن‌ها بیمه تکمیلی ندارند و هزینه‌های جراحی و درمانشان در بخش خدمات درمان سرپایی ۳۷ درصداست. آن‌ها بیش از دو برابر جامعه نیاز به خدمات بستری دارند.

در ایران به دلیل ساختار سنتی، بیشتر خانواده‌ها وظیفه نگهداری از سالمندان را بر عهده می‌گیرند و هزینه‌های درمانی‌ و زندگی آن‌ها یا با حقوق بازنشستگی‌ یا توسط فرزندان تامین می‌شود. به همین دلیل دولت تعهدی در قبال بخش عظیمی از جمعیت سالمندان احساس نمی‌کند.در کشورهای توسعه‌یافته، بدون در نظر گرفتن بازنشستگی و دریافت مستمری، بار تامین هزینه‌های درمانی که در سنین بالا رو به افزایش است، بر دوش مالیات‌دهندگان جوان است.

امروز ساختار مدرن، نقش خانواده‌ها در نگهداری از سالمندان در ایران را نسبت به گذشته کم‌رنگ‌تر کرده و این وظیفه را بر عهده‌ دولت گذاشته است. به همین دلیل دولت حتی اگر در سطح عمومی به خدمات و بیمه‌های اجتماعی متعهد نباشد، نسبت به سالمندان وظایف مشخصی دارد که متاسفانه به این وظایف را به‌درستی انجام نمی‌دهد.مرکز پژوهش‌های مجلس در زمستان ۱۳۸۹ در گزارشی نسبت به پیر شدن جمعیت ایران هشدار داده بود و بر لزوم برنامه‌ریزی برای تمرکز بر نیازهای سالمندان و سالخوردگان در دو دهه آینده تاکید کرده بود. در این گزارش آمده بود که نیمی از سالمندان کشور دچار اختلالات حرکتی هستند و نیاز به رسیدگی‌های ویژه دارند.تعداد جمعیت سالمندان در ایران در حالی رو به افزایش است  آن‌ها با مشکلات زیادی ازجمله کاهش فرهنگ توجه به سالمندان، نداشتن نظام پیشگیری و پایش سلامت، نبود بیمه فراگیر تامین اجتماعی، نبود راه‌های عبور و مرور مناسب و کمبود مراکز مراقبت در منزل و نگهداری روزانه‌ سالمندان با امکانات قابل‌قبول روبه‌رو هستند.