کام تلخ سرمایه گذاران / بورس همه را مایوس کرد!

شاخص بورس در آغاز سال با بیش از ۲ میلیون واحد آغاز شد و در هفته‌های پایانی سال به سختی به ۲.۲ میلیون واحد رسید.

چاشنی اصلی بورس امسال در انتشار اخبار رسمی بود که گاهی با هفته‌ها و ماه‌ها تاخیر منتشر شد. اوج بورس در ۱۷ اردیبهشت بود که با وجود تورم ۴۰ و ۵۰ درصدی، تا آخر سال حتی به آن هم نزدیک نشد، روزی که مصوبه‌ای در خصوص قیمت گاز صنایع و پتروشیمی‌ها مصوب شده بود اما انتهای ماه بعد رسما اعلام شد.

تنها راه نجات تجدید ارزیابی بود

این موضوع به صورت مکرر برای صنایع دیگر رخ داد. غائله گاز پتروشیمی‌ها پس از ماه‌ها دعوا بین ذی‌نفعان، در میانه‌های پاییز پایان یافت. هر چند که بورس بازنده بزرگ گاز گران شد. اواسط بهار شاهد استیضاح وزیر صمت بودیم. وزیری که در آخرین روزهای سال ۱۴۰۱ خودرو را از بورس کالا بیرون کشید و برای تعهد یکی، دو سال خودروسازان، خودرو در سامانه جامع خودرو فروخت، اما این موضوع نیز نتوانست ناجی وی باشد. هر چند برخی خودروهای سنگین و تجاری به بورس کالا بازگشتند، اما سیستم ارزان فروشی خودروسازان به تشدید زیان و کاهش تولید منجر شده است. به نحوی که تنها چاره را تجدید ارزیابی یافته‌اند. موضوعی که به دلیل محدودیت‌های پنج ساله، به موضوعی برای لغو فاصله زمانی پنج ساله و تبدیل آن به سه سال منجر شده است، اما همه در حال پاک کردن صورت مساله هستند و توجهی به علت نمی‌شود. دلارهای کره جنوبی پس از یک میلیارد دلار آب رفتن بالاخره به قطر رسید، اما خبر دقیقی در خصوص بعد از آن منتشر نشده است، البته علی صالح آبادی، رئیس برکنار شده بانک مرکزی، پس از چند ماه مدیرعاملی «وامید»، به سفارت قطر رفت. بازار ارز عراق متلاطم شده و محدودیت‌های زیادی برای مبادلات وضع شده است. عوارض صادراتی، موضوع دیگری بود که شوک جدی به شرکت‌های بورسی و صادراتی وارد ساخت. موضوعی که شاید برای دولت درآمد اندکی عاید کند اما با کاهش عرضه دلار، سبب رشد ارز شده است.

ادامه چالش‌ها و مصوبه‌های دردسر ساز

قطعی‌های برق امسال، اثر قابل توجهی به تولید و فروش شرکت‌ها داشت. عملا قطعی برق در کنار قطعی گاز، سبب کاهش فعالیت شرکت‌ها از ۱۲ ماه به ۱۰ ماه شده است. شاخص در عمده فصل تابستان زیر دو میلیون واحد بود و تنها در میانه‌های شهریور به بالای دو میلیون واحد برگشت. افزایش سقف اعتباری و اصلاح عوارض و قیمت گاز بخشی از دلایل برگشت بازار بود.

شاخص در ۴۵ روز اول حدود ۳۰ درصد بازدهی داد که رشد بازار پس از رشد دلار آغاز شده بود. بازار بورس از کف آبان ۱۴۰۱ نزدیک به ۱۰۰ درصد بازدهی داد که عملکرد مناسبی در مقایسه با دلار به شمار می‌رود.

بانک مرکزی در اردیبهشت سکه‌های ثبت نامی سال قبل را تحویل داد. در زمستان، وعده عرضه سکه بدون تاریخ داد که عملا سبب بی اعتمادی مردم به سکه‌ها و بانک مرکزی می‌شود. تفکیک سکه‌های ۸۶ و قبل از ۸۶ شاهکار بانک رفاه در جذب سپرده‌های سکه بود که سبب ایجاد اختلاف سنگین قیمتی در بازار شد.

حقوق مالکانه سنگ آهن به رقم عجیب پنج‌درصد قیمت شمش فولاد رسید که سود «کگل» و «کچاد» و «کگهر» را به شدت کاهش داد. عوارض صادراتی دو رقمی برای عمده مواد خام و نیمه خام و افزایش شدید حقوق دولتی معادن، عملا صنایع معدنی و فلزی را تحت فشار قرار داده بود.

در شرایطی که تورم کشور در محدوده ۴۰ و ۵۰ درصدی نوسان کرد، عده‌ای به جای بررسی علت که کسری بودجه دولت است، با استدلال‌های دلار زدایی از اقتصاد، به عملکرد شرکت‌ها حمله می‌کردند، معلول که رشد نرخ ارز بود را هدف قرار دادند. گروه بانکی بد پیش نمی‌رفت اما جریمه ایفا نکردن طرح ملی مسکن شوک شدیدی به این صنعت بود که در کنار افزایش نرخ بهره و انتشار اوراق ۳۰ درصدی، عملا بازارها را شوکه ساخت.

نرخ بهره ۳۰ درصدی که می‌کوشید تا پول را به شبه پول تبدیل و سرعت گردش پول را کاهش دهد، موثر واقع نشد و تنها سپرده‌های یک‌ساله ۲۳ درصدی را به سپرده‌های یک‌ساله ۳۰ درصدی تبدیل ساخت. دولت در زمستان در آستانه انتخابات مجلس، درگیر رشد قیمت ارز شد. علاوه بر افزایش نرخ بهره یک‌ساله، عرضه شمش طلا و سکه طلا در بازاری جدید را کلید زد و خزانه‌های طلا، بانک‌ها را محدود ساخت که شوک سنگینی به صندوق‌های طلا وارد ساخت.

سرکوب شدید قیمتی و قیمت‌گذاری دستوری، دامن عمده صنایع را گرفته و تولیدکننده‌ها به شدت تحت فشار هستند و حتی نمی‌توانند قیمت‌ها را به اندازه تورم و افزایش عوامل تولید، افزایش دهند، موضوعی که سبب کاهش حدود ۲۰ درصدی سود حقیقی شرکت‌ها پس از کسر تورم نسبت به سال قبل بود. سازمان به این اطلاع رسانی‌ها واکنش خاصی نداده، در حالی که اطلاعات گمراه کننده محسوب می‌شود. در این سال شاهد برکناری مدیر نظارت بر بورس‌ها بودیم. امیر صبائی که از بورس کالا با مجید عشقی در هیأت مدیره بود، جای خود را به قادر معصومی خانقاه داد که پله پله از کارگزاری به صندوق توسعه و سپس سازمان رسید. پی به ای بازار به کمینه چند ساله اخیر رسیده است و نرخ بهره نزدیک ۳۰ درصد و فشار دولت بر شرکت‌ها عامل اصلی این موضوع است.

تحولات جهانی سال

اونس جهانی اوج تاریخی را شکست و به بیش از ۲۱۰۰ دلار افزایش یافت. بیت کوین نیز اوج قبلی خود را شکست و به ۶۸ هزار دلار رسید. سرب و روی آنقدر سال بدی داشتند که عمده شرکت‌های سرب و روی داخلی با کاهش شدید سود یا حتی زیان‌دهی روبه‌رو شدند. نفت در محدوده ۸۰ دلار نوسان کرد. پالایشی‌ها در اواخر پاییز با بخشنامه‌ای جدید برای قیمت بنزین روبه‌رو شدند که سبب کاهش درآمد پالایشی‌ها تا حدود ۵۰ درصد می‌شود. عمده تغییر مربوط به تغییر محل قیمت‌گذاری قیمت بنزین خریداری شده از پالایشی‌ها و همچنین کیفیت آن است.

عرضه‌های اولیه کم و بیش پر تعداد بود و «کرومیت» با رشد چند برابری، شاخص‌ترین عرضه اولیه بود و همه را حیرت زده ساخت. آپشن‌ها به سوژه اصلی بازار تبدیل شدند. در سررسیدهای نزدیک به اعمال، شاهد رفتارهای عجیب در سهام پایه بودیم. این موضوع در نمادهای «شستا» و «خودرو» شاخص‌تر بود. در برخی سررسیدها هم اختیارهای خرید و هم اختیارهای فروش همزمان سوخت شدند. در بازار کم رونق، استراتژی کال اسپرد و در کنار خالی فروشی، به استراتژی جذاب فعالان تبدیل شده بود.

آمارهای بانک مرکزی یکی در میان منتشر می‌شود و توقف انتشار سیگنال قوی از رشد قیمت‌ها بوده است. انتشار نشدن آمار مسکن در تهران، بیش از پیش در میان آمار خودنمایی می‌کند. صرفا در ماه‌هایی که رشد محدود بوده است، شاهد انتشار گزارش‌ها بوده‌ایم.

بورس در سال ۱۴۰۲ بازده زیر ۱۰ درصدی داشت و از اوج ۱۴۰۲ تا پایان بازده منفی ۱۵ درصدی داشته، بازنده بزرگ بوده و سال بی حاصلی برای سرمایه‌گذاران را در پی داشت. در عمل سرمایه سهامداران از اوج بورس در مقایسه با تورم نصف شد.