تجارت جهانی بی رحم است / اقتصاد بدون نفت امکان پذیر خواهد بود؟

تجارت بین الملل، یکی از مهم ترین مواردی است که کشورها به آن اهمیت بسیاری داده و برای افزایش سهم خود در بازار جهانی، دست به هرکاری می زنند. اقتصاد مبتی بر نفت ایران، چندان پایه های محکمی ندارد و نیاز است تا توجه به سایر بخش ها و ظرفیت های کشور صورت گیرد. تجارت جهانی ایران، نیازمند مولفه های بسیاری است که اگر بخواهد تنها مبتنی بر نفت باشد نیاز دارد تا اقدامات قابل توجهی صورت گیرد که در ادامه این گزارش به آن پرداخته ایم.

تعریفی بر درآمدهای اقتصادی

ساسان شاه ویسی، کارشناس اقتصاد، در ارتباط با اقتصاد مبتنی بر نفت ایران و راه های جایگزین به خبرنگار گسترش نیوز گفت: تعریف هایی برای درآمد های اقتصادی وجود دارد که بخشی از آن مبتنی بر درون زایی است. یعنی باید یک سری از زیرساخت ها، عوامل و پیشران ها را در محیط اقتصاد ملی به وجود آرویم تا بتوانیم کارایی اقتصاد را به طبع آن به سمت تولید ثروت و رفاه به حرکت در آوریم. اینکه تا چه میزان توانسته ایم این اقدام را انجام دهیم یک سوال است و اینکه در گذشته تا چه میزان از ابزرا های توانساز برای محیط اقتصادی استفاده کرده ایم سوال دیگری است.

شاه ویسی ادامه داد: ما باید بدانیم که باتوجه به تغییرات محیطی، پیرامونی، ظرفیتی، درون زایی اقتصاد، سیاست های کلان و برنامه های توسعه به چه رویکرد هایی رسیده ایم. یکی از مهم ترین این مولفه ها، حرکت در مسیر توسعه روابط اقتصادی است. اگر بخواهیم وارد این مدل سازی اقتصادی شویم باید سوابق و روابط خودمان و همچنین بستر های مبادله کالا و خدمات را مانند دریا و خشکی بررسی کنیم. تمام این موارد اگر در کنار هم قرار گیرند باید به این سوال برسیم که آیا امروز، ایران توانسته است به عنوان یکی از مهم ترین پیشران های خود برای توسعه و رشد اقتصادی و برای خلق ثروت و بهبود وضعیت معیشت و رفاه برسد؟ آیا توانسته است از یکی از مهم ترین پتانسیل های خود که توسعه روابط اقتصاد بین الملل است، استفاده کند؟

وی افزود: اینکه ما در تجارت جهانی چه سقفی داریم و با همسایه های خود برای مقاصد نزدیک و دور چه اهمیتی قائل هستیم و  چه بسترهایی را فراهم کرده و چه گذرگاه های تجاری اقتصادی را تعریف کرده ایم، هرکدام در جایگاه خود، باید مورد بحث قرار گیرد. از این جهت می توان بحث های مختلفی را مطرح کرد تا در نهایت، چالش هایی که در محیط سیاسی و اقتصاد بین المللی وجود دارد شناسایی شود. عمدتا این موضوعات به تحریم ها، از دست رفتن روابط سیاسی، رقابت های بازار جهانی و... مربوط می شوند که باعث از دست رفتن بازار ها شده و در نوع خود می تواند بازار های در دسترس را از ما دور کند و تجارت بین الملل را به فراموشی بسپرد.

شناخت سطح تعاملات اهمیت دارد

این کارشناس اقتصاد بین الملل در ادامه این گفت و گو به خبرنگار گسترش نیوز گفت: باید دانست که درحال حاضر تجارت ایران چه سطح از تعاملات را در ابتدا برای کشورهای پیران و در مرحله بعد برای کشورهای همسو که در اتحاد ها و گروه های بین المللی اقتصادی با ما همسو هستند تعریف کرده است. باید دانست که آیا در روی همان پاشنه می چرخد و ما هنوز صادرات نفت و گاز را پیش گرفته ایم و یا اینکه توانسته ایم بسترهای دیگری را فراهم کنیم. ما باید بدانیم که مهم ترین مقاصد صادراتی ما چه کشورهایی بوده و طرف معامله و تجارت در کالاهای خام چه کشورهایی هستند. ما باید نیاز شناسی کنیم و بدانیم که این کشورها چه نیازهایی دارند تا بتوانیم طبق این نیازها، تولید و صادرات داشته باشیم.

شاه ویسی ادامه داد: مهم ترین موضوعی که شاید یک مطالبه تلقی می شود، تدوین برنامه دیپلماسی اقتصادی است و اگر بخواهیم این سند پویا و موثر را برای تقویت مسیر تجارت بین المللی تعریف کنیم، باید بدانیم که از چه الزاماتی پیروی می کند. باید بستر شناسی را بدانیم و متوجه باشیم که چه چیزهایی سبب افزایش سهم ایران در بازار جهانی شود. گذرگاه ها نقش مهمی دارند و مسیرهای تجاری می توانند ما را به چهارچوب بزرگ برسانند. ایران فرصت های بزرگی در محیط تجارت مانند موقعیت، قابلت و استعداد و همپیوستگی های مسیر تجاری دارد.

وی گفت: ما چگونه می توانیم با وجود تحریم ها، موانع بانکی، موانع مالی و تهاتر، هندسه صادرات نفتی و غیر نفتی را شکل دهیم؟ سفرهایی که به روسیه و چین و هند و ... انجام می شود، می تواند فرصت ساز باشد و تهدید ها را به ما نشان دهد. برگزاری نشست ایران و آفریقا و نمایشگاه اکسپو، فرصت های بسیار مناسبی برای شناخت فرصت ها خواهد بود و به نظر می رسد که یک تحرک و پویایی درحال به وجود آمدن است.

این کارشناس اقتصاد بین الملل ادامه داد: ما باید یک ثبات سازی را در نظام رفتاری با رویکردی مانند توسعه صادرات به وجود آوریم و از ابزار های موثر مانند بخش خصوصی، کارآفرینان، تجار و ... استفاده کنیم و به کسب و کارهای خرد اهمیت دهیم. ما اگر بتوانیم حرکت به سمت کاهش اقتصاد مبتنی بر نفت را پیش بگیریم، هرکدام از مولفه های ذکر شده می توانند تاثیر بالایی بر رشد اقتصادی بدون نفت داشته باشند.

شاه ویسی در پایان گفت: بعضی از موانع و چالش های ساختاری در هندسه اقتصاد تجاری و هندسه نظم تجارت جهانی وجود دارد که  باید قدرت تفرق و سیطره پیدا کردن به این موارد هم داشته باشیم. جریان رقابت تجارت جهانی، یک رقابت باز و فعال و در عین حال بی رحم بوده و همه برای افزایش سهم خود تلاش های بسیاری انجام می دهند.