نعمتی که «نقمت» شد

اظهاراتی چون «نه نه نه، همه‌جا تحت کنترل است و یک آب‌گرفتگی خیلی جزئی بوده... همه‌جای دنیا این اتفاق رخ می‌دهد و در دوبی هم دیدید... مشکلی وجود ندارد و ترافیک هم اصلا نداریم... احتمالا ماشین‌هایی که آب با خودش برده کاغذی بوده...» چیزی از این اظهارنظرهای غیرکارشناسی نگذشته بود که شهر پر از آب شد و خسارت‌های جبران‌ناپذیری دامن خراسان رضوی را گرفت. در این روز شریان‌های عبور و مرور شهر به‌واسطه سرازیرشدن آب و انباشت گل‌ولای مسدود شد. رفته‌رفته جریان آب بیشتر و سیلاب گسترده‌ای از نواحی جنوبی شهر به سمت شمال جاری شد. صمت به بهانه این حادثه تلخ و طبیعی به بررسی آسیب‌های ناشی از سیل به محصولات کشاورزی پرداخته است.

خسارت هزار میلیاردی تگرگ به قطب پسته خراسان رضوی

سیل دروازه قرآن شیراز، سیل در امامزاده‌ داوود، سیل استهبان و حالا سیل در مشهد؛ روایت تکراری از غافلگیری‌های مدیریت بحران در مقابله با حوادثی که از چندین روز قبل هشدارها برای احتمال وقوع‌شان صادر شده بود. در حالی که کمترین انتظار این بود که نحوه مدیریت در آن به‌گونه‌ای باشد که خسارات ناشی از آن به حداقل برسد. گویا قرار نیست پایانی بر دومینوی غافلگیری سیل متصور بود.

هادی ساربان، مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات گفت: با برآورد کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان، بر اثر بارش‌های تگرگ هفته گذشته، متاسفانه ‌هزار و صد میلیارد تومان به بخش کشاورزی مه‌ولات خسارت وارد شده است.

ساربان اظهار کرد: بارش باران و تگرگ هفته گذشته در کنار اینکه باعث خوشحالی کشاورزان شد، خسارتی نیز به محصولات کشاورزی این خطه، از جمله باغات پسته وارد کرده است.

وی با اشاره به خسارت بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصدی باغات پسته شهرستان، افزود: بارش تگرگ به ۴ هزار و ۵۵۰ هکتار باغات پسته مه‌ولات خسارت وارد کرده است.

ساربان با تاکید بر اینکه شهرستان مه‌ولات قطب تولید پسته استان است و جبران خسارت به کشاورزان نیز نیاز به توجه ویژه مسئولان به این خطه دارد، خاطرنشان کرد: برآورد‌های اولیه کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان، حاکی از وارد آوردن خسارت یک‌هزار و صد میلیارد تومانی بارش و تگرگ به بخش کشاورزی شهرستان است و مجموعه جهاد کشاورزی نیز به‌سهم خود پیگیری لازم را جهت حمایت از کشاورزان انجام می‌دهد. گفتنی است شهرستان مه‌ولات رتبه اول سطح زیر کشت و تولید پسته را در خراسان رضوی دارد.

همچنین شبان، مدیر جهادکشاورزی خلیل‌آباد ابراز کرد: طبق گزارش اولیه خسارت تگرگ و توفان و سیل شهرستان خلیل‌آباد و طبق بررسی‌ها و بازدید‌های انجام‌شده، ‌میزان خسارت تگرگ و سیل به مزارع ۵هزار هکتاری انگور ۵۰ درصد بوده و سیل به حدود ۳۵۰۰ هکتار باغ پسته خسارت ۸۰درصدی وارد کرده و ۳ قنات شهرستان ۳۰ درصد خسارت دیده است.

۲۰۰میلیارد ریال خسارت به مزارع و باغات تربت‌حیدریه

علیرضا قادری، مدیر جهادکشاورزی شهرستان تربت‌حیدریه نیز درباره میزان خسارات سیل و تگرگ در بخش کشاورزی این شهرستان اعلام کرد: بر اثر توفان و تگرگ شدید در ۱۹ و ۲۰ اردیبهشت خسارت زیادی به مزارع و باغات بخش مرکزی و بخش کدکن وارد شد. در بررسی‌های اولیه در بالا ولایت بخش مرکزی شامل روستا‌های کامه علیا و سفلی، بکاول، پده، سریشا و کسکک خسارت ۴۰درصدی به باغات درختان هسته‌دار از قبیل بادام، زردآلو، گیلاس و... وارد شده است. وی افزود: باغات سیب خسارت ۲۰درصدی در سطح ۱۲۰ هکتار و مزارع غلات خسارت ۱۰ درصدی در سطح ۳۰ هکتار دیده‌اند. برآورد اولیه خسارت سیل در پایین ولایت بخش مرکزی حدود ۵۰ هکتار به مزارع زعفران و ۵ هکتار به مزارع سبزی و صیفی و ۲۵ هکتار به باغات پسته اعلام شده است. قادری تصریح کرد: برآورد اولیه خسارت بارش تگرگ در روستای اسفیز بخش کدکن به باغات آلو در سطح ۷۵ هکتار و به باغات آلوچه در سطح ۱۰ هکتار حدود ۵۰درصد بوده که از لحاظ ریالی ۸ میلیارد تومان خسارت به باغداران وارد شده است؛ ضمن اینکه خسارت اولیه به کشاورزان و باغداران شهرستان ۲۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود.

وزارت نیرو مقصر است

امین محمودی، کارشناس حوزه کشاورزی و امنیت غذایی با اشاره به آسیب‌های سیل اخیر خراسان رضوی در بخش محصولات کشاورزی به صمت گفت: بارها به مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و نیرو در رابطه با وقوع سیل در استان‌های مختلف تذکرات لازم را داده‌ایم، زیرا سالانه بسیاری از محصولات کشاورزی کشور در اثر وقوع سیل‌ از بین می‌روند که مقصر اصلی این مسئله وزات نیرو است. متاسفانه همه اعتبارات بخش آب به وزارت نیرو تخصیص می‌یابد، اما آبخیزداری زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است که سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است. هر سال در بودجه کشور همه تسهیلات به وزارت نیرو داده می‌شود و در مقابل از وزارت جهاد کشاورزی آبخیزداری می‌خواهند تا از ورود سیلاب‌ها جلوگیری شود.

وی با اشاره به موفقیت کشورهای همسایه در آبخیزداری و آبخوان‌داری بیان کرد: آبخیزداری به عملیاتی گفته می‌شود که آب ناشی از بارندگی‌های شدید را از مبادی بارش به سفره‌های زیرزمینی ببرد. در صورت این اقدام از وقوع سیلاب‌ها جلوگیری می‌شود و می‌توان در فصول گرم سال از آنها استفاده کرد که توسعه بخش کشاورزی را به همراه دارد. همچنین این اقدام می‌تواند با رطوبت‌رسانی به خاک از بروز ریزگردها جلوگیری کند. این در حالی است که متاسفانه ایران مانند افغانستان و پاکستان و برخی از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای عملیات آبخیزداری و آبخوان هیچ کاری نکرده است. در برنامه هفتم توسعه نیز بودجه خاصی برای آبخیزداری در نظر گرفته نشده است.

آبخیزداری بهترین راهکار است

محمودی با تاکید بر اینکه بهترین راهکار برای جلوگیری از وقوع سیل، آبخیزداری است، افزود: از ۱۰۰ درصد بارندگی‌هایی که در کشور انجام می‌شود، ۷۰ درصد آن به‌وسیله تبخیر یا رودهای مرزی از کشور خارج می‌شود. یعنی با ۳۰ درصد بارندگی که در کشور انجام می‌شود، آب شرب جمعیت ۸۰ میلیون نفری، تولید ۱۲۷ میلیون محصول کشاورزی و آب صنعت تامین می‌شود. در صورتی که اگر به آبخیزداری بپردازیم، آب به دل زمین می‌رود و دیگر تبخیر نمی‌شود. اعتبارات خوبی در برنامه هفتم توسعه برای این موضوع در نظر گرفته شده، اما تا رسیدن به نقطه ایده‌آل یعنی زمانی که بتوانیم تنش‌های آبی را در کشور برطرف کنیم، فاصله زیادی داریم. ما در بخش آبخیزداری هنوز کار زیادی برای انجام‌دادن داریم و باید برای آن برنامه‌ریزی و مدیریت داشته باشیم. در مجموع امسال باید بیشتر مراقب تغییرات اقلیمی و فصلی باشیم. این کارشناس حوزه کشاورزی و امنیت غذایی با اشاره به آسیب‌های ناشی از بارندگی شدید و سیل به محصولات کشاورزی گفت: با سیل‌های خراسان رضوی و بارندگی‌های شدید در استان خوزستان احتمال می‌دهیم در خودکفایی محصولاتی مانند گندم که خوزستان قطب تولید آن در کشور است، درچار مشکل شویم. در استان خراسان رضوی نیز باغات زیره، زعفران، پسته و زرشک دچار آسیب‌های شدید شده‌اند. هرچند وزارت جهاد کشاورزی اعلام می‌کند بیشتر مزارع را بیمه کرده، اما در واقع این وعده‌ای بیش نیست.

آسیب به ۵۰۰ هزار تن گندم

محمودی با اشاره به آسیب‌های وارده به محصولات کشاورزی و بهم‌ریختگی بازار بیان کرد: در ابتدای سال تولید گندم ۱۴.۵ میلیون تن پیش‌بینی شد که حدود ۱۱ میلیون تن آن را دولت خرید تضمینی می‌کند و حدود ۳ تا ۳.۵ میلیون تن را نیز کارخانه‌های ماکارونی، شکلات و شیرینی و... می‌خرند. حال حدود ۵۰۰ هزار تن از گندم کشت‌شده با بارندگی اخیر آسیب دیده که می‌تواند این اعداد و رقم را تحت تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر با آسیب به زعفران، نرخ این محصول از مبدا ایران افزایش یافته و در افغانستان گران شده و از آنجا به اسپانیا رفته و با افزایش نرخ روبه‌رو خواهد شد؛ البته به‌شرط اینکه دولت هوای کشاورزان صدمه‌دیده در این بخش را داشته باشد و با تامین اعتبار صندوق‌های بیمه، به بازگرداندن هرچه زودتر خسارت آنها کمک کند تا با انرژی بیشتر بتوانند تولید محصولات سال آینده را آغاز کنند. توزیع مناسب و اصلاح الگوی مصرف نان و محصولات آن نیز می‌تواند نقش موثری در ادامه بی‌نیازی از واردات گندم به کشور داشته باشد.

قیمت گندم افزایش پیدا نخواهد کرد

باتوجه به توضیحات فوق و آسیب قابل‌توجهی که در اثر بارندگی برای گندم خوزستان ایجاد شده، صمت با علی‌قلی ایمانی، مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران کشور در این رابطه گفت‌وگو کرده است.

وی در این گفت‌وگو بیان کرد: براساس آمار حدود ۲۰۰ هزار تن گندم بر اثر آبگرفتگی از بین رفت که این میزان می‌تواند در تولید کشور تاثیر بگذارد. البته در نرخ این محصول هیچ‌گونه اختلالی ایجاد نخواهد شد، زیرا گندم در انحصار دولت است؛ در نتیجه نرخ آن از ابتدای سال تا پایان با هر اتفاقی هیچ‌گونه افزایشی را تجربه نخواهد کرد. وی با اشاره به آسیب به مزارع و ضرر کشاورزان در سال جاری نیز اظهار کرد: کشاورزان و افرادی که کشت قراردادی داشتند و به‌صورت آزاد محصول خود را بیمه کردند، خسارت خود را از طریق بیمه دریافت خواهند کرد. البته گاهی برای کمک وام‌های بدون سود نیز به کشاورزان پرداخت می‌شود. همچنین اعلام شده احتمالا مدیریت بحران کشور به افرادی که بیمه نیز نبودند، تسهیلاتی پرداخت خواهد کرد. درباره افزایش نرخ نیز باید این را در نظر گرفت که هر اندازه که کمبود وجود داشته باشد، باز هم دولت واردکننده محصول استراتژیک است و رقیبی برای افزایش نرخ وجود ندارد.

مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران کشور در بیان راهکارهایی برای کاهش بروز آسیب‌های ناشی از بلایای طبیعی گفت: مدیریت سیلاب بسیار مهم است، چراکه با شناسایی نقاطی که امکان بروز سیل در آن‌ پررنگ تر است و مدیریت پخش سیلاب می‌توان مانع از ورود جریان آب به مزارع شد. موضوع آبخیزداری نیز بسیار حائزاهمیت است، زیرا به این واسطه از حجم و سرعت سیلاب کاسته می‌شود.

سخن پایانی

هرچند هنوز آمار دقیقی از خسارت های بخش کشاورزی به دست نیامده، اما گفته‌های مسئولان در بخش های مختلف نشان می دهد  تقریبا بسیاری از  کشاورزان از  تبعات دگرگونی هوا در روزهای اخیر بی نصیب نبوده اند. به عنوان مثال تگرگ و بارش شدید باران در  قطب انگور خراسان رضوی، یعنی کاشمر، باعث خسارت وارد آمدن خسارت به  ۲هزار و ۲۰۰هکتار از  تاکستان های این منطقه شده است. همچنین میوه‌های درختی، باغ های پسته و  محصولات زراعی در  شهرستان خلیل آباد و  بردسکن دچار خسارت جدی شدند. امیدواریم با مدیریت صحیح شاهد کمبود یا افزایش نرخ محصولات فوق در بازار نباشیم و دولت چاره‌ای برای جبران خسارت کشاورزان داشته باشد.