مسکن ملی در دوراهی بزرگ | مسعود پزشکیان کار سختی در پیش دارد!

طرح مسکن حمایتی که از دولت نهم به این سو با نام‌های مختلفی نظیر مسکن مهر، طرح اقدام ملی مسکن و نهضت ملی مسکن اجرا شده، به نوعی نسخه‌ای ناقص از سیاست‌های مسکن حمایتی فرانسه به شمار می‌رود. هدف این طرح‌ها، خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد و متوسط جامعه از طریق ارائه شرایط و تسهیلات ویژه است. اما تا کنون، چه میزان موفقیت در این زمینه حاصل شده است؟

طی دولت‌های نهم و دهم، طرح وام ۱۰ میلیون تومانی برای کمک‌هزینه خرید مسکن با وجود مخالفت‌های بسیار به تصویب رسید و به گفته کارشناسان، موجب افزایش کاذب قیمت مسکن شد. در مرحله اول قرار بود ۹ هزار فقره وام به متقاضیان شهرهای بزرگ و ۲۱ هزار فقره نیز به شهرهای کوچک و متوسط داده شود، اما در نهایت این طرح شکست خورد و وام تنها به کمتر از هزار نفر پرداخت شد.

از اقدامات بعدی دولت احمدی‌نژاد، وام طرح‌های زودبازده و افزایش میزان وام مسکن بود که به ۳۰ میلیون تومان هم رسید و موجب افزایش قیمت مسکن شد. همچنین طرح مسکن مهر در این دولت کلید خورد و آن‌طور که دنیای اقتصاد گزارش کرده است، با وجود ساخت پنچ میلیون واحد مسکونی که دو میلیون و ۳۰۰ هزار واحد آن در قالب خانه‌سازی دولتی و الباقی از سوی بخش خصوصی بود، قیمت مسکن از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱ حدود ۴.۷ برابر رشد کرد. تورم سالانه مسکن نیز طی این سال‌ها به ۲۵ درصد رسید و متوسط قدرت خرید تسهیلات مسکن در شهر تهران در پایان دولت احمدی نژاد به ۹ متر مربع کاهش یافت.

یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر در دولت روحانی تکمیل و تحویل شد

مسکن مهر که در دولت احمدی نژاد به اتمام نرسیده بود، در دولت بعد ادامه یافت و حسن روحانی در توییتی در سال ۱۳۹۹ مدعی شد طی هفت سال، حدود چهار میلیون و ۵۰۰ هزار واحد مسکن در کل کشور ساخته شده که از این تعداد یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر در دولت او ساخته و تحویل داده شده است.

محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی دولت وقت در گفت‌وگو با روزنامه ایران در مهرماه ۱۳۹۹ به ساخت و تحویل یک میلیون و ۳۳۰ هزار خانه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اشاره کرد. اسلامی نیز در ادامه قول تحویل ۴۰ هزار واحد مسکن مهر را داده و بیان کرده بود هدف‌گذاری تکمیل مسکن مهر و طرح دو سالانه مسکن ملی تا سال ۱۴۰۰ است.

آمار مسکن در دولت سیزدهم سانسور شد

پروژه نهضت ملی مسکن که نمونه دیگری از طرح مسکن حمایتی است در دولت سیزدهم کلید خورد. ابراهیم رئیسی در مناظره‌های انتخاباتی سال ۱۴۰۰ قول ساخت یک میلیون واحد مسکونی در هر سال، به‌عبارتی چهار میلیون واحد در چهار سال، را داده بود.

حال پس از گذشت سه سال و ناتمام ماندن دولت او، آمار و داده‌های مشخصی از کارنامه مسکن دولت سیزدهم در دست نیست. طی دوره ریاست‌جمهوری رئیسی و به‌ویژه وزارت مهرداد بذرپاش، انتشار آمار رسمی از ساخت و ساخت مسکن متوقف شد. در سکوت آماری دولت سیزدهم، هادی عباسی‌اصل معاون وزیر راه و شهرسازی و معاون مسکن و ساختمان این وزارتخانه، در تیرماه ۱۴۰۳ ادعا کرد ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن وارد فرایند ساخت و بیش از ۵۰۰ هزار واحد تکمیل شده است. بذرپاش نیز بارها در گفت‌وگو با مطبوعات و رسانه‌ها، به ساخت ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد مسکن اشاره کرده بود که صحت و درستی آن با توجه به روشن نبودن آمارها، مشخص نیست.

قیمت مسکن در عملکرد سه‌ساله دولت سیزدهم ۱۷۷ درصد افزایش یافت و متوسط قیمت مسکن در خرداد ۱۴۰۳ به بیش از ۸۵ میلیون تومان در شهر تهران رسید که حاکی از افزایش ۵۰ میلیون تومانی هر متر خانه نسبت به دوره روحانی است. (آخرین آمار رسمی منتشرشده از سمت بانک مرکزی)

به‌این‌ترتیب در حالی پرونده وعده ساخت چهار میلیون واحد مسکونی با پایان دولت سیزدهم بسته شد که از همان ابتدا هم قابل اجرا نبود. هرچند در میانه راه این وعده به دو میلیون واحد تقلیل یافت و مهرداد بذرپاش هم اعلام کرد دولت مسئولیت ساخت مسکن را بر عهده ندارد و باید شرایط مساعد را برای ساخت فراهم کند.

اکنون در حالی مدیریت اقتصادی کشور از جمله بازار مسکن به‌ دست دولت چهاردهم افتاده است که این بررسی نشان داد ساخت مسکن حمایتی در هیچ یک از دولت‌ها نتیجه‌بخش نبوده و این طرح‌ها نتوانسته‌اند مانعی در راه رشد تورم مسکن باشند. حال باید منتظر ماند و دید دولت چهاردهم چه برنامه‌ای برای ساخت مسکن حمایتی دارد و آیا عملکرد غیرقابل دفاع دولت‌های گذشته را تکرار می‌کند یا خیر.