باز هم خاموشی در راه است؟

وقفه در تأمین گاز نیروگاه‌ها و قطعی گسترده برق طی ماه گذشته به چالشی جدی در کشور تبدیل شد و اگرچه وزیر نفت افت فشار در مخزن پارس‌جنوبی را به عنوان یکی از علل بروز این چالش رد کرد، اما اطلاعات ارائه شده این موضوع را تائید می‌کند.
 

نیروگاه‌هایی که از مدار خارج شد
 

طبق پیش‌بینی هواشناسی در هفته پیش رو توده سرما وارد کشور می‌شود و در اکثر نقاط، دمای هوا با کاهش قابل توجهی رو به رو است. به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود با وجود کاهش حدود یک درصدی مصرف گاز خانگی در هفته گذشته، دوباره روند صعودی مصرف گاز به بخش خانگی باز گردد. طی مدت اخیر افزایش مصرف گاز خانگی موجب شد تا گازرسانی به بخش نیروگاهی با چالش مواجه شود. وزارت نیرو نیز برای مدیریت این شرایط به اجبار با اولویت قرار دادن تأمین برق خانگی و مراکز درمانی و حساس، برق معابر، بزرگ‌راه‌ها و حتی بوستان‌ها را قطع کرد.

اختلال در تأمین سوخت نیروگاه‌ها حتی موجب شد تا چندی پیش بخش قابل توجهی از پایتخت به دلیل از مدار خارج شدن نیروگاه طرشت، ری و سه واحد از نیروگاه رودشور، در تاریکی فرو رود. در حال حاضر میانگین تولید گاز کشور نزدیک به یک میلیارد مترمکعب در روز است که از این میزان حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب در بخش خانگی استفاده می‌شود. البته با مدیریت گاز بخش نیروگاهی و همچنین مدیریت تأمین برق بخش صنعتی، حدود ۱.۷ میلیون مترمکعب گاز به گفته همایون حائری، معاون وزیر نیرو، صرفه‌جویی شد.

 

سهم یک درصدی برق واحدهای استخراج ارزرمز
 

با تداوم خاموشی و قطعی برق در بخش خانگی، بحث مصرف برق واحدهای استخراج رمزارز و همچنین برق صادراتی داغ شد. ظرفیت نصب شده تولید برق کشور حدود ۸۵ هزار مگاوات است که در فصل حاضر طبق اعلام شرکت توانیر حدود ۳۸ هزار مگاوات از آن در مدار تولید و مصرف است. این در حالی است که به گفته سخنگوی صنعت برق، انشعاب‌های مجاز برق برای مراکز مجاز استخراج رمزارزها حدود ۳۱۰ مگاوات و بخش غیر مجاز نیز حدود ۲۴۰ مگاوات است و در مجموع کمتر از یک درصد برق تولیدی کشور در این حوزه استفاده می‌شود.

مدیرعامل توانیر در همین راستا گفت که برای مدیریت مصرف، علاوه بر خاموشی دادن به مراکز مجاز استخراج رمزارز، با بخش‌های غیرمجاز نیز به شدت برخورد شد، اما طبق گفته این مقام مسئول، مصرف برق در این حوزه تأثیر چندانی بر مصرف برق کشور ندارد. وزیر نیرو نیز درباره برق صادراتی تاکید کرد که کمتر از یک درصد برق تولیدی کشور صرف صادرات می‌شود که همه این برق نیز از نیروگاه‌های گازی تأمین نمی‌شود که بتواند مصرف گاز را متأثر کند.

 

بی‌برقیِ گازی!

بر این اساس چالش‌های حوزه برق به تأمین گاز نیروگاه‌ها باز می‌گردد. باید پذیرفت که مصرف گاز بخش خانگی در ایران رقم بسیار بالایی است و لازم است با اتخاذ تدابیری به سمت استفاده بهینه حرکت کنیم؛ البته فرهنگ سازی برای مصرف بهینه امری است که باید به عنوان یک دستور کار دائمی طی سال‌های گذشته در کانون توجه دولت قرار می‌گرفت و موضوعی نیست که در زمان بروز چالش آن را مورد توجه قرار داد.

به طور کلی مصرف گاز مانند هر حامل انرژی دیگری از حلقه‌های متصل به یکدیگر تشکیل می‌شود که از بخش تولید تا مصرف و متنوع سازی مقاصد مصرف را در می‌گیرد. بنابراین نمی‌توان روی توسعه و تقویت بخشی متمرکز شد و بخش‌های دیگر را رها کرد. به این ترتیب همان طور که توسعه پارس جنوبی و افزایش تولید می‌تواند اولویت باشد، توسعه و تقویت شبکه انتقال، مدیریت مصرف و ایجاد بیشترین ارزش افزوده برای گاز، توسعه صادرات و … نیز باید در اولویت رسیدگی قرار گیرد.

یکی از بخش‌های بسیار حائز اهمیت در بخش تولید، برنامه‌ریزی برای افت تولید مخزن پارس جنوبی است. البته اخیراً وزیر نفت افت فشار در این مخزن را رد کرده است؛ به گفته متخصصین و اهل فن، برای تقویت فشار در مخزن پارس جنوبی نیاز به کمپرسور است که این کمپرسور و تجهیزات مربوطه نیاز به یک سکوی جدید دارد که ساخت این سکو به تنهایی ۴ سال در خوشبینانه‌ترین حالت زمان می‌برد.

 

در پارس جنوبی چه می‌گذرد؟
 

طبق اطلاعات به دست آمده هر چند هیچیک از فازهای پارس جنوبی ایست در تولید ( shutdown ) نداشته‌اند، اما برابر اعلام یک مقام آگاه افت فشار در کل میدان پارس جنوبی اتفاق افتاده است، ولی در حال حاضر صرفاً منجر به افت تولید سکوهای A و C فاز ۱۲ شده است. البته سکویC فاز ۱۲ به لایه آبده هم خورده است. تولید گاز از سکوی A فاز ۱۲ در تاریخ ۲۹ دی ماه سال جاری معادل ۲۰ میلیون مترمکعب بوده است که حدود یک میلیون مترمکعب از برنامه مصوب خود عقب است.

تولید واقعی سکوی C فاز ۱۳ نیز ۹.۹ میلیون مترمکعب بوده است که از رقم برنامه تولید مصوب ۱۱.۳ میلیون مترمکعبی خود عقب تر است. اما طبق اطلاعات کسب شده بیشترین اختلاف تولید واقعی با برنامه تولید مصوب، مربوط به فاز ۱۵ است. به این ترتیب که برنامه مصوب شده تولید از این سکو حدود ۲۸ میلیون مترمکعب بوده است در حالی که تولید حقیقی این فاز حدود ۷.۳ میلیون مترمکعب بوده است. علت کاهش تولید فاز ۱۵ نشتی از mov و اختلاف تولید فاز ۱۳ مشکل HIPs valve بوده که برطرف شده است.

برنامه معین شده تولید برای سکوی B فاز ۲۴ پارس جنوبی نیز رقم ۱۱.۸ میلیون مترمکعب بوده است در حالی که رقم تولیدی واقعی از این سکو ۹.۴ میلیون مترمکعب بوده است که اختلاف ۲.۳ میلیون مترمکعبی را نشان می‌دهد و به گفته منبع آگاه، علت این اختلاف تولید محدودیت تولید سکو بوده است. بر پایه اطلاعات موجود به طور کلی رقم مصوب تولید برای کل سکوها و فازهای پارس جنوبی حدود ۶۷۶ میلیون مترمکعب بوده است که در تاریخ ۲۹ دی‌ماه امسال، میزان تولید حقیقی این میدان ۶۶۶.۴ میلیون مترمکعب بوده است. البته تولید حقیقی گاز فاز ۲۱ نیز نسبت به تولید مصوب آن کمتر بوده که به گفته یک منبع آگاه علت کاهش تولید این فاز و سکوی A فاز ۱۲، محدودیت دریافت گاز در بخش پایین دست بوده است.

از سویی دیگر خبرگزاری مهر در ۲۲ مرداد ماه سال گذشته طی گزارشی با عنوان «کاهش تولید میعانات گازی تا سال ۱۴۰۶/ برنامه وزارت نفت چیست؟» با استناد به گزارش ارسالی به مقامات ارشد وزارت نفت از روند کاهشی تولید گاز و میعانات گازی از پارس جنوبی خبر داده بود. طبق جدول مندرج در گزارش مذکور که حدود یک ماه بعد در ۲۳ شهریور ماه همان سال به تأیید محمد مشکین فام، مدیرعامل شرکت بهره بردار از پارس جنوبی رسید، از سال ۱۴۰۶ شاهد افت تولید روزانه ۲۸ میلیون مترمکعبی از پارس جنوبی هستیم که بر اساس پیش بینی‌ها این روند کاهش ادامه داشته و در سال ۱۴۱۲ به رقم ۲۶۶ میلیون مترمکعبی می‌رسد.

پس به این ترتیب با در نظر گرفتن اینکه روند گازرسانی و انشعابات به دلیل رشد جمعیت افزوده می‌شود و از سویی دیگر صنعت پتروشیمی و سایر صنایع برنامه رشد و توسعه دارند و حضور ایران در بازارهای صادراتی گاز نیز اقدامی استراتژیک به شمار می‌رود، در آینده نزدیک با افت فشار میدان گازی پارس جنوبی و همچنین کاهش تولید گاز رو به رو هستیم. این در حالی است که اقدامات لازم برای کلید خوردن جبران افت فشار این مخزن هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. با توجه به اینکه اقدامات از این دست زمان بر هستند و لازم بود وزارت نفت از مدت‌ها قبل برای آن تدابیر لازم را پیش بینی می‌کرد، بد نیست نهادهای نظارتی به این موضوع ورود کرده و علت این عدم تدبیر را از متولیان جویا شوند.