معمای افزایش تولید نفت!

سایت مرجع اویل‌پرایس در حوزه انرژی نوشته است: تلاش‌های ناموفق اوپک‌پلاس برای دستیابی به توافق در زمینه کاهش تولید، خطر ایجاد فشار عرضه در بازار را افزایش می‌دهد که می‌تواند قیمت نفت را به شدت بالاتر ببرد. اگر تهران و واشنگتن بتوانند توافق هسته‌ای جدیدی انجام دهند و به برجام برگردند، پس از دوری سه ساله، ایران می‌تواند به طور رسمی به صف صادرکنندگان نفت بپیوندد.

از همه مهم‌تر، آیا سرمایه‌ گذاران شروع به سرمایه‌ گذاری در ایران پس از رفع تحریم‌ ها می‌کنند؟ بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران اظهار داشت: بزرگ‌ترین آرزوی او همیشه افزایش تولید نفت ایران به ۶ میلیون بشکه در روز بوده تا ایران بتواند از طریق صادرات نفت ۲ تریلیون دلار درآمد کسب کند و از این درآمد برای سرمایه‌گذاری در توسعه کشور استفاده کند. بدیهی است که چنین سطحی از تولید باعث آشفتگی قابل توجه بازارهای نفت خواهد شد. اوپک پلاس پیش از این هشدار داده بود که بازارها از اوایل آوریل ۲۰۲۲ با یک افزایش بیش از ۱۸۱میلیون بشکه‌ای در اواخر سال، شاهد یک مازاد عرضه دیگر خواهند بود، اما چقدر اهداف بلندپروازانه نفتی ایران واقع‌بینانه است و آیا غول‌های نفتی در مورد تولیدکننده بزرگ دیگری که به جمع آن‌ها خواهد پیوست، باید نگران باشند؟ تاکنون هشدار کاخ‌سفید مبنی بر اینکه عدم توافق بین ایران و ناظران هسته‌ای سازمان ملل متحد احتمالاً بر مذاکرات در وین تأثیر می‌گذارد، باعث دوربودن این اتفاق شده است.

دبیر مطبوعاتی کاخ‌سفید، جن‌پسکی می‌گوید: واشنگتن همچنان خوش‌بین است، اما اعتراف کرده که اگر ایران همچنان از تجدید توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازرسی از سایت‌های هسته‌ای خود امتناع کند، چالش‌های بزرگی در راه دستیابی به توافق می‌تواند وجود داشته باشد.

شاید حداقل در کوتاه‌مدت یا میان مدت چیزی اتفاق نیفتد. این یک راز آشکار است که ایران با استفاده از چندین روش پنهان، برای جلوگیری از شناسایی و فروش نفت خام خود به چین، تحریم‌های ایالات متحده را دور زده است. اوپک تخمین می‌زند که تولید نفت خام ایران در ماه فوریه با ۱۴/۲ میلیون بشکه در روز رشد کند که ۱۹۰ هزار بشکه در روز از کمترین میزان ۳۰ ساله یعنی ۹۵/۱ میلیون بشکه در روز در ماه آگوست افزایش دارد.

میزان صادرات نفت

با این حال فاصله زیادی با ۴۸/۳ میلیون بشکه در روز ایران در سال ۲۰۱۶ و ۷۹/۳ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۷ وجود دارد، اما این نکته مهم است که برخی از منابع ردیاب تانکر - برای پیگیری محموله‌های جهانی نفت به تصاویر ماهواره‌ای متکی هستند - اظهار می‌دارند، صادرات نفت ایران در حال حاضر نسبتاً زیاد است؛ به این معنی که حتی در صورت لغو تحریم‌ها نیز ممکن است شاهد افزایش چشمگیری نباشیم.

صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در سه ماهه اول ۸۲۵ هزار بشکه در روز تخمین زده شده که از ۴۲۰هزار بشکه در روز در سه ماهه سوم ۲۰۲۰ بهبود قابل توجهی داشته است. در مورد تقویت تولید نفت آن، باید گفت امید به سرعت افزایش تولید از ۴/۲ میلیون در روز به ۶میلیون در روز آرزوست.

معمای افزایش تولید

طی چهار دهه گذشته، تهران نتوانسته است به اندازه کافی سرمایه‌گذاری مجدد در درآمد نفتی خود را در ظرفیت تولیدش انجام دهد یا اقتصاد خود را از حالت اتکا به نفت خارج کند. با توجه به بسیاری از مسائل سیاسی، سرمایه‌گذاران خارجی در چهار دهه از زمان تأسیس جمهوری اسلامی، عمدتاً از اقتصاد ایران دور مانده‌اند.

در مقابل سرمایه‌گذاری‌های خارجی - عمدتاً مربوط به نفت - در کشورهای عرب رقیب ایران، از جمله عربستان سعودی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۲ بیش از ۱۷۰ میلیارد دلار بوده و از آن زمان با رشد سالانه ۱۰ میلیارد دلاری به رشد خود ادامه داده‌اند.

بخشی از مشکل در اینجا این است که مدل اقتصادی تحت کنترل دولت به این شکل است که بیش از ۵۰میلیارد دلار در سال برای یارانه‌های نفت و گاز استفاده می‌کند؛ نتیجه این است که ایرانیان از ارزان‌ترین قیمت بنزین و برق در سایر نقاط جهان برخوردار هستند.