درآمدهای نفتی ایران بر مدار صعودی

در حالی که صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر افزایشی حدود ۴۰ درصدی داشته، قیمت نفت خام نیز در بازارهای جهانی روندی صعودی را در پیش گرفته است و مجموع این عوامل از افزایش بیشتر درآمدهای نفتی ایران در ماه جاری و احتمالاً ماه‌های آتی خبر می‌دهد.

بررسی معاملات آتی بازار جهانی نفت خام نشان می‌دهد که در روز گذشته ارزش معاملاتی نفت خام به بیش از ۸۸ دلار در بشکه رسید. به این ترتیب که در زمان تنظیم این گزارش، ارزش معاملات آتی شاخص برنت ۸۸ دلار و ۳۳ سنت در بشکه و شاخص WTI نیز ۸۶ دلار و ۴۷ سنت در بشکه بود.

درخصوص دلایل اصلی این افزایش قیمت، ممدوح سلامه استاد اقتصاد انرژی دانشگاه تجارت ESCP اروپا به «ایران» توضیح می‌دهد که «بحران عرضه جهانی نفت عامل این روند صعودی قیمت‌هاست. کاهش قیمت نفت طی سال ۲۰۲۰ به سبب بحران همه‌گیری کرونا موجب کاهش سرمایه‌گذاری‌های در بالادست صنعت نفت شده و این مسأله در کنار مدیریت عرضه اوپک پلاس شرایطی را رقم زده که قیمت نفت اکنون در آستانه ۹۰ دلار در بشکه و در مسیر بشکه‌ای ۱۰۰ دلار باشد. قیمت‌های کنونی از سال ۲۰۱۴ بی سابقه بوده است.»

سلامه پیش‌بینی می‌کند که قیمت نفت بزودی از مرز ۱۰۰ دلار در هر بشکه نیز عبور کند و پس از مدتی دوباره با افزایش عرضه نفت قیمت‌ها نزولی شود. در همین حال، بانک امریکایی گلدمن ساکس نیز پیش‌بینی می‌کند که قیمت نفت امسال به بیش از ۱۰۰ دلار برای هر بشکه خواهد رسید.

 تحلیلگران گلدمن ساکس برآورد کردند که قیمت نفت خام برنت امسال افزایش می‌یابد و به بیش از ۱۰۰ دلار برای هر بشکه می‌رسد و مشکل کمبود نفت در بازار نیز باقی می‌ماند، چرا که تأثیر سویه امیکرون ویروس کرونا بسیار کمتر از حد انتظار بوده است. این بانک انتظار دارد که مصرف جهانی نفت در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱، ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد و در سه ماه چهارم امسال به ۱۰۱ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز برسد.

مسأله دیگر، میزان عرضه نفت اوپک پلاس است که اگرچه روند تسهیل توافق کاهش تولید نفت ماهانه دنبال می‌شود اما احتمالاً تولید سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش (ائتلاف اوپک‌پلاس) در سال ۲۰۲۲، باز هم بسیار کمتر از سهمیه‌های اعلام ‌شده این ائتلاف باشد و عرضه نفت اوپک پلاس در ۹ ماه آینده تنها ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد. پیش‌بینی گلدمن ساکس این است که قیمت نفت خام برنت در سه ماه نخست امسال ۹۰ دلار برای هر بشکه، در سه ماه دوم ۹۵ دلار برای هر بشکه و در نیمه دوم امسال ۱۰۰ دلار برای هر بشکه شود.

دلایل جانبی افزایش قیمت نفت

در افزایش پیاپی قیمت نفت در روزهای اخیر انتقال نفت از عراق به ترکیه به‌دلیل تعطیلی خط لوله کرکوک - جیهان نقش داشته است. نگرانی‌های موجود درباره چشم‌انداز عرضه این افزایش را رقم زده است که همراستا با سایر عوامل مؤثر بر کاهش عرضه نفت در جهان است.

در همین حال سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در گزارش اخیر ماهانه خود از خوشبینی نسبت به رشد قابل توجه تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۲ با وجود شیوع سویه امیکرون و افزایش نرخ‌های بهره خبر می‌دهد و تأکید می‌کند که مصرف نفت در سه ماه سوم امسال از مرز ۱۰۰ میلیون بشکه در روز عبور می‌کند.

اوپک در تازه‌ترین گزارش خود از رشد چشمگیر قیمت و حجم نفت تولیدی ایران در سال گذشته میلادی نیز خبر می‌دهد اما علاوه بر افزایش تعداد بشکه‌های نفت صادراتی، قیمت نفت نیز بر درآمدهای ارزی کشور مؤثر است. به این ترتیب، با افزایش قیمت نفت خام و ادامه‌دار بودن این روند در ماه‌های آتی،‌ می‌توان انتظار داشت که درآمدهای نفتی ایران نیز روند افزایشی خود را ادامه دهد. بر اساس گزارش اوپک که روز سه‌شنبه ۲۸ دی‌ منتشر شد، متوسط قیمت نفت ایران در سال ۲۰۲۱ حدود ۷۰ دلار بوده که ۷۱ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ است. تولید نفت ایران نیز با رشدی ۲۱ درصدی به دو میلیون و ۴۰۴ هزار بشکه در روز رسیده است که البته این رقم برمبنای گزارش منابع ثانویه بازار نفت است و در دوره تحریم دقیق نیست.

اکنون قیمت سبد نفتی اوپک از ۸۸ دلار برای هر بشکه عبور کرده است و به همین سبب قیمت نفت صادراتی ایران نیز در ارقام بالاتری تعریف می‌شود.

کارشناسان و فعالان بازار جهانی نفت خام بر این باورند که در شرایط کنونی قیمت‌ها، تحریم‌های نفتی ایران به ضرر مصرف‌کنندگان است و به همین جهت امریکا را در پیدایش وضع فعلی قیمت‌های انرژی مقصر می‌دانند. به طوری که فریدون برکشلی،‌ کارشناس بازار نفت به «ایران» می‌گوید: «اکنون امریکا برای کاهش تحریم نفتی ایران تحت فشار است.»

گفتنی است، درآمدهای نفتی ایران در نیمه نخست امسال به ۱۸ میلیارد و ۶۷۷ میلیون دلار رسید که ۱۰ میلیارد دلار بیشتر از درآمدهای نفتی ۶ ماه نخست ۱۳۹۹ بوده است. پیش‌بینی می‌شود که در نیمه دوم ۱۴۰۰ میزان درآمدهای نفتی ایران از این رقم نیز بیشتر باشد، چرا که با بازاریابی گسترده،‌ صادرات نفت ایران بیشتر و بازار نفت آن بزرگتر شده است. ضمن آنکه تمام این درآمد ارزی وصول می‌شود و معوقه‌ای ندارد.