صف ۲ میلیون نفری در انتظار دریافت وام ودیعه!

اواخر تیرماه بود که رئیس‌جمهور دستور داد در راستای حمایت از مستاجران تسهیلاتی تحت عنوان وام ودیعه مسکن به این قشر از جامعه پرداخت شود. حسن روحانی چند روز بعد در جلسه هیات دولت ارقام تسهیلات ودیعه مسکن را اعلام کرد. براساس تصمیم دولت کسانی که حقوق ثابت دارند یا تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند، می‌توانند در تهران ۵۰ میلیون تومان با نرخ بهره ۱۳د رصد از بانک تسهیلات بگیرند که این رقم در شهرهای بزرگ ۳۰ و در شهرهای کوچک‌تر ۱۵ میلیون تومان خواهد بود.

بر اساس وعده رئیس‌جمهور قرار بود مقررات اجرای این طرح از هفته دوم مردادماه ابلاغ و روند تسهیلات‌دهی آغاز شود. اما اکنون در حالی در نیمه دوم شهریور ماه هستیم که از تعداد دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفری که برای دریافت این تسهیلات ثبت‌نام کرده‌اند فقط حدود ۳۰۰ نفر توانسته‌اند این تسهیلات را دریافت کنند!

طبق آمار مرکز آمار، چیزی حدود ۲۴ میلیون خانوار در کشور داریم که براساس مستندات موجود ۳۷ درصد خانوارهای کشور اجاره‌نشین هستند. این یعنی از ۲۴میلیون خانوار ایرانی چیزی حدود ۹ میلیون خانوار دارای ملک شخصی نبوده و اجاره‌نشین هستند. این درحالی است که دو میلیون و ۲۰۰ هزار خانوار از زمانی که وزارت راه و شهرسازی برای ثبت‌نام دریافت این تسهیلات فراخوان داده است ثبت‌نام کرده‌اند. پس از پایان فراخوان و مهلت داده شده در مرداد ماه، پالایش ثبت‌نام‌کنندگان آغاز شده و چیزی حدود یک میلیون و ۶۵۰ هزار کد ملی صحیح در این زمینه مورد تایید قرار گرفت. به‌همنظور بررسی مدارک، وزارت راه و شهرسازی سامانه‌ای را معرفی کرد تا متقاضیان نسبت به بارگذاری مدارک خود در این سامانه اقدام کنند. پالایش ثبت‌نام‌شدگان براساس افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی، زنان سرپرست خانوار، کارگران، زوج‌های سال ۹۹، خانوارهای دارای سه فرزند و بیشتر انجام و در نتیجه حدود ۹۰هزار خانوار در این مرحله مورد تایید قرار نگرفته و اصطلاحا رد شدند.

منابع، آب رفت؟

طبیعتا هر تسهیلاتی که پرداخت می‌شود نیازمند تعریف مشخصی از منابع برای آن تسهیلات است، به‌خصوص که تسهیلات پرداختی، تسهیلاتی با نرخ سود کمتر نسبت به عمده وام‌های پرداختی باشد. با این حال منابعی حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای این طرح از سوی دولت اعلام شده است. از آنجایی که میزان تسهیلات پرداختی به کلانشهر تهران ۵۰ میلیون و به شهرهای دیگر ۳۰ و ۱۵ میلیون تومان است، اگر میانگین رقم این تسهیلات را ۴۰ میلیون تومان درنظر بگیریم چیزی حدود ۵۰۰ هزار خانوار می‌توانند از این تسهیلات بهره‌مند شوند اما آن‌طور که خبرنگار ما کسب اطلاع کرده، منابع تخصیص داده‌شده برای اجرای این طرح به میزان ۲۰ هزار میلیارد تومان نبوده و تنها ۳۳۰ هزار نفر واجد شرایط دریافت شناخته شده‌اند؛ به‌طوری‌که اگر به عنوان مثال حتی اگر به همه ۳۳۰ هزار نفر واجد شرایط نیز مبلغ ۵۰ میلیون تومان پرداخت شود رقمی که به‌دست می‌آید چیزی حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان است. این یعنی حداقل یک‌پنجم این منابع، آب رفته است.

ایراد شورای فقهی بانک مرکزی

آن‌طور که غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو شورای فقهی بانک مرکزی گفته، تصمیم اولیه درباره نوع قرارداد وام ودیعه مسکن اصلاح شد تا مشکل فقهی و ابهامی که درباره حرام و حلال بودن این وام مطرح شده بود، برطرف شود.

به همین دلیل، وام ودیعه مسکن مستاجران از قالب عقد قرض به عقد مرابحه تغییر کرد. پیش از این در شبکه‌های اجتماعی این موضوع مطرح شده بود که بر اساس اظهارات برخی از مراجع عظام دریافت و پرداخت این تسهیلات به لحاظ شرعی دارای مشکل است. لذا وقتی این وام به‌عنوان قرض دولت به مستاجران برای پرداخت به موجران (صاحبخانه‌ها) پرداخت می‌شود و قرار است با سود مشخص‌شده پس داده شود، تفاوتی با امر حرام ربا ندارد. به این ترتیب نحوه پرداخت تسهیلات به مستاجران به صورت ودیعه مسکن منتفی شده و در واقع با تغییر عنوان و نوع قرارداد با نام عقد مرابحه به مستاجران پرداخت شد.

ایرادات و ابهامات

در این طرح چند ابهام وجود دارد، اول این‌که زمان مشخصی برای تداوم یا توقف آن تعیین نشده است یعنی مشخص نیست اجرای طرح تسهیلات ودیعه مسکن صرفا مربوط به تبعات شیوع کرونا بوده و برای این دوره در نظر گرفته شده یا بعد از کرونا نیز ادامه خواهد داشت؟ ضمن این‌که مشخص نیست اصولا قرار است چه مشکلی از خانواده‌های مستاجر حل شود؟ یا مثلا در بخشی از توضیحات وزیر راه آمده است خانواده‌های تحت پوشش نهاد‌های حمایتی مثل بهزیستی یا کمیته امداد هم در اولویت دریافت تسهیلات ودیعه مسکن هستند در‌حالی که این سؤال وجود دارد که اقساط این تسهیلات قرار است توسط چه کسی پرداخت شود، چرا که پرداخت اقساط برای خانوار‌های تحت پوششی که شاید مجموع دریافتی آنها از این نهاد‌ها در همین اندازه باشد بسیار مشکل است؛ لذا در مجموع به نظر می‌رسد با توجه به ابهامات و ایرادات موجود، این طرح توفیق چندانی نداشته باشد.

مشکلات مردم برای دریافت وام

مجتبی، یکی از شهروندان تهرانی درباره مشکلات دریافت وام ودیعه مسکن به خبرنگار جام‌جم می گوید: در قراردادی که برای اجاره‌نامه در بنگاه معاملات ملکی امضا کرده بودیم قولنامه مذکور کد رهگیری نداشت. وقتی از این موضوع و شرایط دریافت وام ودیعه مطلع شدم از صاحبخانه خواستم قرارداد جدیدی منعقد کنیم تا بتوانم از بنگاه معاملات املاک کد رهگیری دریافت کنم اما صاحبخانه که گمان می کرد در این صورت مالیات بیشتری از وی دریافت خواهد شد برای همین به این کار رضایت نداد. این شهروند تهرانی می گوید: متاسفانه خیلی از شهروندان چه مستاجران و چه موجران از جزییات دقیق این طرح اطلاعی ندارند و همین امر باعث شده مشکلاتی در این راستا ایجاد شود.

حسین، شهروند دیگر تهرانی در این زمینه به خبرنگار ما گفت: طبق مواردی که در شرایط پرداخت این تسهیلات آمده است این تسهیلات صرفا به افرادی تعلق می‌گیرد که بعد از ۱۴ مرداد خانه مذکور را اجاره کنند. در این میان خب طبیعتا برای افرادی که تا پاییز سال جاری قرارداد داشته باشند عملا امکان دریافت این تسهیلات وجود ندارد. در واقع اگر چه گفته شده است تسهیلات برای افراد مستاجر است اما واقعیت این است که شرایط دریافت این تسهیلات آن‌قدر بند و تبصره دارد که در میان اقوام و اطرافیان ما که خیلی از آنها نیز مستاجر هستند تا کنون کسی را ندیده‌ایم که این تسهیلات را دریافت کرده باشد یا حتی جزو افراد واجد شرایط دریافت بوده باشد.

رهنما، شهروند دیگری است که ساکن استان البرز است. او در این زمینه می‌گوید: دهم شهریور ماه برای چندمین بار جهت تشکیل پرونده به بانک مراجعه کردم اما کارمندان بانک هر بار می‌گویند هنوز دستورالعملی برای ما نیامده است.

این در حالی است که در اخبار گفته می‌شود وام ودیعه مسکن نهایتا تا آخر شهریور ماه پرداخت می‌شود. آخرش هم فکر کنم این‌قدر این رفت و برگشت ما به بانک ادامه پیدا کند که فرصت دریافت این وام تمام شود و بگویند دیر آمدی!

مدیران بانک‌ها قول همکاری دادند

وزیر راه و شهرسازی در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت به بیان جزئیاتی از طرح وام ودیعه مسکن پرداخت و تصریح کرد: دولت برای اولین بار به بحث بازار اجاره ورود کرد و تسهیلاتی برای ودیعه مسکن در نظر گرفت. در واقع این اولین بار است که دولتی به موضوع ودیعه مسکن ورود کرده‌است. اسلامی افزود: در این زمینه از شورای حل اختلاف قوه‌قضاییه خواستیم حتی‌الامکان از صدور حکم تخلیه خودداری کنند تا جابه‌جایی‌ها به عاملی برای شیوع ویروس کرونا تبدیل نشود.

وزیر راه و شهرسازی با بیان گزارشی از وضعیت تسهیلات ودیعه مسکن ادامه داد: مانعی برای ارائه تسهیلات وجود ندارد و با مدیران‌عامل بانک‌ها صحبت کرده‌ایم و آنها قول دادند که در این زمینه اقدامات لازم را برای تسریع در پرداخت این تسهیلات انجام دهند.

وی گفت: بررسی وضعیت مستاجرانی را که تحت حمایت سازمان‌های بهزیستی و کمیته امداد یا نهادهای دیگر هستند، به عهده سازمان‌های متولی گذاشته‌ایم. همچنین بانوان سرپرست خانوار در این طرح در اولویت قرار دارند و پس از آن خانوارهای کمتر از پنج نفر در اولویت پرداخت خواهندبود.

سوم شهریور ماه محمود محمودزاده، معاون امور مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده ‌بود پیش‌بینی این وزارتخانه این است که به طور تقریبی ۸۰۰ هزار نفر مشمول دریافت این وام شوند اما آنچه او اخیرا اعلام کرده پرداخت ودیعه مسکن به ۳۳۰ هزار نفر است. اکنون محمودزاده می‌گوید: ۴۴۰ هزار نفر برای دریافت وام ودیعه مسکن درخواست داده‌اند که از این تعداد ۳۳۰ هزار نفر واجدشرایط شناخته شدند و تاکنون تنها به ۳۰۰ متقاضی تسهیلات پرداخت شده‌است.

معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی می‌گوید: از حدود ۴۴۰ هزارنفری که مدارک خود را بارگذاری کردند ۳۳۰ هزار نفر واجدشرایط شناخته شدند که از میان واجدان شرایط ۵۴ هزار نفر به بانک‌ها معرفی شده‌اند. بر اساس آخرین آمار، ۱۳۰۰ پرونده در بانک‌ها تشکیل شده و ۳۰۰ واحد وام نیز به متقاضیان واجدشرایط پرداخت شده‌است.

محمودزاده تصریح کرد: تا پایان شهریور تمامی متقاضیان برای دریافت وام ودیعه مسکن به بانک‌ها معرفی می‌شوند.

وی در ادامه توضیح داد: یکی از شروط اصلی سرعت دادن به پرداخت ودیعه اجاره مسکن این است که متقاضیان هرچه زودتر مدارک موردنیاز را در سامانه tem.mrud.ir بارگذاری کنند تا امکان پالایش و معرفی آنها فراهم شود.