لیر با سر سقوط کرد / ماجرا چیست؟

 ارزش لیر ترکیه در برابر دلار امریکا در ۱۲ ماه گذشته نزدیک به ۲۵ درصد کاهش یافته است. «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه به جای بیان اظهارنظرهایی که ارزش پول ملی آن کشور را تقویت کند روز چهارشنبه اعلام کرد تا زمانی که در قدرت است از مخالفت با افزایش نرخ بهره دست بر نخواهد داشت.

 او که یک مسلمان مومن است با استناد به آیات قرآن نیز سعی در مشروعیت بخشیدن به موضع خود در مورد نرخ بهره داشته است. اظهارات اردوغان یک روز پیش از نشست ماهانه بانک مرکزی ترکیه در مورد سیاست پولی بیان شد و این که انتظار می‌رود کمیته بررسی بانکی نرخ‌ها یک درصد کاهش دهد. پس از اظهارات اردوغان لیر با کاهش ارزش ۲ درصدی مواجه شد.

چند عامل در کاهش مداوم ارزش لیر تاثیر دارند:

نرخ بهره منفی

بازارها بر این باورند که بانک مرکزی ترکیه با تسلیم شدن در برابر فشار اردوغان برای کاهش نرخ بهره، استقلال و اعتبار خود را از دست داده است. اردوغان در اوایل سال جاری پس از صدور چند حکم اخراج «سحاپ کاوچی اوغلو» را به عنوان رئیس تازه بانک مرکزی منصوب کرد.

او پیش‌تر ستون‌نویس در روزنامه «ینی شفق» حامی دولت اردوغان بود و در آنجا از نظریات ضد نرخ بهره اردوغان حمایت کرد مانند ادعای مشکوک از نظر علمی مبنی بر آن که کاهش نرخ بهره منجر به کاهش تورم می‌شود.

تورم سالانه در ترکیه به نزدیک ۲۰ درصد رسید در حالی که بانک مرکزی در ماه گذشته نرخ بهره را ۲ درصد کاهش داد و از ۱۸ به ۱۶ درصد رساند. این اقدام همان گونه که انتظار می‌رفت ارزش لیر ترکیه را در مسیر نزولی قرار داد زیرا ترک‌ها برای محافظت از ارزش سرمایه‌شان از ارز ملی به سوی خرید ارز خارجی از جمله دلار امریکا و یورو حرکت کردند و سرمایه گذاران خارجی که در بازار ترکیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا از نرخ بهره بالا سود ببرند شروع به ترک آن کردند.

انتظار می‌رود که تورم نه تنها در ترکیه بلکه در سطح جهانی در ماه آینده افزایش یابد و ارزش لیر را در آینده نزدیک تضعیف کند. کاهش ارزش لیر باعث تورم بیش‌تر در کالاهایی می‌شود که عمدتا وارداتی هستند.

کمبود ذخایر خارجی

هم چنین، بانک مرکزی ترکیه به دلیل اجرای سیاست‌های قبلی مداخله در بازار، برای بالا نگهداشتن ارزش لیر از طریق سوزاندن دلار امریکا فاقد ذخایر خارجی است. این سیاست دولت ترکیه نتیجه معکوس داد و ذخایر بانکی آن کشور را خالی کرد.

چرا اردوغان خواستار نرخ بهره پایین است؟

اردوغان باور دارد که کاهش نرخ بهره باعث افزایش رشد اقتصادی، کاهش نرخ بیکاری و افزایش صادرات می‌شود. «مهمت موش» وزیر بازرگانی ترکیه روز چهارشنبه گفته بود تولید ناخالص داخلی ترکیه در سه ماهه دوم سال جاری ۲۱.۷ درصد افزایش یافته است پس از افزایش ۷.۲ درصدی در سه ماهه اول. هم چنین، او گفته است که صادرات ترکیه به میزان ۱۸۱.۸ میلیارد دلار در ۱۰ ماهه نخست سال جاری رکوردشکنی کرده و نسبت به سال گذشته ۳۳.۹ درصد افزایش یافته است. نرخ بیکاری نیز در ماه سپتامبر یک درصد کاهش یافته و از ۱۲.۷ درصد به ۱۱.۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رسیده است.

هشدار

با این وجود، کارشناسان هشدار می‌دهند که کاهش ارزش لیر هزینه سنگینی را بر دوش شهروندان عادی ترکیه تحمیل می‌کند که در بحبوجه افزایش قیمت‌ها برای گذران زندگی خود تلاش می‌کنند. بر اساس آمار رسمی، قیمت مواد غذایی اساسی مانند سیب زمینی، گوجه فرنگی و کاهو در ۱۲ ماه گذشته ۶۲ درصد افزایش یافته و به ۷۰ درصد رسیده است. هم چنین، قیمت اقلامی چون مرغ با ۶۸ درصد، تخم مرغ با ۴۷ درصد، روغن آفتابگردان با ۴۱ درصد، ماکارونی با ۴۰ درصد و شیر و ماست با ۳۷ درصد افزایش همراه بوده اند.

خط فقر در ترکیه در ماه گذشته از ۱۰۰۰۰ لیر (۹۵۰ دلار) عبور کرد که بسیار بالاتر از حداقل دستمزد ۲۸۲۵ لیر (۲۶۹ دلار) است. بیش از ۴۲ درصد از کارگران ترکیه تنها حداقل دستمزد رسمی را دریافت می‌کنند. در همین حال، قیمت مسکن در ترکیه نزدیک به ۳۰ درصد افزایش یافته و باعث ایجاد مشکل مسکن در شهرهای بزرگ از جمله استانبول و آنکارا شد.