راهکارهایی برای رفع چالش های صادرکنندگان

صادرات کشور که پیش از این به واسطه تحریم ها با مشکلات و چالشات فراوانی روبرو بود تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا روزهای ناخوشی را سپری می کند.

در تحول اقتصادی کشورها به سوی رشد، بین الگوی تولید، صادرات و واردات ، پیوندی ناگسستنی وجود دارد. به جرأت می ‌توان گفت در چند دهه اخیر هیچ کشوری نتوانسته است بدون تجارت برون ‌مرزی و جذب سرمایه و فناوری از سایر کشورهای جهان، دستاورد اقتصادی قابل‌ توجهی کسب کند و استانداردهای زندگی بهتری برای شهروندانش فراهم سازد. نتایج پژوهش ‌های متعدد اقتصادی حکایت از این دارند که حضور فعال کشورها در عرصه تجارت بین‌ الملل نقش بسیار مؤثری در بهبود نرخ رشد تولید ناخالص داخلی آنها دارد.

تجارت خارجی به ‌ویژه برای کشورهای درحال‌توسعه از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا اغلب این کشورها با مشکلاتی همچون کمبود منابع اقتصادی، کمبود نیروی کار ماهر، ضعف در آموزش، عدم دسترسی به فناوری و ... دست ‌و پنجه نرم می‌ کنند.

همان طور که گفته شد صادرکنندگان کشور به دلایل متعدد در این مسیر با چالش ها و مشکلات متعددی روبرو هستند. اما راهکار خروج از این چالش ها چیست؟

خبرنگار گسترش نیوز به همین منظور گفت و گویی را با محمدرضا سبزعلیپور، رئیس مرکز تجارت جهانی ایران ترتیب داده و نظر وی را در این خصوص و وضعیت کنونی صادرات کشور جویا شده است که مشروح این گفت و گو را در ادامه ملاحظه می فرمایید:

  * به نظر شما مهم ترین چالشی که در حال حاضر صادرکنندگان کشور با آن مواجه هستند چه چالش هایی است؟ راهکار رفع این مشکلات و چالش ها چیست و آیا دولت برای رفع این مشکلات اقدامی انجام داده یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال شما، ابتدا باید به دو مانع مهم و اساسی که در برابر صادرات، صادرکنندگان و رشد و توسعه این بخش از اقتصاد ایران وجود دارد اشاره کنم و سپس به چالش های موجود بپردازم.

اولین مانع مهم در برابر صادرات کشورمان این است که اقتصاد ایران اقتصادی است متکی به فروش نفت و تا زمانیکه دولت همواره چشمش بدنبال درآمدهای ارزی حاصل از خام فروشی است، هرگز صادرات غیرنفتی ایران رشد نخواهد کرد و موانع از سر راهش برداشته نخواهد شد و هیچگاه بلوغ کیفی و کمی پیدا نخواهد کرد و اما دومین مانع که دست کمی از مانع اولی هم ندارد این است که متأسفانه دولت و دولتمردان و حتی مسئولین کشوری غیردولتی اصلی و ابدا اعتقادی به صادرات غیرنفتی ندارند و هنوز باور ندارند که از مسیر صادرات غیرنفتی و آنهم توسط صادرکنندگان می توانیم درآمدهای کلان ارزی برای کشورمان بدست آوریم و با یک برنامه ریزی صحیح و اساسی صادراتی، اقتصاد ایران را از فرش به عرش برسانیم.

و اما درخصوص چالش های صادرات غیرنفتی باید خدمتتان تأکید کنم که صادرات واقعی، کاری است بس دشوار و تخصصی که برای انجام آن ابزارها و فاکتورهای خاصی نیز مورد نیاز است و یکبار فروش یا فروش های یک باره و یا فروش های ریالی به چند بازرگان کشورهای بحران زده همچون افغانستان و عراق آن هم در داخل ایران را نمی توان صادرات علمی و قابل افتخار نامید.

از همین رو صادرات علمی و قابل افتخار به فاکتورهای مشخصی نیاز دارد که بخشی از آن فاکتورها در دست خود صادرکنندگان میباشد و بخش دیگری نیز در دستان دولت است که نبود هر یک از این موارد می تواند بعنوان چالش بزرگی در برابر صادرات غیرنفتی محسوب شود.

از همین رو تولید کالای باکیفیت و با استاندارد جهانی، تولید کالای انبوه و مستمر، بسته بندی های شکیل و مورد پسند مشتریان خارجی، به روز بودن و حرکت بر روی موج اطلاعات روز جهانی، برندسازی و معرفی برند موردنظر بعنوان نامی قابل اعتماد، شناسایی بازارهای هدف ایران، شناسایی و شناخت دقیق رقبا، شناسایی مشتریان و آشنایی دقیق با روحیات و درخواستهای آنان، بازاریابی مستمر و علمی در بازارهای هدف، بازاریابی توسط افراد متخصص و حرفه ای آشنا به زبان و گفتمان بازرگانی، خوش قولی و پرهیز از فروشهای مقطعی، تبلیغات مستمر، استفاده از روشهای مدرن بازرگانی، فروش و دریافت و پرداخت مبالغ ارزی از طریق شبکه بانکی، اتکاء به توان خود و نداشتن انتظار از کسی علی الخصوص از دولت در زمینه دامپینگ و حمایتهای مالی و دهها مورد دیگر بخشی از فاکتورهای مورد نیاز جهت توسعه صادرات غیرنفتی کشورمان که غالباً در دست خود صادرکنندگان میباشد به شمار می روند و تدوین سیاستهای اقتصادی صحیح مبتنی بر توسعه صادرات اقتصادی، انتخاب تیم اقتصادی دولت که صادرات و صادرکننده را باور داشته باشند، بویژه وزیر و مسئولین وزارتخانه های صمت و اقتصاد و همچنین رئیس کل بانک مرکزی و معاونیش علی الخصوص معاون ارزی بانک، اصلاح ساختار اداری و سخت افزاری گمرک، اصلاح سیاست های پولی و بانکی و ارزی و همچنین جلوگیری از فراز و فرود شدید نرخ ارز و کاهش لحظه به لحظه ارزش ریال در برابر سایر ارزهای معتبر، تلاش در جهت تک نرخی کردن نرخ ارز،کاهش بورکراسی اداری در سازمان ها و دستگاه هایی که ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با صادرات و صادرکننده دارند، توجیه و فعال کردن تمامی سفارتخانه های ایران و انتخاب سفرا و وابسته های بازرگانی از بین افراد لایق، مدیر و مدبر و اعمال اصل شایسته سالاری در انتخاب دیپلماتها بجای رفیق بازی، حمایت دولت از ایجاد مراکز صادراتی ایران در کشورهای مختلف، پرداخت سوبسید و ایجاد جذابیت برای صادرکنندگان درخصوص شرکت در نمایشگاه های بین المللی و حضور در هیأت های اقتصادی، تقویت زیر ساخت های مورد نیاز جهت انجام صادرات از جمله تقویت حمل و نقل جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی، ساخت و ایجاد انبارهای بزرگ و سردخانه های تخصصی و چندین مورد دیگر بخش دیگری از فاکتورهای توسعه صادرات هستند که در اختیار دولت قرار دارند.

در این ارتباط باید اضافه کنم که متأسفانه "دولت روحانی" طی چند سال اولِ کشورداری خویش، تمام تمرکز و هم و غم خود را به امضاء و اجرایی شدن برجام معطوف کرد و چندان وقتی را برای رفع موانع اقتصادی و توسعه صادرات غیرنفتی نگذاشت، فلذا پس از خروج آمریکا از برجام و نافرجام ماندن آن، بقدری مشکلات اقتصادی زیاد شده بود که تمام بخش های تولیدی و تجاری را تحت الشعاع قرار داد و با افزایش نرخ ارز و بالا رفتن قیمت تولید کالا، اِعمال تحریم های سنگین، همه و همه موجب شد تا صادرات غیرنفتی کشور روز به روز کاهش و دچار مشکل شود. پس در این راستا گفتنی است که دولت چندان قدمی در جهت رفع مشکلات و چالشهای صادرات برنداشته است.

* نقش دولت در حمایت از صادرکنندگان را چطور ارزیابی می کنید ؟

در کشورهایی که قریب به ۶۰ الی ۷۰ درصد اقتصادشان دولتی است و غالب امورات اقتصادی (اعم از تولید و تجارت) در دستان دولت قرار دارد، قطعاً حمایت دولت از فعالان اقتصادی و صادرکنندگان ضروری و لازم است زیرا در غالب موارد، دولت و شرکت های دولتی خود را رقیب بخش خصوصی می دانند و در صدد کنار زدن فعالان اقتصادی بخش خصوصی هستند و اصلاً بخش خصوصی را باور نداشته و این بخش را به بازی نمی گیرند.

با توجه به مواردی که خدمتتان عرض کردم و همچنین چالش هایی که در بالا به آنها اشاره شد و نظر به اینکه اقتصاد ما تا حدود زیادی سیاسی شده است باید تأکید کنم که فعالان اقتصادی و صادرکنندگان قطعاً به حمایت دولت نیاز دارند و نقش دولت برای رفع موانع و مشکلات و همچنین بسترسازی و هموار نمودن مسیر صادرات و دلگرم نمودن صادرکنندگان ضروری و مهم است.

   * به عقیده شما با چه ساز و کاری می توان تاثیر منفی شیوع ویروس کرونا بر تجارت کشور را به کمترین میزان رساند و به عبارتی می توان از زیان بیشتر جلوگیری کرد؟

متأسفانه شیوع ویروس کرونا یک بلای جهانی است و فقط مختص به ایران هم نیست و به همین خاطر تأثیر منفی خود را بر اقتصاد و صادرات غالب کشورهای جهان گذاشته است.

در حالت عادی و بدون کرونا، صادرات کاری بسیار سخت و دشوار است لکن شیوع ویروس کرونا سختی و دشواری صادرات را چندین برابر کرده است فلذا برای اینکه بتوانیم در این ایام سخت کرونایی صادرات را روان تر و زیان صادرکنندگان را کاهش دهیم باید چند مورد از جمله متنوع نمودن و افزایش اقلام و کالاهای صادراتی، بسته بندی های شکیل و بهداشتی، انجام بازاریابی و فروش کالا در کشورهایی که بیشتر تمایل به خرید کالاهای ایرانی را دارند،  دادن اعتبار صادراتی از جانب دولت به کشورهای خواهان کالاهای ایرانی و اخذ گواهی های بهداشتی و استاندار جهانی و درج لوگوی آن ها بر روی بسته بندی کالاهای صادراتی و نهایتاً استفاده از دامپینگ بواسطه ایام خاص و ویژه کرونایی، یعنی فروش کالاهای صادراتی با حداقل سود و یا بدون سود و جبران سود صادرکنندگان توسط دولت از طریق جایزه صادراتی یا تسهیلات خاص دیگر را لحاظ و بسرعت به کار ببندیم.

 *  برای افزایش و بهبود کیفیت محصولات تولیدی کشور چه راهکاری رو پیشنهاد می کنید؟

کیفیت کالای صادراتی در رشد و توسعه صادرات غیرنفتی و ماندگاری مشتریان و حفظ طولانی بازارهای هدف بسیار مهم و لازم است که ارتقاع سطح کیفی کالاهای تولیدی کشورمان به عوامل متعددی وابسته هستند که بیش از هر چیز فرهنگ سازی در این خصوص و تولید کالاهای استاندارد و با کیفیت باید ترویج یابد، از سایر موارد نیز می توان به استفاده از نیروهای متخصص و کارگران آموزش دیده، استفاده از ماشین الات جدید و غیر فرسوده و خط تولید باکیفیت، استفاده از قطعات و مواد اولیه باکیفیت، بازدید مداوم مسئولین ذیربط علی الخصوص کارشناسان استاندارد و وزارت صمت و نهایتاً مواردی از این دست اشاره نمود.

* به عقیده شما کشور توانسته از ظرفیت صادراتی کشورهای همسایه به نحو مطلوب استفاده کند؟ برای افزایش این میزان چه راهکاری دارید؟

پاسخ بنده به این سوال شما کاملاً منفی است، لکن برای اینکه بتوانیم از بازار بزرگ ۱۵ کشور همسایه بطور اصولی بهره ببریم باید ابتدا تمام مواردی را که در بالا به آنها اشاره کردیم را لحاظ کنیم و همچنین باید بدنبال صادرات ماندگار و دراز مدت در این بازارها باشیم و از فروش های مقطعی پرهیز نماییم. متأسفانه طی سال های گذشته عده ای صادرکننده نما وارد عرصه صادرات شدند و کالاهای بی کیفیت را روانه بازارهای همسایه کردند که نه تنها بازارها و خریداران خارجی را از دست دادند بلکه نام ایران و ایرانی را نیز در آن مناطق و کشورها خراب کردند.

پس باید صادرات اصولی همراه با برندهای شناخته شده و کالاهای باکیفیت و بسته بندی های شکیل و قیمت های قابل رقابت و روابط عمومی قوی داشته باشیم تا بازارها را مجدداً بدست آوریم و سهم مناسبی نسبت به ترکیه از این بازارها کسب کنیم.

ضمناً حمایت دولت نیز در این خصوص بسیار مهم است، بطور مثال زمانی که قطر به بحران خورد و از طرف عربستان و امارات تحریم شد، سریعاً دولت ایران به داد دولت و ملت قطر رسید و با ارسال هواپیماهای مملو از مواد غذایی و کالای ایرانی، قفسه فروشگاه های آن کشور را پر کرد اما به محض اینکه مشکلات قطر کاهش یافت، اولا بازار قطر را بطور کامل در اختیار ترکیه قرار داد و ثانیاً ۸۰ کشور را لغو روادید نمود از جمله شهروندان ترکیه را، اما مردم ایران را حتی جزء آن ۸۰ کشور هم بحساب نیاورد و بدتر از آن اینکه حتی صدای دولت ایران هم درنیامد!

حال در اینجا می طلبد که دولت ایران طی مذاکراتی که با مقامات و مسئولین کشورهای همسایه دارد سهمی از بازار آن کشورها را مطالبه کرده و تجار و صادرکنندگان برجسته و نامدار ایرانی را روانه آن بازارها کند تا تأمین بخشی از کالاهای مورد نیاز آن کشورها را برعهده بگیرند که متأسفانه دریغ از یک قدم مثبت دولت و دولتمردان در این زمینه!