صنعتی پولساز، اما مغفول

 نمایشگاه ابزاری است که در کنار سایر ابزارهای تجارت خارجی می‌تواند اهرم تراز تجاری کشور را به‌نفع صادرات تغییر دهد و کمبودها در سایر بخش‌ها را جبران کند.اگر از این مزیت به نحو بهینه استفاده و در برگزاری نمایشگاه‌ها منافع کلان و ملی کشور به‌همراه منافع برگزارکنندگان منطبق با استانداردهای روز دنیا در نظر گرفته شود، می‌توان امیدوار بود فرصت‌های اقتصادی فراوانی نصیب بنگاه‌های اقتصادی و صاحبان مشاغل در کشور شود، اما مادامی که جایگاه صنعت نمایشگاهی در برنامه‌ریزی‌های دولت و بخش خصوصی مشخص و تبیین نشده است، نمی‌توان انتظار معجزه‌ای در این زمینه داشت. صمت در این گزارش به جایگاه صنعت نمایشگاهی در توسعه تجارت پرداخته است.

ضرورت بهره‌برداری از یک صنعت درآمدزا

صنعت نمایشگاهی یک صنعت بسیار پولساز و درآمدزا است، و یک مدیر خوب می‌تواند از همه نقاط قوت این صنعت به‌خوبی استفاده کند، اما متاسفانه در کشور ما این صنعت با نقطه ضعف‌های بسیاری مواجه است و بهره‌برداری از آن به‌درستی جا نیفتاده است.برگزاری نمایشگاه‌ها یکی از ابزارهای مهم در شناسایی نیاز مشتریان و معرفی توانمندی‌های واحدهای تولیدی و خدماتی به بازارهای مختلف است. براساس بررسی‌های انجام‌گرفته، برگزاری نمایشگاه‌ها در سال حداقل ۳۰۰ میلیارد دلار عاید اقتصاد جهانی می‌کند. نمایشگاه، مرکزی برای تبادل اطلاعات و دست یافتن به پدیده‌های نوین علم، صنعت و انتقال فناوری است.برگزاری نمایشگاه، باعث ایجاد رقابت‌های سالم داخلی و بین‌المللی می‌شود، همچنین برگزاری نمایشگاه، توسعه‌دهنده گردشگری و اشتغال ملی است. برپایی نمایشگاه‌ها به‌ویژه در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی از جنبه‌های مختلف موجب پویایی اقتصاد بومی شده که از جمله آن کمک به توسعه و رونق صنعت گردشگری و نیز حفظ و ارتقای سطح اشتغال ملی است.

مذاکره هدفمند با ایجاد بانک اطلاعاتی

رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات درباره چالش‌ها و کیفیت برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر به صمت گفت: در خارج از کشور، وقتی قبل از برگزاری نمایشگاه به‌صورت اینترنتی در آن ثبت‌نام می‌کنید، این موضوع باعث ایجاد یک بانک اطلاعاتی سودمند می‌شود. به‌گفته فرشید فرزانگان این بانک اطلاعاتی چه برای غرفه‌دار و چه برای بازدیدکننده از نمایشگاه بسیار کارگشا است. در حالی که در ایران متاسفانه این کار انجام نمی‌شود، چنانچه در نمایشگاه‌های داخلی در زمینه بانک اطلاعاتی شرکت‌کنندگان بسیار ضعیف عمل می‌شود و اطلاعات کامل و خوبی در اختیار مخاطب قرار نمی‌گیرد و بانک اطلاعاتی خوب از شرکت‌کنندگان نمایشگاه می‌تواند یک مذاکره هدفمند را برای بازدیدکنندگان از نمایشگاه ایجاد کند.فرشید فرزانگان با بیان اینکه در کشورهای خارجی به‌ویژه در امارات، برگزاری نمایشگاه‌ها بسیار تخصصی هستند، خاطرنشان کرد: افرادی که از قسمت‌های مختلف دنیا برای شرکت در نمایشگاه به دوبی می‌آیند، باید یک ورودی سنگین پرداخت کنند. برای مثال، در نمایشگاه اخیری که به نام گلدفود در دوبی شرکت داشتم، بالغ بر ۵۰۰ تا ۷۰۰ درهم از شرکت‌کننده دریافت می‌شد. این رقم بزرگی برای شرکت‌کننده است، بنابراین افرادی که در نمایشگاه حضور می‌یابند، کاملا تخصصی هستند و وقت خود را هدر نمی‌دهند.  این فعال اقتصادی بااشاره به تجهیزات نمایشگاه بین‌المللی گفت: نمایشگاه‌های خارجی از نظر سیستم هواسازها و مکان مناسب برای تهیه مایحتاج معمول مثل صرف قهوه، چای و ... برای ‍پذیرایی بسیار متفاوت با نمایشگاه‌های داخلی هستند. کمابیش به همه‌چیز‍ در یک نمایشگاه فکر شده است که بازدیدکننده چه از نظر بازرگانی و چه در حوزه تولید وقتی آن را رصد می‌کند، در همان سطح یا کلاس کاری با وی برخورد شود.

معیارهای نمایشگاه‌های بین‌المللی

فرزانگان بااشاره به ظرفیت بالای موقعیت کشورمان برای برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی گفت: با این وجود، متاسفانه نمایشگاه‌هایی که در ایران برگزار می‌کنیم، بیشتر داخلی هستند؛ برای نمایشگاه‌های داخلی هم بیشتر از این انتظار می‌رود. وی افزود: نمایشگاه‌های بین‌المللی که در دیگر کشورها مانند عمان، قطر یا امارات برگزار می‌شود، بین‌المللی و تمام پرسنل و عوامل آن هم بین‌المللی هستند، یعنی مسلط به زبان انگلیسی، اصول تشریفات و میزبانی از شرکت‌کنندگان در نمایشگاه هستند و در این زمینه آموزش‌های لازم را دیده‌اند.

فرزانگان در ادامه افزود: همچنین در کشورهای دیگر، در کنار نمایشگاه‌های اصلی ایونت‌هایی برگزار می‌شود که دست کمی از نمایشگاه اصلی ندارند و حتی گاهی ‍پررنگ‌تر از آن هستند. در کشور ما بیشتر این حاشیه‌های نمایشگاهی وجود ندارد.

نبود تحلیل‌های نمایشگاهی

رئیس اتاق بازرگانی ایران و امارات درباره استفاده از تکنولوژی‌های جدید در نمایشگاه‌ها گفت: در بیشتر نمایشگاه‌های داخلی و خارجی به‌ویژه بعد از دوران کرونا استفاده از کارت ویزیت منسوخ شده و بیشتر با گوشی همراه و با استفاده از کیو آر کدها اطلاعات جابه‌جا می‌شوند، اما به‌هرحال هنوز هم کارت ویزیت در جاهایی استفاده می‌شود.

وی افزود: ثبت اطلاعات فرد بازدیدکننده از غرفه‌های نمایشگاهی، از نظر اطلاعات موردنیاز تحلیل‌های نهایی نمایشگاه‌های بین‌المللی بسیار مهم است که با آن کار می‌کنند و از آن برای برگزاری نمایشگاه‌های بعدی خود بهره‌برداری می‌کنند، اما در ایران تجزیه و تحلیل‌های نمایشگاهی با نگاه یادشده وجود ندارد و ممکن است نمایشگاه گاهی به آن هدف نقطه‌زنی که باید برسد،نرسد.

بکارگیری مدیران ناکارآمد

رئیس اتاق بازرگانی ایران و امارات در ادامه برای بهبود ضعف‌های صنعت نمایشگاهی در ایران خاطرنشان کرد: مدیران و مسئولانی که در زمینه برگزاری نمایشگاه‌ها فعالیت دارند، باید از افرادی انتخاب شوند که این میدان و عرصه را به‌خوبی می‌شناسند. ممکن است، مدیرانی در این حوزه انتخاب شوند که با فعالیت‌های نمایشگاهی آشنا نباشند و آنها را در جای مهمی مثل شرکت سهامی نمایشگاه‌ها می‌گذارند که آنها در هنگام مدیریت، آموزش هم ببینند. این افراد چون با نمایشگاه‌های بین‌المللی آشنایی کافی ندارند، در ادامه کارشان در بازدید نمایشگاه‌های خارجی، تازه متوجه ضعف‌هایی که در این زمینه وجود دارد، می‌شوند و تا بیایند به فضا و ساختار این صنعت مسلط شوند، آنها را تغییر می‌دهند، یعنی کار علمی و ریشه‌داری در کشور در این‌باره انجام نمی‌شود.

غفلت از صنعتی پردرآمد

فرزانگان با تاکید بر اینکه صنعت نمایشگاهی یک صنعت بسیار پولساز و درآمدزا است، ادامه داد: یک مدیر خوب می‌تواند از همه نقاط قوت این صنعت به‌خوبی استفاده کند، اما متاسفانه در کشور ما این صنعت با نقطه ضعف‌های بسیاری مواجه و بهره‌برداری از آن به‌درستی جا نیفتاده است. رئیس اتاق بازرگانی ایران و امارات در پایان خاطرنشان کرد: با برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی در دوبی که فاصله زیادی از ما ندارد، رزرو تمام هتل‌ها و فروش تمام رستوران‌ها و مراکز گردشگری چندبرابر می‌شود. این یعنی برگزاری نمایشگاه نه‌فقط برای خود نمایشگاه بلکه برای فضای پیرامون آن هم رونق ایجاد می‌کند که بسیاری از دست‌اندرکاران اقتصادی کشور می‌توانند از آن بهره‌برداری کنند.

صنعت نمایشگاهی، صنعتی جهانی

سخنگوی پیشین نمایشگاه بین‌المللی جمهوری اسلامی بااشاره به روند گذشته برگزاری نمایشگاه‌ها در ایران اظهار کرد: قبل از انقلاب، نمایشگاه بین‌المللی بازرگانی تهران را داشتیم که سالانه یک‌بار برگزار می‌شد. بعد از انقلاب، همزمان با سایر کشورهای دیگر، نمایشگاه‌ها به‌سمت تخصصی شدن حرکت کردند و در ایران هم این اتفاق مبارک در صنعت نمایشگاهی افتاد و یک نمایشگاه بین‌المللی بازرگانی تهران تبدیل به 100 نمایشگاه تخصصی در ایران شد.

حمیدرضا آملی در گفت‌وگو با صمت افزود: این ۱۰۰ نمایشگاه تخصصی در تهران برگزار می‌شد و سایت مرجع شرکت حامی نمایشگاهی در ایران و استان‌های دیگر هم صاحب سایت نمایشگاهی شدند. اکنون کمابیش تمامی استان‌های ما دارای سایت نمایشگاهی هستند. برخی استان‌ها مثل شیراز، اصفهان و مشهد سایت‌های استانداردتری دارند و در شهرستان‌های دیگر سایت‌ها کوچک‌تر یا هنوز به رشد آنچنانی در توسعه زیرساخت‌ها همچون شهرهایی که نمایشگاه‌های بزرگی در آن برگزار شده، نرسیده‌اند.

پرهیز از ایرانیزه کردن صنعت نمایشگاهی

این کارشناس نمایشگاه با تاکید بر اینکه صنعت نمایشگاهی یک صنعت جهانی است، ادامه داد: بحث ایرانیزه کردن این صنعت خیلی جالب نیست و این کار تنها یک کار اقتصادی نیست، به دلیل اینکه اصول خود را دارد و ما باید از این اصول و استانداردهای جهانی پیروی کنیم تا نمایشگاه‌های‌مان را بتوانیم در سطح استانداردهای جهانی برگزار کنیم.مدیر اسبق نمایشگاه‌های داخلی نمایشگاه بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران بااشاره به اهمیت برگزاری نمایشگاه‌ها در کشور تصریح کرد: صنعت نمایشگاهی به‌دلیل اینکه یک صنعت پیشران است، می‌تواند تحول خوبی را در سایر گروه‌های کالایی و صنایع ایجاد کند. برگزاری نمایشگاه‌ها چیدن و برچیدن کالا نیست. برگزاری نمایشگاه برای هر گروه صنفی می‌تواند یک رویداد مهم در سال باشد که جایگاه آن صنعت و چالش‌ها و نقاط ضعف و قوت آن را در طول برگزاری نمایشگاه عیان کند و باعث شروع اقدامات جدید و نو ‌شود.

مهم‌ترین ابزار سازمان توسعه تجارت

آملی افزود: نمایشگاه‌ها در واقع دانشگاه‌هایی هستند که در آنها تبادل دانش و تکنولوژی انجام می‌شود و اهمیت آن در رابطه با توسعه فضای کسب‌وکار کشور و در رابطه با توسعه صادرات کشور بسیار مهم است. نمایشگاه‌ها در واقع مهم‌ترین ابزار سازمان توسعه تجارت ایران برای صادرات و برای رونق فضای کسب‌وکار کشور هستند.وی در ادامه تاکید کرد: نمایشگاه‌ها می‌توانند با تبادل دانش، بکارگیری تکنولوژی‌های جدید و دانش‌بنیان در نمایشگاه‌ها هزینه تولید در کشور را کاهش دهند.

حرکت نمایشگاه‌ها به‌سمت فوق‌تخصصی شدن

این کارشناس صنعت نمایشگاهی با بیان اینکه مسیر برگزاری نمایشگاه‌ها در دنیا به طرف تخصصی شدن در حال حرکت است، گفت: برای مثال، نمایشگاه بین‌المللی بازرگانی تهران برای برند جنرال، همه محصولات این برند را در کنار هم به‌نمایش می‌گذاشت یا نمایشگاه در صنعت غذا یا ساختمان و ... برگزار می‌کرد. اکنون آن نمایشگاه‌ها در حال تبدیل به نمایشگاه‌های فوق‌‎تخصصی هستند. مثل نمایشگاه مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، نان و ... که در واقع در بخش مواد غذایی به‌صورت تخصصی‌تر از آن نمایشگاه اصلی برگزار شود یا اینکه هم در آن نمایشگاه‌های جنرال باشند و هم اینکه سالانه یک نمایشگاه تخصصی هم در آن حوزه داشته باشیم. برای اینکه حق مطلب را برای آن صنعت به‌صورت تخصصی‌تر ادا کنیم.

آملی با بیان اینکه رفتار بنگاه‌های اقتصادی در نمایشگاه‌های بین‌المللی در حال‌ حاضر نسبت به سال‌های گذشته تغییر کرده است، افزود: در گذشته، شرکت‌ها به‌صورت فردی و جزیره‌ای در این نمایشگاه‌ها حضور می‌یافتند، اما امروز با شکل گرفتن اتحادیه‌ها و تشکل‌های صنفی و انجمن‌های تخصصی شاهد رفتارهای حرفه‌ای‌تر و رفتارهای جمعی هستیم.مدیر اسبق نمایشگاه‌های داخلی نمایشگاه بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در پایان گفت: نمایشگاه‌ها در واقع فرش زیبا و ویترینی هستند که آنچه به‌صورت محتوا در آن قرار می‌گیرد متناسب با سیاست‌گذاری شرکت نمایشگاه‌ها، سازمان توسعه تجارت و تشکل‌های دولتی و بخش خصوصی به نمایش گذاشته می‌شود. هر نمایشگاهی موظف به ایجاد کمیته سیاست‌گذاری بوده و هدف از برگزاری، تحقق شعار سال و توجه به اهداف کلان اقتصادی کشور است.

سخن پایانی

صنعت نمایشگاهی یک زیرساخت مهم اقتصادی است و بنابراین به نگاهی زیرساختی نیاز دارد. مادامی که نگرش‌ها اصلاح نشود، صنعت نمایشگاهی مانند سالیان گذشته بیشتر در پی اثبات نقش و هویت خود خواهد بود و اعمال این انرژی، میزان اثرگذاری این صنعت را کاهش خواهد داد. امروزه روش برگزاری نمایشگاه‌ها باتوجه به قدمت طولانی آن بسیار تغییر کرده است. هرچه پیش‌تر می‌رویم، عملکرد و رویکرد برگزاری نمایشگاه‌های ‌موفق بین‌المللی پیوسته در حال تغییر است که باید خود را با استانداردهای موفق نمایشگاهی در دنیا تطبیق دهیم./روزنامه صمت