فضای مجازی و ضرورت تقویت سواد رسانه‌ای کودکان در روزهای کرونایی
پررنگ شدن نقش و حضور فضای مجازی در این روزهای کرونایی بین کودکان و نوجوانان، ضرورت نظارت و آموزش سواد رسانه‌ای و همچنین ارائه رژیم مناسب برای جلوگیری از استفاده غیراصولی از این فضا را دوچندان کرده است.
بر پایه آمار سازمان تنظیم مقررات رادیویی در سال ۱۳۹۹، شمار کاربران اینترنت در ایران از ۷۸ میلیون نفر فراتر رفته و ضریب نفوذ اینترنت در ایران به ۹۴ درصد رسیده، یعنی از هر ۱۰۰ نفر ایرانی ۹۴ نفر از اینترنت بهره می‌گیرند.
در این میان ۲۵ تا ۳۰ میلیون نفر از کاربران ایرانی، کودک و نوجوان هستند که با شیوع ویروس کرونا و لاجرم شدن آموزش غیرحضوری یا آنلاین، تداوم حضور این قشر از جامعه در فضای مجازی دوچندان شده تا آنجا که بر اساس آمار، بیش از ۱۵ میلیون دانش‌آموز ایرانی به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا از آموزش آنلاین به جای آموزش حضوری استفاده می‌کنند.
حال با درنظر گرفتن این موضوع که فضای مجازی در کنار امکانات و قابلیت‌های کارآمد و جذاب، تهدیدها و آسیب‌هایی هم دارد، کودکان و نوجوانان که در رده قشر آسیب پذیر جامعه به شمار می روند، نسبت به این تهدیدها آسیب‌پذیرتر هستند که به باور کارشناسان حوزه ارتباطات، آگاهی داشتن از تهدیدات و خطرات احتمالی این فضا و همچنین داشتن رژیم مصرف مناسب از این فضا، برای مقابله با هر خطری بنیادی‌ترین ابزار است.
موضوعی که مسعود صادقی کارشناس ارشد ارتباطات و رسانه در گفت وگو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا، به آن اشاره و با یادآوری اینکه اینترنت یک بستر رسانه‌ای فراگیر است که به جز رسانه‌های حرفه‌ای، کاربران غیر حرفه‌ای هم در آن تولید محتوای رسانه‌ای می‌کنند، می گوید: سواد رسانه‌ای، همچون ابزاری آگاهی‌بخش برای بهره‌گیری درست، مفید و ایمن از رسانه به کار می‌آید، پس هرچه کاربران از ماهیت چالش‌ها و روش‌های رویارویی با آنها شناخت بیشتری داشته باشند، ایمن‌تر هستند.
چگونه سواد رسانه ای را به کودکان بیاموزیم؟
صادقی، درباره نحوه آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان توضیح می دهد: در گام نخست پدر و مادر باید آگاهی و شناخت خود را از ماهیت رسانه و ابزارهای نوین افزایش بدهند، چون پدر و مادر اصلی‌ترین مرجع آموزش به کودکان هستند.
وی دلیل این امر را اینگونه بیان می کند: شتاب فزاینده پیشرفت در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات پدیده شکاف دیجیتال را میان نسل‌ها پدیده آورده است که هر روز این شکاف ژرف‌تر می‌شود، بنابراین لازم است پدران و مادران برای به‌روز رسانی اطلاعات و آشنایی با دستاوردهای نوین دیجیتال، بیشتر تلاش کنند.
کارشناس ارشد ارتباطات با این توضیح که به‌طور خلاصه سواد رسانه‌ای یک مجموعه اصول و رویکرد برای شناخت ماهیت و ساز و کارهای جریان رسانه‌ای است و شیوه برخورد هوشمندانه با محتوای رسانه‌ای را نشان می‌دهد، به والدین یادآور می شود: خوشبختانه منابع نوشتاری و چند رسانه‌ای روشنگری هست که والدین می‌توانند از آنها استفاده کنند که همه این منابع بر روی دو نکته رژیم مصرف محتوای رسانه‌ای و تفکر انتقادی و پرورش ذهن تحلیل‌گر تاکید دارند.
صادقی خاطرنشان می کند: امروزه اینترنت رسانه‌ای در دسترس همگان است و هر کاربر از جمله تبهکاران و فریبکاران هم می‌توانند محتوای رسانه‌ای تولید و منتشر کنند، بنابراین مخاطب در مواجهه با محتوای رسانه‌ای لازم است، قدرت تشخیص محتوای درست و نادرست یا مفید و زیانبار را داشته باشد.
به بیان گفته، در نخستین گام لازم است کاربر کودک درک کند که به هر درخواستی پاسخ ندهد و هر محتوایی را گزینش نکند و برای دستیابی به محتوای مناسب از منابع معتبر بهره بگیرد و در تشخیص محتوای درست از سازوکار سنجش منابع بهره بگیرد و بیشتر از همه به راهنمایی پدر و مادر آگاه خود تکیه کند.
لازم است کاربر کودک، درک کند که به هر درخواستی پاسخ ندهد و هر محتوایی را گزینش نکند و برای دستیابی به محتوای مناسب از منابع معتبر بهره بگیرد و در تشخیص محتوای درست از سازوکار سنجش منابع بهره بگیرد و بیشتر از همه به راهنمایی پدر و مادر آگاه خود تکیه کند.برای کاهش فربگی کودکان در فضای مجازی چه رژیمی مناسب است؟
این کارشناس ارشد ارتباطات و رسانه در پاسخ به این پرسش که چگونه می توان کودکان را در مصرف فضای مجازی رژیم داد؟ می گوید: مکانیزم‌های دنیای دیجیتال هم مانند دنیای واقعی است، در دنیای واقعی ما یک رژیم خوراکی مناسب باید داشته باشیم، در دنیای مجازی هم رژیم مصرف محتوا داریم در چهارچوب این رژیم کاربر در میان انبوه موضوعات، گزینش می‌کند و از سوی دیگر حجم مصرف را تعیین می‌کند.
وی می افزاید: از محتوای غیر اخلاقی که بگذریم امروزه کودکان ما حجم زیادی از محتوای بیهوده از نام و نشان برندهای تجاری را در ذهن دارند که هرگز نیازی به آنها ندارند و به جز هدر دادن وقت، انرژی و ظرفیت ذهنی در شکل‌گیری نگرش آنها به زندگی هم موثر است در حالیکه با یک جهت‌گیری مناسب می‌توانند محتوای مفیدتری برای ذهن خود گزینش کنند.
صادقی یادآور می شود: کودکان بیشتر از اینکه از توصیه‌های بزرگترها پیروی کنند از رفتار آنها الگو برداری می‌کنند از همین رو لازم است پدر و مادر به کارگیری اصول مصرف فضای مجازی و سواد رسانه‌ای را در رفتار خود نشان دهند تا سرمشق رفتاری مناسبی برای فرزندان باشند.
این کارشناس ارشد ارتباطات و رسانه تاکید می کند: توجه داشته باشیم که برای کودکان سواد رسانه‌ای شرط لازم ایمنی در برابر آسیب‌ها است و در هر صورت نظارت و همراهی والدین ضریب آسیب‌پذیری در برابر چالش‌های نوپدید را کاهش می‌دهدتوجه داشته باشیم که برای کودکان سواد رسانه‌ای شرط لازم ایمنی در برابر آسیب‌ها است و در هر صورت نظارت و همراهی والدین ضریب آسیب‌پذیری در برابر چالش‌های نوپدید را کاهش می‌دهد و بهره‌گیری از ابزارهای مدیریت فضای مجازی کودک همچون سیم‌کارت‌های ویژه کودکان و تبلت کودکان امکان دسترسی ایمن و مفید را فراهم می‌کند و از طرفی با تبلت کودک، پدر و مادر می‌توانند برای استفاده کودک از دستگاه زمانبندی تعیین کنند، از همین رو خطر اعتیاد به اینترنت و دستگاه‌های هوشمند برطرف می‌شود.
صادقی در بخشی دیگر از این گفت وگو، به والدین توصیه می کند: نباید تصور کنیم هر کودکی در هر سنی خوب است که از اینترنت بهره بگیرد، والدین باید به استاندارهای سنی کودکان در استفاده از اینترنت و دستگاه‌های هوشمند توجه داشته باشند، کودک زیر دو سال در فرایند رشد شناختی نیازمند ارتباط با محیط و افراد است، در این مقطع استفاده از دستگاه‌های هوشمند تمرکز او را از محیط منحرف می‌کند.
مطالب خوب و کاربردی
بر خلاف کلی گو یی و اراجیفی که الان در صدا و سیما به نا م سواد رسانه ای تحویل ملت می دن