عوارض طولانی مدت کرونا در کدام بیماران بروز می‌کند؟

دکتر مینوش شعبانی متخصص عفونی در خصوص عوارض طولانی مدت بعد از کرونا، اظهار کرد: با طولانی شدن پاندمی، به نظر می‌رسد کووید-۱۹ برای بیماران مبتلا، بعد از بهبود نیز گرفتاری‌هایی ایجاد می‌کند. البته بسیاری از بیماران خوشبختانه ریکاوری کامل پیدا می‌کنند، اما در درصدی از مبتلایان هم علائم ماندگار می‌شود.

وی ادامه داد: بسیاری از ارگان‌ها در جریان ابتلا به کرونا درگیر می‌شوند و در کنار همه این ارگان‌ها، سیستم ایمنی و حتی روان بیماران نیز متحمل آسیب می‌شود. شرایط برای درصد کمی از افراد مبتلا که ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها برخی علائم را با خود همراه داشته باشند، کلافه کننده خواهد بود و عملکرد زندگی‌شان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

 دکتر شعبانی تصریح کرد: باید به این نکته توجه شود که حتی مبتلایانی که در بیمارستان بستری نشدند و افرادی که در فاز حاد بیماری نیازی به کمک گرفتن از پزشک پیدا نکردند هم ممکن است دچار طولانی شدن همان علائم خفیف یا بعضا پیدایش علائم جدید در طی هفته‌های بعد شوند.

 عضو هیئت علمی دانشگاه اطلاعات مرتبط با عوارض طولانی مدت کووید-۱۹ را بسیار محدود دانست و گفت: اطلاعات موجود، حاصل تلاش‌های دست و پا شکسته دو سه ماه اخیر و تجربه‌های پیشین از ویروس‌های هم خانواده کووید-۱۹، مثل سارس و مرس است. البته مطالعات متعددی در سراسر دنیا، از جمله ۶ مطالعه ۶ ماهه در انگلیس و یک مطالعه دو ساله در نیویورک در این خصوص آغاز شده است و در واقع باید منتظر گذشت زمان و حاصل این نتایج بود.

 عوارض طولانی مدت کووید در چه بیمارانی بروز می‌کند؟

 دکتر شعبانی، عنوان کرد: در بیمارانی که شرایط اولیه شدیدتری داشتند و در نهایت هم در بیمارستان بستری شدند، عوارض بعد از کرونا و درگیری مزمن شدیدتری گزارش شده است؛ البته نه فقط در ریه، در تمام ارگان های مربوطه. در شواهد قبلی هم نشان داده شده که در بیماری همچون سارس، عوارض تا سالها هم ادامه داشته است.

 وی عوارض مزمن کووید-۱۹ را با عنوان Post-COVID Syndrome یا Post-acute covid-۱۹ اعلام کرد و افزود: این عوارض ممکن است بعد از ماه‌ها، حتی بیشتر از ۶ ماه ادامه پیدا کند، اما انجمن بیماریهای عفونی آمریکا (IDSA) به طور دقیق عنوان می‌کند اگر بیشتر از سه هفته علائم با بیمار باشد، اصطلاح Post-acute covid-۱۹ و اگر بیشتر از ۱۲ هفته طول بکشد Chronic post covid syndrome به آن اطلاق می‌شود.

 دکتر شعبانی ادامه داد: بسته به شدت بیماری اولیه مریض و بستری شدن یا نشدن وی، نوع علائم مزمن متفاوت است. بیماری که در بخش مراقبت ویژه بستری شده و خدمات متعدد درمانی دریافت کرده باشد، خود به خود جدا از درگیری‌های ابتلا به کرونا، عوارضی را تجربه خواهد کرد، از طرفی برای این دسته از بیماران، علائم پست کووید-۱۹ شدیدتر و احتمالا طولانی‌تر خواهد بود. درصد بالایی از بیماران هم که بهبود پیدا می‌کنند، ممکن است این ریکاوری ظاهری و بالینی باشد و آسیب هایی به ارگان هایشان وارد شده باشد که ادامه دار شود.

 شایع ترین علامت‌های مزمن کووید

 دکتر شعبانی در خصوص علائم شایع که در درصد بالاتری از بیماران مزمن می‌شود، بیان کرد: خستگی، تنگی نفس، سرفه، درد قفسه سینه، کاهش یا از دست دادن تمرکز، اختلالات حافظه، افسردگی، اختلالات اضطرابی و استرسی پس از حادثه، درد عضلانی، سردرد، تب‌هایی که قطع و وصل و بالا پایین می‌شود، از علائمی است که بیشتر گزارش شده است.

 عضو هئیت علمی دانشگاه، اظهار کرد: پزشکان پیش بینی می‌کردند که این بیماری ویروسی باعث بروز مشکلات عدیده مزمن می‌شود، اما این موضوع اوایل پاندمی دغدغه مهمی نبود. در آینده نزدیک با حجم بالایی از این بیماران روبه رو خواهیم بود و شاید این رخداد دست کمی از سونامی نداشته باشد.

 معمای علایم مزمن کووید ۱۹

 وی تصریح کرد: معما از مراجعه بیماران جوانی شروع می‌شود که مشکل خاص زمینه‌ای ندارند و در زمان ابتلا به کووید-۱۹ هم علائم خفیفی را تجربه کرده‌اند. این‌ها مدعی هستند صبح‌ها با خستگی بسیار بیدار می‌شوم، وقتی به سرکار می‌روم اصلا انرژی ندارم و کلافه هستم، همین شرایط موجب می‌شود به مرور زمان برخی اختلالات روحی و روانی، اضطراب و افسردگی در فرد ظاهر شود.

 متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری در خصوص میزان شیوع این سندرم، ادامه داد: طبق مطالعه‌ای که در کشور ایتالیا با تحت نظر قرار دادن جمعیت آماری ۱۴۳ نفر به مدت ۲ ماه بعد از اتمام فاز حاد بیماری، انجام شده، بالغ بر ۸۰ درصد از یک سری علائم رنج می‌بردند که از این تعداد حدود ۳۰ درصد آن‌ها دو علامت و حدود ۵۰ درصد سه علامت به بالا به همراه داشتند. همچنین حدود ۴۵ درصد از کل این بیماران از کاهش کیفیت زندگی گله مند بودند.

 وی افزود: بیمارستانی در پاریس نیز به طور میانگین هفته‌ای ۳۰ مورد سندرم Post-COVID گزارش می‌کند که اکثر آنها خانم‌هایی با حدود ۴۰ سال سن هستند.

 به گفته دکتر شعبانی، خستگی، تنگی نفس، درد مفاصل، درد سینه، سرفه، اختلال چشایی و بویایی، خشکی چشم، قرمزی چشم، سردرد، خلط گلو، کاهش اشتها، درد گلو، سرگیجه، درد عضلانی و اسهال از شایع ترین علامت‌های مزمن است.

 نیاز به معاینه حضوری در صورت طولانی شدن علایم

 عضو هیئت علمی دانشگاه، گفت: با توجه به اینکه تقریبا ریه اولین ارگانی است که درگیر می‌شود، بسیاری از بیماران از طولانی شدن سرفه‌های خشک یا خلط دار شکایت می‌کنند. موضوع سرفه تحت حاد و مزمن به مدت ۳ تا ۸ هفته ناشی از ابتلا به ویروس‌های تنفسی و برونشیت همیشه مطرح بوده است، اما به طور کلی طولانی شدن علائم، نیاز به ویزیت حضوری توسط پزشک را پررنگ تر میکند. البته بررسی تیمی از متخصصان نتیجه بهتری به همراه دارد.

 وی در ادامه با تاکید بر لزوم مراجعه حضوری به پزشک، عنوان کرد: افراد تا جایی که امکان دارد از ویزیت‌های تلفنی پرهیز کنند، چراکه بررسی برخی علائم خطر به صورت تلفنی امکان پذیر نیست.

 دکتر شعبانی، با اشاره به اینکه اکثر بیماران بستری بعد از ترخیص علائم ماندگاری را تجربه می‌کنند، گفت: در برخی مواقع دیده شده حتی بعد از گذشت یک ماه از بروز بیماری، اسکار بیش از یک سوم از بافت ریه را گرفته است. در مطالعه‌ای در اتریش نشان داده شده که ۸۸ درصد از بیماران بستری ۶ هفته بعد از ترخیص ضایعات واضحی داشته‌اند و در هفته دوازدهم این رقم به ۵۵ درصد کاهش یافته است.

 در فاز حاد حدود یک سوم از افراد دچار علائم قلبی می‌شوند

 عضو هیئت علمی دانشگاه اظهار کرد: زمانی که اختلال در عملکرد سیستم ایمنی رخ دهد، گویی تمام ارگان‌های بدن درگیر شده است. یکی دیگر از ارگان‌هایی که احتمال درگیری آن درجریان ابتلا به کرونا بالاست، قلب است. در فاز حاد حدود یک سوم از افراد دچار علائم قلبی می‌شوند و بعد از ریکاوری، برخی مشکلات التهابی باعث می شود عوارض مزمن قلبی را شاهد باشیم. البته این اختلالات بیشتر افرادی که سابقه بستری دارند را درگیر می کند.

 مشکلات نورولوژیک ناشی از ابتلا به کووید-۱۹

 دکتر شعبانی در خصوص مشکلات نورولوژیک ناشی از ابتلا به کووید-۱۹، عنوان کرد: بر اساس مرور سیستماتیک چندین مقاله، به طور متوسط حدود ۲۰ درصد افراد سردرد را تجربه می‌کنند. این سردرد نمونه‌ای از علائمی است که قبلا اشاره شد که لزوما نمیتوان تلفنی بیمار را ویزیت کرد و تشخیص افتراقی‌های مختلف دارد. باید شرح حال مناسب گرفته شود تا علت آن ریشه یابی شود. اختلالات سرگیجه در ۷ درصد و اختلال بویایی و چشایی در ۵ تا ۸ درصد افراد گزارش شده است. اینکه تا چه زمانی این علائم ادامه دارد، اصلا مشخص نیست حتی ممکن است تا ۶ ماه هم با بیمار همراه باشد. علائمی همچون تشنج و سکته مغزی، علائم غیرشایعی هستند.

 دکتر شعبانی مهمترین عارضه را درگیری سلامت روان دانست و افزود: این مشکل نیاز به بررسی و اطلاع رسانی گسترده دارد.

 سندرم خستگی مزمن در بهبودیافتگان

 وی در خصوص سندرم خستگی مزمن نیز ادامه داد: خستگی مزمن و اختلال تمرکز قبلا هم به دلایل ناشناخته و احتمالا به دلیل ویروس‌های دیگر مطرح بوده ولی افراد مبتلا باید بدانند که با انجام بعضی کارها می‌توان سیر بهبودی را تسریع کرد؛ مثل رعایت برخی نکات بهداشتی، از جمله بهداشت خواب بسیار اهمیت دارد. همچنین ورزش نیز کمک کننده است. البته برای شروع ورزش بعد از گذر از دوران بیماری باید به برخی نکات توجه و در صورت امکان با پزشک مشورت کرد.

 دکتر شعبانی در ادامه گفت: برای مثال اگر فرد مبتلا، ورزشکار باشد و بیماری بدون علامت حادی را هم تجربه کرده باشد، باید به تدریج بعد از حداقل یک هفته بدون هیچ علامتی، با نصف فعالیت قبل شروع کند. حال این زمان وقفه برای افرادی که عوارض ریوی و قلبی را تجربه کرده‌اند باید طولانی‌تر باشد و بر تمرینات تنفسی تمرکز کنند. همچنین افرادی که در جریان کرونا دچار التهاب عضله قلب شدند باید بعد از گذشت سه تا ۶ ماه از بهبودی، ورزش را شروع کنند.

 به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه،طب سوزنی، ماساژ، مصرف داروهای ضد افسردگی با دز کم و آرامبخش برای رفع مشکل خواب تحت نظر پزشک و داشتن تغذیه سالم در کاهش سندرم خستگی مزمن نقش بسزایی دارد.

 دکتر شعبانی در پایان اظهار کرد: بهترین راه، پیشگیری از ابتلاست؛ یعنی زدن ماسک رعایت فاصله گذاری اجتماعی، پرهیز از حضور در اجتماعات، داشتن خواب راحت و کافی، داشتن تغذیه سالم و ورزش هوازی حداقل سه روز در هفته.