ثانیه‌های طلایی برای نجات جان انسان / آمبولانس خراب معنا ندارد

تماس با اورژانس ۱۱۵، زمانی که یک نفر در وضعیتی بین مرگ و زندگی به سر می‌برد، قطعا موقعیت پر استرس و تجربه دلهره آوری است. اغلب در این موارد، افراد به سرعت سراغ خود تجویزی می‌روند ولی گاهی نتیجه بخش نیست و شاید حتی بیمار را در وضعیت خطرناک‌تری قرار دهد.

در دفتر روزنامه بودیم که با خبر شدیم، یکی از همکاران خبرنگار با درد شدیدی از قسمت پهلو مواجه شده است. درد آنقدر شدید بود که نفس کشیدن را برایش سخت کرده بود. در این موقعیت هرکسی پیشنهادی می‌داد؛ یکی می‌گفت: «از کیسه آبگرم استفاده کن.». دیگری خوردن قرص مُسکن را پیشنهاد می‌داد. همکار بعدی‌مان که تشخیص افت قند خون داده بود، با لیوانی از آب قند آمد!

اما وضعیت بحرانی‌تر از این حرف‌ها بود که با این راه حل ها، برطرف شود. تماس با اورژانس آخرین گزینه و شاید بهترین گزینه بود. با اورژانس تماس گرفتیم و تک تک علائم همکارمان را به کارشناس تریاژ تلفنی مرکز دیسپچ اورژانس گزارش دادیم. کارشناس اورژانس گفت: «با این علائمی که گفتید مورد شما اورژانسی نیست! با وسیله شخصی به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسونید.» طبیعتا شنیدن این جواب برای ما خوشایند نبود، آن هم در وضعیتی که نمی‌دانستیم مشکل بیمارمان چیست و چرا از شدت درد به سختی نفس می‌کشد!

درهمین راستا خبرنگار حوزه سلامت گسترش نیوز گفتگویی تفصیلی با مجتبی خالدی سخنگوی اورژانس کشور درباره چالش‌های موجود در پایگاه‌های اورژانس انجام داده است که در ادامه با هم می‌خوانیم.

ارائه خدمات یکسان اورژانسی در سراسر کشور

مجتبی خالدی سخنگوی اورژانس کشور به خبرنگار گسترش نیوز گفت: تلاش سازمان اورژانس کشور همیشه در این راستا بوده است که خدمات را یکسان به سراسر کشور ارائه دهد. عدالت در ارائه خدمات فوری پزشکی اولویت اصلی دکتر جعفر میعادفر رئیس سازمان اورژانس کشور است و تقریبا هم به این منظور رسیده است. به عنوان مثال آمبولانسی که در سازمان اورژانس کشور است از نظر استاندارد و به روز بودن، دقیقا مشابه همین آمبولانس در ایرانشهر، جلفا و سرخس هم استفاده می‌شود. سازمان اورژانس کشور تقسیم‌بندی خاصی در خصوص توزیع تجهیزات ندارد، مثلا آمبولانس‌های تهران، ویژه‌تر از آمبولانس‌های شهرستان‌ها نیست. به طور کلی، هر آمبولانسی که وارد کشور می‌شود، بر حسب نیاز پایگاه‌های اورژانس موجود در سطح کشور، یکسان توزیع شده است.

سازمان اورژانس کشور، تقسیم‌بندی خاصی در خصوص نحوه توزیع تجهیزات ندارد. برای مثال  آمبولانس‌های تهران، ویژه‌تر از آمبولانس‌های شهرستان‌ها نیست.

وی درباره ویژگی‌های یک اورژانس استاندارد افزود: برای داشتن یک اورژانس استاندارد، باید یک پایگاه مناسب به همراه آمبولانس و زیرساخت‌های مخابراتی استاندارد، در کنار تخصص و مهارت نیروی انسانی داشته باشیم. در این صورت می‌توان گفت اورژانس خوبی داریم. همه این موارد ذکر شده باید متناسب باید جمعیت محل پایگاه مورد نظر باشد.

سخنگوی اورژانس کشور ادامه داد: از نظر نیروی انسانی خوشبختانه جزء کشورهایی هستیم که دوره‌های آموزشی فوریت‌های پزشکی را به صورت آکادمیک برگزار کرده و افراد در اتمام آموزش مدرک دانشگاهی می‌گیرند، ولی در برخی از کشورها افراد با گذراندن دوره آموزشی کوتاهی در پایگاه‌ها به کار گرفته می‌شوند.

معضل بزرگ کمبود آمبولانس در پایگاه‌ها

خالدی خاطرنشان کرد: در حال حاضر اولویت اصلی ما در پایگاه‌های اورژانس، تامین آمبولانس است. کشور تقریبا ۳ تا ۴ سال است که آمبولانس وارد نکرده است. متاسفانه در کشور آمبولانسی مطابق با استانداردهای جهانی موجود نیست. باید آمبولانس به روز از نظر تجهیزات، قطعات و تکنولوژی در دسترس همه پایگاه‌ها باشد. آمبولانس‌ها از نظر زمان مفید مصرفی، نهایتا تا ۵ سال باید فعال باشند و بعد از این زمان شانس خراب شدن‌شان بسیار بالا می‌رود.

سخنگوی اورژانس کشور ادامه داد: اهمیت سالم بودن آمبولانس‌ها از این جهت است که این وسیله نقلیه با جان مردم در ارتباط است. اگر به عنوان مثال وسیله‌ای برای جابجایی مواد غذایی استفاده شود و ایراد فنی پیدا کند، نهایتا با بکسل کردن و یا جابجایی وسیله مشکل حل می‌شود ولی درباره جان انسان نمی‌توانیم چنین احتمالی را در نظر بگیریم. بنابراین یک آمبولانس هیچ وقت نباید خراب شود. شاید در ماموریتی جان یک پدر یک خانواده در خطر باشد، در صورت فوت شدن آن شخص، اگر تمام امکانات بهداشتی درمانی جهان را فراهم کنیم ولی برای آن خانواده جایگاه پدر را پر نخواهد کرد.

یک آمبولانس هیچ وقت نباید خراب شود

خالدی اظهار داشت: متاسفانه آمبولانس‌های موجود در پایگاه‌های اورژانس کشور، ۱۰ تا ۱۵ سال بیشتر از عمر مفیدشان استفاده می‌شوند. شرایط تحریم اجازه جایگزین کردن آمبولانس‌های جدید را با قدیمی‌ها نمی‌دهد. بنابراین اولویت اول پایگاه‌های اورژانس تهیه آمبولانس است. از مسئولان در دولت و مجلس خواهشمندیم به این چالش مهم، در اولویت اهمیت دهند.

وی با اشاره به فشار کاری آمبولانس‌ها در کلانشهرها افزود: پایگاه‌ها تا سطحی امکان فداکاری و افزایش شیفت تکنیسین‌ها را دارند. یک آمبولانس در شهر تهران روزانه شاید بیش از ۹۰۰ کیلومتر جابجایی داشته باشد و این فشار کاری قطعا آمبولانس‌ها را سریع‌تر فرسوده می‌کند. همچنین بخاطر این فشار کاری احتمال تصادف و خراب شدن آمبولانس را بالاتر می‌برد. متاسفانه دست پایگاه‌های اورژانس‌ها درباره آمبولانس‌ها بسته است، شاید بتوانیم درباره نیروی‌انسانی با افزایش تقریبی حقوق، ساعت کاری را افزایش دهیم اما درباره آمبولانس این روش جوابگو نیست.

آمبولانس های تهران، روزانه بیش از ۹۰۰ کیلومتر جابجایی دارند.

محدودیت مکانی درباره تاسیس پایگاه اورژانس

سخنگوی اورژانس کشور تصریح کرد: در مورد پایگاه‌های خارج ازکلانشهرها و تهران مشکل خاصی نداریم. یعنی چه از نظر زمین، چه نظر اماکن در اختیار وزارت بهداشت و کمک خیرین مشکلی نداریم. ولی در مورد تهران با وضعیت پیچیده‌ای روبرو هستیم. از نظر جانمایی پایگاه باید جانمایی علمی باشد، به این معنی که نمی‌توانیم ابتدای هر خیابان و کوچه‌ای بدون در نظر گرفتن موقعیت مکانی پایگاه بزنیم، بلکه پایگاه مورد نظر باید دسترسی وسیعی به محدوده مورد نظر داشته باشد تا بتواند به مناطق بیشتری سرویس دهی کند.

وی افزود: محدودیت جانمایی پایگاه در کلانشهرها شروع یک مشکل تازه است. به عنوان مثال اگر پایگاهی ۲۰۰ متری با هزینه متری ۱۵۰ میلیون در محدوده‌ای نیاز باشد، اورژانس چنین اعتباری را برای تاسیس در اختیار ندارد. چالش بعدی از نظر ساخت پایگاه هاست که باز هم اعتباری در جهت عمران پایگاه‌ها باید در اختیار سازمان اورژانس کشور قرار بگیرد.

خالدی درباره وضعیت کلی سازمان اورژانس کشور اظهار داشت: سازمان اورژانس کشورنزدیک به ۳۰۰۰ پایگاه در اختیار دارد. ۵۰ بالگرد امدادی داریم که از نظر تعداد، بزرگ‌ترین ناوگان امدادی در کشوربه حساب می‌آییم. لازم به ذکر است که سازمان اورژانس کشور فقط ۷ بالگرد امدادی دارد، مابقی را یا اجاره کرده است و یا خرید خدمت انجام داده است، ولی همواره سعی کرده‌ایم خدمات خود را گسترش دهیم.

بزرگ‌ترین ناوگان امدادی در کشورمان، سازمان اورژانس کشور است.

نیاز به آمبولانس‌های مناسب هر اقلیم

سخنگوی اورژانس کشور خاطرنشان کرد: کشورمان از نظر اقلیمی در شرایط مختلف آب و هوایی قرار دارد. گرمای ۵۰ درجه را در یک منطقه و شاید دمای ۵ درجه را در منطقه‌ای دیگر داشته باشیم. این طیف وسیع باعث می‌شود، اولا انواع بیماری‌ها را داشته باشیم و دوما باید طیف وسیعی از  آمبولانس‌ها را نیاز داشته باشیم، یعنی آمبولانسی که در اردبیل استفاده می‌شود نباید همان آمبولانس در ایرانشهر هم استفاده شود. آمبولانس‌ها با توجه به اقلیم شهری باید تفاوت داشته باشند، به این دلیل که در شرایط مختلفی استفاده خواهند شد. به عنوان مثال باید یکسری آموزش‌ها برای سرمازدگی در اردبیل صورت بگیرد و در مقابل آموزش‌هایی درباره عقرب زدگی و مار زدگی نیز در مناطق گرمسیری انجام شود.

خالدی درباره امکان اعزام آمبولانس برای همه تماس‌های شهروندان تصریح کرد: درهیچ کجای دنیا اعزام آمبولانس به تمام تماس‌های دریافتی وجود ندارد. حتی در کشورهای پیشرفته هم چنین امکانی نیست. در کشورهای پیشرفته چیزی به عنوان اعتبار برای اورژانس‌ها مشخص نمی‌شود، در واقع صندوقی را برای موارد اورژانسی در اختیار دارند و هرچقدر نیاز باشد، از این صندوق استفاده می‌کنند، اما با این حال باز هم ماموریت‌ها را انتخاب شده انجام می‌دهند. در تماس‌های اورژانسی ممکن است آمبولانس اعزام شود ولی وقتی بعد از معاینه فرد تشخیص داده شد مورد اورژانسی نبوده است، باید هزینه آمبولانس پرداخت شود. هزینه آمبولانس برای موارد غیر اورژانسی، بسیار بالاست بنابراین، فرد تماس گیرنده، در خصوص تماس با احتیاط بیشتری تصمیم گیری می‌کند.

امکان اعزام آمبولانس به تمام تماس‌های دریافتی در پایگاه‌ها وجود ندارد. اگر مورد اورژانسی نباشد و تماس گیرنده اصرار کند، امکان اعزام آمبولانس خصوصی نیز فراهم است.

وی در ادامه گفت: در کشور تیمی از متخصصین، تمام بیماری‌ها را طبقه‌بندی کرده اند. بر طبق این فهرست، برای برخی بیماری‌ها اعزام آمبولانس صورت می‌گیرد و برای برخی اعزامی نخواهیم داشت. بنابراین دستورالعملی به عنوان تریاژ تلفن مشخص شده است. براساس این تریاژ وقتی شخصی تماس می‌گیرد، فرد پاسخ دهنده با توجه به این الگوریتم درباره اعزام آمبولانس تصمیم گیری می‌کند. اگر نیاز به اعزام آمبولانس باشد این اقدام صورت می‌گیرد ولی اگر مورد اورژانسی نباشد و تماس گیرنده اصرار کند، امکان اعزام آمبولانس خصوصی نیز فراهم است.

دلیل تاخیر آمبولانس ها در رسیدن به محل ماموریت

سخنگوی اورژانس کشور تصریح کرد: بیشترین شکایتی که شهروندان از اورژانس دارند این است که از زمان تماس تا رسیدن آمبولانس زمان زیادی سپری می‌شود اما مردم بی‌اطلاع از این موضوع هستند که از آغاز تماس، تکنسین اورژانس در حال بررسی الگوریتم هاست و به محض اینکه مورد اورژانسی تشخیص داده شود، آمبولانس اعزام خواهد شد. در مواردی نیز تکنسین اورژانس سعی می‌کند با راهنمایی که می‌کند، جان بیمار را قبل از رسیدن آمبولانس نجات دهد. مثلا شخصی تماس می‌گیرد و درباره مشکل تنفسی یکی از بستگانش گزارش می‌دهد، تا رسیدن آمبولانس ۴ تا ۶ دقیقه فرصت داریم، خصوصا در موارد ایست قلبی، آموزش لازم را برای احیای بیمار انجام دهیم. این زمان طلایی تا رسیدن اورژانس در بعضی موارد، خیلی اهمیت دارد. لازم به ذکر است که آموزش‌ها برای موارد مختلف، مثل گرمازدگی، نیش حشرات، ایست قلبی و… متفاوت است.

وی افزود: برخی شهروندان در گزارش علائم بیمار، دچار اشتباه می‌شوند. مواردی را داریم که فرد گزارش قطع شدن تنفس را اعلام کرده است اما بعد از رسیدن آمبولانس نتایج علائم چیز دیگری را نشان داده است. در مجموع درباره‌عدم شناسایی دقیق علائم اورژانسی هیچ خورده‌ای بر شهروندان گرفته نمی‌شود به این دلیل که دانش عمومی مردم درباره فوریت‌های پزشکی محدود است و طبیعتا تشخیص علائم درست بیمار هم با درصد خطای بالاتری همراه می‌شود.

راهنمایی‌های طلایی کارشناسان،تا رسیدن آمبولانس به محل ماموریت را جدی بگیرید. برخی شهروندان در گزارش علائم بیمار، دچار اشتباه می‌شوند و این مسئله ما را هم به دردسر می‌اندازد.

ماجرای مجرمان گوشی به دست!

خالدی اظهار داشت: متاسفانه آمار مزاحمان تلفنی به مراکز اورژانس بسیار بالاست. افرادی که مزاحم مراکز اورژانس می‌شوند، معمولا آگاهی کافی را ندارند و درصد کمی از افراد با نیت آگاهانه اقدام به این کار می‌کنند. مثلا ممکن است شماره اضطراری ۱۱۵ توسط کودکان گرفته شود و والدین از آن بی‌خبر باشند. گاهی هم افراد برای تست صدا متاسفانه از شماره‌های اورژانسی استفاده می‌کنند، غافل از اینکه ممکن است جان کسی با این اقدام به خطر بی‌افتد. ولی یکسری از موارد هم وجود دارد که کاملا به نیت مزاحمت اقدام می‌شود.

متاسفانه آمار بالای ۸ هزار تماس در ۲۴ ساعت ثبت شده است، که از این تعداد تماس چیزی نزدیک به ۹۰۰ عدد آن، مزاحمت تلفنی بوده است. قاعدتا افزایش مزاحمت‌های تلفنی در روحیه پرسنل اورژانس تاثیر گذار است. به عنوان مثال اگر موردی اورژانسی باشد اپراتور دیسپچ اورژانس در کمال آرامش راهنمایی می‌کند. ولی متاسفانه آمار بالای مزاحمت‌ها انرژی پرسنل اورژانس را کاهش می‌دهد. فرض کنید زمانی که آمبولانس با پرسنل اورژانس اعزام می‌شود و در محل ماموریت متوجه کاذب بودن آن می‌شود، طبیعتا در روحیه پرسنل اورژانس تاثیر خوبی نخواهد داشت.

وی افزود: مردم باید در نظر داشته باشند که سازمان اورژانس کشور یک سازمانی است با توانمندی‌های خاص و طبیعتا قادر نخواهد بود به ۱۲ میلیون تماس مثلا در تهران پاسخگو باشد. وقتی به این حجم از تماس مزاحمت‌های تلفنی نیز اضافه می‌شود، متاسفانه بار ترافیکی کار پرسنل اورژانس را چندین برابر کرده و در ادامه سرعت روند رسیدگی به موارد اورژانسی را کاهش خواهد داد.

آمار بالای تماس‌های مزاحم به پایگاه‌های اورژانس کشور، انرژی پرسنل را در خدمت‌رسانی کاهش می‌دهد.

سخنگوی اورژانس کشور ادامه داد: در کلانشهرها بعد از معضل کمبود آمبولانس، بحث ترافیک مطرح است. در مواردی با اورژانس موتوری به این مشکل غلبه کرده‌ایم اما همچنان ترافیک در کلانشهرها، سرعت سرویس دهی پرسنل اورژانس را کاهش می‌دهد. مردم در خیابان‌های پر ترافیک تا جایی که امکان دارد با آمبولانس‌ها همکاری لازم را دارند ولی بعضی از خیابان‌ها و در بعضی از زمان‌ها چنین امکانی وجود ندارد و متاسفانه آمبولانس در ترافیک می‌ماند.

کمک غیر مستقیم مراکز بهداشت به پایگاه‌های اورژانس

خالدی درباره فعالیت مراکز بهداشت خاطرنشان کرد: این مراکز در خصوص پیشگیری و آموزش‌های مردمی در حوزه سلامت فعالیت دارند. مثلا اگر فردی بیماری قلبی داشته باشد در دوره معاینات دوره ای، قبل از رسیدن به وضعیت بحرانی به بیمارستان‌ها ارجاع داده می‌شود. می‌توان گفت اکثر بیماران اورژانسی اگر توسط مراکز بهداشت تحت نظر قرار بگیرند شاید هیچ وقت نیازی به اورژانس پیدا نکنند. ولی در مواردی، اگر بیماران خاص مثل دیابتی‌ها زمان مصرف داروها و یا انسولین را فراموش کنند، در موارد حاد به اورژانس احتیاج پیدا می‌کنند. همچنین افرادی که سابقه بیماری قلبی و فشار خون دارند، در مواجه با محیط پر استرس و هیجانی، شاید دچار مشکل شده و اورژانسی شوند.

وی با اشاره به حوادث بزرگی مثل ریزش ساختمان متروپل گفت: پرسنل اورژانس کشور دوره‌های خدمت‌رسانی در حوادث با تعداد بالای مجروحین را آموزش دیده اند. مهم‌ترین اقدام در حوادثی نظیر ریزش ساختمان متروپل مدیریت مجروحان در محل حادثه است. بعضی از موارد اورژانسی در محل حادثه باید رسیدگی شوند به این دلیل که اگر خونریزی داشته باشند احتمال به خطر افتادن جان‌شان در اثر خونریزی بسیار بالا می‌رود. بنابراین در حوادثی مانند ریزش ساختمان متروپل برای رسیدگی به مجروحان اولویت‌بندی انجام می‌شود حتی ممکن است آمبولانس اول در محل حادثه فقط به مجروحان رسیدگی کند و انتقالی به بیمارستان نداشته باشد.

اهمیت گذراندن دوره کمک های اولیه

سخنگوی اورژانس کشور در پایان به مردم توصیه کرد: خواهشمندیم دوره کمک‌های اولیه را بگذرانند. در کشورهایی که تجربه خوبی در ارائه خدمات اورژانس دارند، قابل مشاهده است که ۹۰ درصد مردم دوره‌های کمک‌های اولیه را گذرانده اند. ولی در ایران فقط ۱۰ درصد از مردم مهارت کمک‌های اولیه را دارند و از این ۱۰ درصد هم قسمتی عضو کادر درمان هستند و یا کسانی هستند که مراقبت از فرد بیماری را انجام می‌دهند. با توجه به درجه اهمیت برخی بیماران اورژانسی که باید سریعا اقدام لازم برای رفع خطر صورت گیرد، دانستن مهارت‌های کمک‌های اولیه کمک بسزایی برای احیای بیمار دارد. توصیه اورژانس به همه افراد مخصوصا افرادی که رانندگان حرفه‌ای هستند مثل رانندگان اتوبوس‌های بین شهری و درون شهری این است که دوره کمک‌های اولیه را بگذرانند و سازمان اورژانس کشور هم این امکان را دارد که دوره‌های آموزش رایگان را برای متقاضیان برگزار کند.