تغییرات اقلیمی جنوب جهان را ویران می‌کند

 گرمای سوزان به برداشت گندم آسیب می‌رساند، مانع کار بسیاری از کارگران در فضای باز می‌شود و مردم را در برابر مشکلات جدی سلامتی و حتی مرگ آسیب‌پذیر می‌کند. این شرایط متفاوت در بسیاری از مناطق جنوبی جهان‌دیده می‌شود.

نگاه به تحولات جهانی حکایت از آن دارد که کشورهای کنیا و بنگلادش از شرایط بد اقلیمی رنج می‌برند. شمال کنیا با خشک‌سالی طولانی‌مدت مواجه است که جوامع روستایی را در معرض خطر بیشتر گرسنگی قرار می‌دهد. سال گذشته، باران‌های سیل‌آسا یک‌چهارم بنگلادش را زیرآب برد و خانه‌های میلیون‌ها نفر را ویران کرد. این‌ها برخی از آخرین نمونه‌هایی هستند که نشان می‌دهد چگونه ۳.۶ میلیارد نفر در کشورهای درحال‌توسعه بار عمده بحران اقلیمی را تحمل می‌کنند که نقشی در ایجاد آن نداشته‌اند. این وضع پیش‌نمایشی از این واقعیت است که اگر جامعه جهانی فوراً اقدام‌های اقلیمی را افزایش ندهد، وضع «عادی جدید» برای این کشورها چگونه خواهد بود.

با توجه به قدرت و ثروت برخی کشورها، مسئولیت کشورهای توسعه‌یافته در قبال بحران اقلیمی، بر دوش کشورهای ثروتمند در آمریکای شمالی و اروپا است. بر همین اساس انتظار می‌رود کشورهای آسیب‌پذیر از تأثیرات اقلیمی کمک کنند و هرگز این امر به‌فوریت کنونی نبوده است. باوجود سهم ناچیزی که اکثر کشورهای آسیب‌پذیر در ایجاد تغییرات اقلیمی داشته‌اند، این کشورها جاه‌طلبانه‌ترین اقدامات را برای مقابله با آن دنبال کرده‌اند. کمک کشورهای ثروتمند در این زمینه نه‌تنها کاری اخلاقی است، بلکه به کاهش چالش‌ها و هزینه‌های پیش‌رو نیز کمک می‌کند. برای مثال، تلاش برای بازسازی و بازیابی تخریب فیزیکی و اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی، کاهش مهاجرت پناهندگان اقلیمی و بازگشت آنان را به دنبال دارد که به دلیل غیرقابل‌سکونت شدن وطن خود مجبور به ترک آن شده‌اند.

تصمیم‌های اتخاذشده در مذاکرات اقلیمی سازمان ملل در سال گذشته در گلاسکو (COP26) بسیار کمتر از انتظارات کشورهای درحال‌توسعه آسیب‌پذیر از تغییر اقلیم بود. این درحالی است که نمی‌توان بیشتر از این برای اقدام‌های مؤثر اقلیمی صبر کرد.

کنسرسیوم ACT2025 (ائتلاف برای تحول اقلیمی تا سال ۲۰۲۵) دعوت برای اقدامات اقلیمی کرد. این کنسرسیوم متشکل از هفت اندیشکده اقلیمی و کارشناسانی است که برای ارائه نتایج بلندپروازانه، متعادل، منصفانه و عادلانه در مذاکرات اقلیمی سازمان ملل، ارتقا و تقویت نیازها و اولویت‌های کشورهای آسیب‌پذیر درحال‌توسعه و ترسیم راهی به‌سوی همبستگی جهانی بیشتر در حوزه تغییر اقلیم همکاری می‌کنند.

ائتلاف تحول اقلیمی ۲۰۲۵ (ACT2020) صدای کشورهای آسیب‌پذیر را در اجلاس سال جاری اعضای کنوانسیون تغییر اقلیم در مصر (COP27) تقویت می‌کند.

فراخوان جدید ائتلاف یادشده برای «ارتقای اقدام اقلیمی» از سوی تعدادی از سازمان‌های جهانی کشورهای جنوب تهیه‌شده است و ۵ محور اصلی را مشخص می‌کند که برای پیشبرد اهداف اقلیمی و موفقیت اجلاس کاپ ۲۷ در مصر نیاز است.

پر کردن شکاف کاهش انتشار

در زمان برگزاری اجلاس گلاسکو (COP26)، دانشمندان ارزیابی هشیارکننده‌ای از انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۳۰ ارائه کردند. در صورت اجرای کامل برنامه‌ها و دسترسی به این اهداف کاهش تعیین‌شده از سوی کشورها، میزان گرمایش جهانی حداقل ۲.۵ درجه سانتی‌گراد تا پایان این قرن خواهد بود که مسیری فاجعه‌بار به‌ویژه برای کشورهای آسیب‌پذیر است. اگر تعهدهای کشورها برای دستیابی به خالص انتشار صفر تا اواسط قرن در نظر گرفته شود، افزایش دما را می‌توان تا حدود ۱.۹ درجه سانتی‌گراد نگه داشت. بااین‌حال، اهداف ۲۰۳۰ برخی از کشورهای با نرخ بالای انتشار گازهای گلخانه‌ای به حدی ضعیف هستند که مسیرهای قابل‌اطمینانی برای دستیابی به اهداف خالص انتشار صفر آنها ارائه نمی‌کنند. این موضوع نشان‌دهنده یک «شکاف» عمده است.

 پیمان اقلیمی گلاسکو (Glasgow Climate Pact) با به رسمیت شناختن فوریت پرداختن به این چالش، از کشورها می‌خواهد که «تعهدات خود را تحت موافقت‌نامه پاریس که با عنوان مشارکت‌های معین ملی (NDCs) شناخته می‌شود تا زمان اجلاس کاپ ۲۷ بازبینی و تقویت کنند» تا این اهداف کشوری با اهداف دمای جهانی هماهنگ شود. به‌این‌ترتیب اعضای موافقت‌نامه پاریس به‌ویژه کشورهای عضو گروه ۷ و گروه ۲۰ باید در چارچوب سندهای مشارکت معین ملی به‌روز شده، متعهد به کاهش بیشتر انتشار گازهای گلخانه‌ای شوند تا دستیابی به هدف محدود کردن افزایش دمای جهانی به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد (آستانه دمایی که دانشمندان معتقدند از خطرناک‌ترین تأثیرات اقلیمی جلوگیری می‌کند) در دسترس باشد. وعده‌های بلندپروازانه‌تر اقلیمی اخیر به جهان کمک کرده است فاصله گرمایش را از ۴ درجه سانتی‌گراد به ۲.۱ درجه سانتی‌گراد کاهش دهد.

 بااین‌حال، ازآنجاکه هر کسری از درجه گرمایش تفاوت زیادی در مقیاس تأثیرات اقلیمی و تأثیر آنها بر زندگی آسیب‌پذیرترین کشورها ایجاد می‌کند، میزان پیشرفت کنونی برای مهار این تأثیرات کافی نیست.

 در اجلاس مصر، بر اساس «برنامه کاری برای جاه‌طلبی و اجرای کاهش» که در اجلاس کاپ ۲۶ ایجاد شد، کشورهای توسعه‌یافته باید در جاه‌طلبی اقلیمی پیشرو باشند. به‌ویژه که آنها باوجود سهم گسترده‌شان در بحران اقلیمی، در عمل به وعده‌های اقلیمی خود عقب مانده‌اند.

جریان‌های مالی

پس از اجلاس کاپ ۲۶، به شکست کشورهای توسعه‌یافته در دستیابی به هدف کمک سالانه ۱۰۰ میلیارد دلاری وعده داده‌شده تا سال ۲۰۲۰ اشاره شد. این شکست، «شکاف اعتباری» را ایجاد کرد و توانایی کشورهای درحال‌توسعه را برای برنامه‌ریزی بیشتر اقدام‌های اقلیمی محدود ساخت.

کشورهای توسعه‌یافته باید منابع مالی کافی برای کمک به کشورهای درحال‌توسعه برای مقابله با تغییرات اقلیمی اختصاص دهند.

علاوه بر این مطمئن شوند این بودجه از طریق توانمندسازی جوامع برای پیگیری راه‌حل‌های سازگاری موردنیاز، به آسیب‌پذیرترین کشورها کمک خواهد کرد. هدف و میزان این بودجه، پرداخت ۶۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۵ است، هدفی که کشورهای توسعه‌یافته هنوز در مسیر دستیابی به آن نیستند. همچنین باید تا سال ۲۰۲۵ تعادل تأمین مالی بین «کاهش انتشار» و «سازگاری» برقرارشود.

سخن پایانی

درنهایت، در فرآیند تعیین هدف مالی اقلیمی جمعی جدید برای دوره پس از سال ۲۰۲۵، درحالی‌که نقش ضروری تأمین مالی عمومی اقلیمی از سوی کشورهای توسعه‌یافته به‌رسمیت شناخته می‌شود، باید اهداف مالی شفافی برای مشارکت بخش خصوصی و سایر بازیگران غیردولتی نیز تعیین شود.